Een korte studie over bepaalde theologische afwijkingen in Desiderio Desideravi

1. het doel van de liturgische eredienst,
2. het Paasmysterie als centrum van de viering,
3. het herdenkingskarakter van de H. Mis, en ten slotte,
4. het voorzitterschap van de liturgische vergadering.

Men heeft altijd erkend dat de liturgische handeling een dubbele dimensie heeft. Enerzijds is het doel ervan de verheerlijking van God (opgaande, ascensionele of anabatische dimensie), en anderzijds de redding en heiliging van de mensen (neerdalende, descensionele of catabatische dimensie). ...

De liturgische theologie van vóór Vaticanum II ging uit van het anabatisch opgevatte concept van eredienst. De liturgie was in de eerste plaats de verheerlijking van God, de vervulling van de verplichting van de Kerk als volmaakte samenleving om God openbare eredienst te bewijzen en zo zijn zegeningen aan te trekken. Omgekeerd overheerst voor Vaticanum II de neerwaartse dimensie. De goddelijke Drie-eenheid wordt geopenbaard in de Menswording en in het Pascha van Christus. De Vader die zijn Zoon aan de wereld levert in de Menswording, en zijn Geest in de volheid van Pasen, deelt zijn trinitaire gemeenschap aan ons mee als een geschenk. Deze dubbele gave van het Woord en de Geest wordt ons geschonken in de liturgische dienst voor onze bevrijding en heiliging. ...

De anabatische opvatting van de liturgie richtte zich op de dienst van de mens aan God, terwijl de catabatische opvatting zich richt op de dienst die God aan de mens aanbiedt. De kritiek op de eredienst, opgevat als de dienst van de mens aan God, is gebaseerd op het feit dat God deze diensten van de mens niet werkelijk nodig heeft... Als de liturgie in wezen eredienst zou zijn, zou zij overbodig zijn. Maar als de liturgie de manier is waarop de mens in het bezit kan komen van Gods heil, de manier waarop het heilbrengend handelen hier en nu werkelijk aanwezig wordt voor de mens, dan is het duidelijk dat de mens de liturgie nog steeds nodig heeft. https://www.academia.edu/34752.. https://www.academia.edu/34752512/Apuntes_de_Liturgia.doc p. 47-48

De liturgie geeft eer aan God, niet omdat wij iets kunnen toevoegen aan de schoonheid van het ontoegankelijke licht waarin God woont. (1 Tim. 6, 16) [[b:1 Tim. 6, 16]] Evenmin kunnen wij iets toevoegen aan de volmaaktheid van het engelengezang dat eeuwig weerklinkt in de hemelse gewesten. De liturgie geeft eer aan God, omdat zij ons - hier op aarde - in staat stelt God te zien in de viering van de mysteriën, en in het zien van Hem leven te ontlenen aan zijn Pascha. Wij, die dood waren door onze zonden en weer levend gemaakt zijn met Christus (Ef. 2, 5) [[b:Ef. 2, 5]] - wij zijn de heerlijkheid van God. Desiderio Desideravi [[8667|43]]

De heilige Liturgie stelt ons de gehele Christus voor ogen in al de toestanden van Zijn leven, d.w.z. de Christus, die het Woord is van de eeuwige Vader; die uit de maagdelijke Moeder van God geboren wordt; die ons de waarheid leert, zieken geneest, bedroefden vertroost; die lijdt en sterft; die vervolgens zegeviert over de dood en verrijst; die heerst in de glorie van de hemel en ons de Geest, de Helper zendt; die ten slotte voor altijd leeft in Zijn Kerk: "Jezus Christus is dezelfde; gisteren en heden en in eeuwigheid." (Hebr. 13, 8) [b:Hebr. 13, 8] Bovendien, de Liturgie stelt ons Christus voor niet alleen als een voorbeeld om na te volgen, maar ook als een leermeester om gaarne naar te luisteren, als een herder om te volgen, als middelaar ter zaligheid, als beginsel van onze heiligheid en als mystiek Hoofd, waarvan wij de ledematen zijn, die leven van Zijn leven. Mediator Dei et hominum [[419|161]].

