Petrus en Paulus, voorbeelden van gemeenschap en harmonie

Beste broeders en zusters,

Vandaag vieren we twee broeders in het geloof, Petrus en Paulus, die we erkennen als steunpilaren van de Kerk en vereren als beschermheiligen van het bisdom en de stad Rome.

Het verhaal van deze twee apostelen daagt ook ons, de pelgrimerende gemeenschap van leerlingen van de Heer in onze tijd, uit. In het bijzonder wil ik, kijkend naar hun getuigenis, twee aspecten benadrukken: kerkelijke gemeenschap en de vitaliteit van het geloof.

Ten eerste, kerkelijke gemeenschap. De liturgie van dit Hoogfeest laat ons zien hoe Petrus en Paulus geroepen waren om éénzelfde bestemming te beleven, die van het martelaarschap, dat hen definitief met Christus verbond. In de eerste lezing zien we Petrus die, in de gevangenis, wacht op de uitvoering van het vonnis (Hand. 12, 1-11)[[b:Hand. 12, 1-11]]; in de tweede lezing verklaart de apostel Paulus, ook in ketenen, in een soort testament dat hij op het punt staat zijn bloed te vergieten en aan God te offeren. (2 Tim. 4, 6-8.17-18)[[b:2 Tim. 4, 6-8.17-18]] Zowel Petrus als Paulus geven dus hun leven voor de zaak van het evangelie.

Deze eenheid in het ene geloofsbelijdenis is echter geen vreedzame verworvenheid. De twee apostelen bereiken het als een doel dat ze bereiken na een lange reis, waarin ieder het geloof heeft omarmd en het apostolaat anders heeft beleefd. Hun broederschap in de Geest wist de verschillen van waaruit ze begonnen niet uit: Simon was een visser uit Galilea, Saulus daarentegen een strenge intellectueel die tot de partij van de Farizeeën behoorde; de eerste liet onmiddellijk alles achter om de Heer te volgen; de tweede vervolgde christenen totdat hij door de Verrezen Christus werd getransformeerd; Petrus predikte voornamelijk aan de Joden; Paulus werd gedreven om de Blijde Boodschap aan de heidenen te brengen.

Tussen de twee was er, zoals we weten, geen gebrek aan conflict over de relatie met de heidenen, zozeer zelfs dat Paulus zegt: "Maar toen Kefas in Antiochië gekomen was, heb ik hem in zijn gezicht weerstaan, want hij stond onder het oordeel" (Gal. 2, 11)[b:Gal. 2, 11]. En deze kwestie zal, zoals we weten, worden behandeld op het Concilie van Jeruzalem, waar de twee apostelen opnieuw tegenover elkaar zullen staan.

Geliefden, het verhaal van Petrus en Paulus leert ons dat de gemeenschap waartoe de Heer ons roept een harmonie van stemmen en gezichten is, en de vrijheid van ieder niet uitwist. Onze patroonheiligen hebben verschillende wegen bewandeld, verschillende ideeën gehad, soms geconfronteerd en in botsing gekomen met evangelische openhartigheid. Toch heeft dit hen er niet van weerhouden concordia apostolorum te beleven, dat wil zeggen een levende gemeenschap in de Geest, een vruchtbare harmonie in verscheidenheid. Zoals Augustinus zegt: "Slechts één dag is gewijd aan het feest van de twee apostelen. Maar ook zij waren één. Hoewel ze op verschillende dagen gemarteld werden, waren ze één" 295, 7.7[[880]]

Dit alles stelt ons vragen over de weg van de kerkelijke gemeenschap. Zij wordt geboren uit de impuls van de Geest, verenigt verscheidenheid en bouwt bruggen van eenheid in de verscheidenheid van charisma's, gaven en bedieningen. Het is belangrijk om te leren de gemeenschap op deze manier te beleven, als eenheid in verscheidenheid, zodat de verscheidenheid van gaven, verbonden in de belijdenis van het ene geloof, bijdraagt aan de verkondiging van het Evangelie. Op deze weg zijn we geroepen te gaan, juist kijkend naar Petrus en Paulus, omdat we allemaal zo'n broederschap nodig hebben. De Kerk heeft het nodig, de relaties tussen leken en priesters, tussen priesters en bisschoppen, tussen bisschoppen en de paus hebben het nodig, net als het pastorale leven, de oecumenische dialoog en de vriendschapsrelatie die de Kerk met de wereld wil onderhouden. Laten we ons ervoor inzetten om van onze verscheidenheid een laboratorium te maken van eenheid en gemeenschap, van broederschap en verzoening, zodat iedereen in de Kerk, met zijn of haar eigen persoonlijke geschiedenis, leert om samen met anderen te wandelen.

