God beschermt Zijn volk

Beste broeders en zusters!

Zoals ik afgelopen woensdag [500] al heb aangekondigd zal ik in de catechese de uiteenzetting over de in de Vespers samengestelde psalmen en cantica [d:284] hervatten, waarbij ik de teksten gebruik die door mijn gewaardeerde voorganger Paus Johannes Paulus II vastgesteld zijn.

Wij beginnen vandaag met Psalm 121. Deze psalm behoort tot de verzameling van de "pelgrimsliederen", dat wil zeggen de liederen die gezongen werden op de pelgrimstocht naar de samenkomst met de Heer in de tempel van Zion. Het is een psalm die over vertrouwen gaat, want het Hebreeuwse werkwoord "shamar", "behoeden, beschermen", weerklinkt zes keer. God, wiens naam herhaaldelijk aangeroepen wordt, betoont zich de almaar waakzame, aandachtige en zorgzame "Bewaarder", de "Beschermer" die over zijn volk waakt om hen te beschermen tegen ieder onheil en elk gevaar.

Het lied begint met een biddende man die omhoog kijkt "naar de bergen", dat wil zeggen naar de heuvels waarop Jeruzalem omhoogrijst: van daarboven komt de redding, want daarboven woont de Heer in zijn tempel. (Ps. 121, 1-2) [[b:Ps. 121, 1-2]] De "bergen" kunnen echter ook doen denken aan de plaatsen waar de heiligdommen van afgoden staan, de zogeheten "hoogten", die in het Oude Testament veelvuldig veroordeeld worden. (1 Kon. 3, 2; 2 Kon. 18, 4) [[b:1 Kon. 3, 2; 2 Kon. 18, 4]] Hier zien wij een tegenstelling: terwijl de pelgrim naar Zion gaat valt zijn blik op de heidense tempels die voor hem een grote verleiding vormen. Maar zijn geloof wankelt niet, want hij heeft één zekerheid: "Mijn hulp is afkomstig van de Heer, Die hemel en aarde gemaakt heeft" (Ps. 121, 2) [b:Ps. 121, 2]. Zulke dingen bestaan ook in ons leven. In het leven zien wij hoogten die zich ontvouwen en veelbelovend lijken te zijn: rijkdom, macht, aanzien, gemak. Maar in ons geloof weten wij dat dit niet waar is en dat deze hoogten niet het ware leven zijn. Het werkelijke leven en de echte redding zijn afkomstig van de Heer. En daarom vestigen wij onze blik op de ware hoogte, op de ware berg: Christus.

Dit vertrouwen wordt in de psalm beschreven door de symbolen van de Hoeder en de Beschermer die waakt. Hij zal ook de voet zijn die niet wankelt tijdens het verloop van het leven (Ps. 121, 3) [[b:Ps. 121, 3]], en de Herder die over zijn kudde waakt in de nachtelijke weide en niet slaapt en niet sluimert. (Ps. 121, 4) [[b:Ps. 121, 4]] De goddelijke Herder staat zichzelf niet toe te rusten in het werk van de bescherming van Zijn volk, van ons allemaal.

Vervolgens verschijnt een ander symbool in de psalm, dat van de "schaduw" die suggereert dat de tocht wordt voortgezet tijdens de hete dag. (Ps. 121, 5) [[b:Ps. 121, 5]] Men denkt daarbij aan de historische trektocht door de Sinaïwoestijn waar de Heer vóór Israël uit ging, "overdag in een wolkkolom om hun de weg te wijzen" (Ex. 13, 21) [b:Ex. 13, 21]. In het psalter zien wij meermalen het verzoek: "...verberg mij onder de schaduw van Uw vleugels" (Ps. 17, 8) [b:Ps. 17, 8]. (Ps. 91, 1) [[b:Ps. 91, 1]] Ook hier zien wij een realistisch aspect van ons leven terug: onze levens voltrekken zich dikwijls onder een genadeloze zon. De Heer is de schaduw die ons beschermt en die ons helpt.

Na de Hoeder en de Schaduw, zien wij nu het derde symbool: de Heer die "aan de rechterzijde staat" van de gelovige. (Ps. 121, 5) [[b:Ps. 121, 5]] In het leger en bij de rechtbank is dit de positie van de verdediger. Het is de zekerheid niet verlaten te zijn ook in tijden van beproeving, vervolging en wanneer het kwaad toeslaat. Op dit punt in het lied denkt de psalmschrijver opnieuw aan de trektocht tijdens een hete dag waarop God ons beschermt tegen de brandende zon.