De heiligen Petrus en Paulus dagen ons ook uit over de vitaliteit van ons geloof. In de ervaring van leerling te zijn is er namelijk altijd het risico te vervallen in gewoonte, in ritualisme, in pastorale patronen die herhaald worden zonder vernieuwing en zonder de uitdagingen van het heden aan te gaan. In het verhaal van de twee apostelen worden we daarentegen geïnspireerd door hun bereidheid om open te staan voor verandering, om zich te laten bevragen door gebeurtenissen, ontmoetingen en de concrete situaties van de gemeenschappen, om nieuwe wegen voor evangelisatie te zoeken vanuit de problemen en vragen die hun broeders en zusters in het geloof stelden.

En in het hart van het Evangelie dat we zojuist gehoord hebben, staat precies de vraag die Jezus aan zijn leerlingen stelt, en die Hij ook vandaag aan ons richt, zodat we kunnen onderscheiden of de weg van ons geloof nog steeds dynamiek en vitaliteit heeft, of de vlam van onze relatie met de Heer nog steeds brandt: "Maar wie zeggen jullie dat Ik ben?" (Mt. 16, 15)[b:Mt. 16, 15]. Elke dag, op elk uur van de geschiedenis, moeten we altijd aandacht besteden aan deze vraag. Als we niet willen dat ons Christen-zijn gereduceerd wordt tot een erfenis uit het verleden, zoals paus Franciscus ons zo vaak heeft vermaand, is het belangrijk om uit het risico van een vermoeid en statisch geloof te stappen, om onszelf af te vragen: wie is Jezus Christus voor ons vandaag? Welke plaats neemt hij in ons leven en in het handelen van de Kerk in? Hoe kunnen we getuigen van deze hoop in het dagelijks leven en hem verkondigen aan degenen die we ontmoeten?

Broeders en zusters, de beoefening van de onderscheiding, die voortkomt uit deze vragen, maakt het mogelijk ons geloof en de Kerk voortdurend te vernieuwen en te experimenteren met nieuwe manieren en nieuwe praktijken om het Evangelie te verkondigen. Dit moet, samen met gemeenschap zijn, ons eerste verlangen zijn. Vandaag wil ik me in het bijzonder richten tot de Kerk in Rome, omdat zij meer dan enige andere geroepen is om een teken van eenheid en gemeenschap te worden, een Kerk die brandt van een levend geloof, een gemeenschap van leerlingen die getuigenis aflegt van de vreugde en de troost van het Evangelie in alle menselijke situaties.

In de vreugde van deze gemeenschap, waartoe de weg van de heiligen Petrus en Paulus ons uitnodigt, groet ik mijn broeders aartsbisschoppen die vandaag het Pallium ontvangen. Geliefden, dit teken herinnert aan de pastorale taak die u is toevertrouwd en drukt uw verbondenheid uit met de bisschop van Rome, zodat ieder van u in de eenheid van het katholieke geloof dit mag voeden in de plaatselijke Kerken die aan u zijn toevertrouwd.

Vervolgens wil ik de leden van de synode van de Oekraïense Grieks-katholieke Kerk begroeten: dank u voor uw aanwezigheid hier en voor uw pastorale ijver. Moge de Heer vrede schenken aan uw volk!

En met oprechte dankbaarheid begroet ik de delegatie van het Oecumenisch Patriarchaat, hierheen gezonden door onze geliefde broeder Zijne Heiligheid Bartholomeus.

Beste broeders en zusters, gesterkt door het getuigenis van de heilige apostelen Petrus en Paulus, laten we samen wandelen in geloof en gemeenschap en hun voorspraak inroepen voor ons allen, voor de stad Rome, de Kerk en de hele wereld.