Maar op de dag volgt de nacht. In de klassieke oudheid geloofde men dat ook de maanstralen schadelijk waren en dat deze koorts, blindheid of zelfs waanzin konden veroorzaken; daarom beschermt de Heer ons ook gedurende de nacht (Ps. 121, 6) [[b:Ps. 121, 6]], tijdens de nachten van ons leven.

De psalm eindigt dan met een korte betuiging van vertrouwen: God zal op ieder moment met liefde over ons waken en ons leven tegen al het kwaad beschermen. (Ps. 121, 7) [[b:Ps. 121, 7]] Al ons handelen, bondig samengevat in de werkwoorden "weggaan" en "terugkomen", vindt altijd plaats onder het waakzame oog van de Heer. Dit geldt voor al onze handelingen en te allen tijde, "van nu tot in de eeuwigheid" (Ps. 121, 8) [b:Ps. 121, 8].

Laten wij nu tot slot deze voorgaande verklaring van vertrouwen besluiten met een commentaar op een spirituele getuigenis uit de traditie van het vroege christendom. In het Epistolarium [8852] van Barsanuphius van Gaza (overleden in het midden van de 6e eeuw), een beroemd asceet die door monniken, priesters en leken werd geraadpleegd vanwege zijn wijze inzichten, vinden wij herhaaldelijk het psalmvers: "De Heer zal u bewaren voor alle kwaad, uw ziel zal Hij bewaren." Met deze psalm, met dit vers wilde Barsanuphius moed geven aan degenen die hem vertelden over hun moeilijkheden, de beproevingen van het leven, de gevaren en de ongemakken.

Toen Barsanuphius eens door een monnik werd gevraagd om een voorbedegebed voor hem en zijn metgezellen antwoordde hij door in zijn goede wensen het citaat van dit vers op te nemen:

"Mijn geliefde zonen, ik omhels u in de Heer en verzoek Hem om u te bewaren voor alle kwaad en om u geduld te geven gelijk aan dat van Job, barmhartigheid gelijk aan dat van Jozef, mededogen gelijk aan dat van Mozes en onverschrokkenheid in de strijd gelijk aan dat van Jozua, zoon van Nun, beheersing van gedachten net zoals de rechters, onderwerping van vijanden net zoals de koningen David en Salomon en vruchtbaarheid van de grond net zoals de Israëlieten. Moge Hij u de kwijtschelding van uw zonden schenken en de genezing van het lichaam geven gelijk als de kreupelen. Moge Hij u redden van de vloed gelijk als Petrus, en moge Hij u ontnemen aan de beproeving gelijk als Paulus en de andere apostelen. Moge Hij u als Zijn ware zonen bewaren voor alle kwaad, en moge Hij u schenken datgene waar uw hart om vraagt in Zijn naam voor de zaligmaking van de ziel en het lichaam. Amen" in de uitgave: Epistolario, 194: Collana di Testi Patristici, XCIII, Rome 1991, p. 235–236 [[8852]]

God is de beschermer van Zijn volk. Deze zekerheid bepaalt het gebed van Psalm 121: "De Bewaarder van Israël slaapt niet en sluimert niet; Hij staat bij zijn gelovigen" (Ps. 121, 4) [b:Ps. 121, 4]. Of het nu overdag of 's nachts is: de Heer is altijd aanwezig en verlaat het leven van Zijn volk nooit. Vast vertrouwen in Gods aanwezigheid en Zijn hulp geeft ons handelen te allen tijde richting en zekerheid. Daarom bidden wij christenen graag met de woorden van de psalmist: "Mijn hulp is afkomstig van de Heer die hemel en aarde gemaakt heeft" (Ps. 121, 2) [b:Ps. 121, 2]

Ná de catechese

(Na in het Duits de samenvatting van de catechese, tevens de begroeting van pelgrims)

Ik heet de pelgrims uit de Duitstalige landen van harte welkom. In het bijzonder groet ik de ouders, vrienden en familie van mijn Zwitserse Garde die naar Rome zijn gekomen voor de beëdiging van de rekruten, evenals een afvaardiging van de Beierse Landdag. Onze hulp is afkomstig van de Heer. In elke situatie van ons leven kunnen wij vertrouwen op het genadige leiderschap van God. Moge zijn zegening u vergezellen! Ik wens u allen een heuglijke tijd in "de eeuwige stad"!