Omdat Zijn bitter lijden het voornaamste mysterie vormt, waar ons heil uit voortkomt, is het volgens de eisen van het katholiek geloof, dat mysterie in het helderste licht te plaatsen. Het is immers als het ware het middelpunt van de eredienst, daar het eucharistisch offer het dagelijks opnieuw voorstelt en hernieuwt en daar alle sacramenten in zeer nauw verband staan met het kruis. Mediator Dei et hominum [[419|162]]

Het derde doel is uitboeting, voldoening en verzoening. Ongetwijfeld kon niemand behalve Christus aan de almachtige God volledige voldoening geven voor al de zonden van het mensdom. Daarom wilde Hij zichzelf op het kruis slachtofferen als "verzoening voor onze zonden, en niet voor de onze alleen, maar ook voor die van heel de wereld". (1 Joh. 2, 2) [b:1 Joh. 2, 2]. Mediator Dei et hominum [[419|72]]

Immers, de verdiensten van dit offer, als in de volle zin van het woord oneindig en onmetelijk, kennen geen grenzen. Zij strekken zich uit tot absoluut alle mensen van iedere tijd en iedere plaats, omdat in dat offer de priester en het slachtoffer de Godmens is; omdat Zijn slachtoffering evenals Zijn gehoorzaamheid aan de wil van de eeuwige Vader allervolmaaktst was en omdat Hij heeft willen sterven als Hoofd van het mensdom. "Zie hoe onze vrijkoping is tot stand gekomen, Christus hangt aan het hout; zie voor welk een prijs Hij gekocht heeft Hij stortte Zijn bloed, Hij kocht met Zijn bloed, Hij kocht met het bloed van het vlekkeloze Lam, Hij kocht met het bloed van de enige Zoon van God. De koper is Christus, de prijs is het bloed, het verworvene is heel de wereld. 147; P.L. 37, 1925 [[838]]" Mediator Dei et hominum [[419|75]]

De westerse theologie is bezig zich te bevrijden van dit Anselmiaanse model van verlossing, dat zo'n negatieve invloed heeft gehad op de liturgie. In werkelijkheid is de verlossing een initiatief geweest van de Vader, die ons reeds heeft liefgehad toen wij nog zondaars waren (Rom. 5, 10) [b:Rom. 5, 10]. Het was het initiatief van de Vader om ons zijn Verlosser Zoon te zenden als het hoofd van een nieuwe Mensheid. Jezus stierf niet omdat Hij zelf de dood zocht, noch omdat de Vader het van Hem eiste. De Vader heeft Hem niet gezonden om te sterven, maar om te leven. De actie van de Vader is niet zijn Zoon te doden, maar hem te doen herrijzen, met aanvaarding van zijn liefdevol offer....

De wrede wijze waarop Jezus zijn dood onderging, is niet het gevolg van een onontkoombaar lot, door God de Vader bepaald, maar veeleer het gevolg van de wreedheid van mensen die de aanwezigheid van de Rechtvaardige in hun midden niet konden verdragen. Wanneer wij zeggen dat Jezus stierf "voor onze zonden", bedoelen wij dat Hij stierf omdat de zondige mensheid niet anders kon dan Hem doden. Hij stierf omdat wij zondaars waren. Als wij rechtvaardig waren geweest, zouden wij Hem nooit hebben gedood, en zou Jezus die dood niet hebben geleden. Het is niet de Vader die de dood van Jezus aan het kruis wil, maar de zondige mensheid.

Jezus sterft omdat hij trouw was aan de gedragslijn die voor hem was uitgestippeld, en ons het ware gelaat van de Vader toonde. In deze zin kunnen we zeggen dat hij stierf voor de vervulling van de wil van God.... Omdat hij stierf in de vervulling van zijn zending, en onze menselijke natuur op zich nam tot de uiterste consequenties door een dood te sterven gelijk aan de onze, daarom werd de mensheid van Jezus opgewekt door de Vader. Daarmee werd ook voor ons allen de deur van opstanding en eeuwig leven geopend. ... Onze verlossing is het gevolg van zijn menswording, zijn leven, zijn dood, zijn verrijzenis en de gave van zijn Geest. https://www.academia.edu/34752.. https://www.academia.edu/34752512/Apuntes_de_Liturgia.doc p. 43-44

De wonderbare werken van God onder het volk van het Oude Testament waren slechts een voorspel van het werk van Christus de Heer in de verlossing van de mensheid en het geven van volmaakte heerlijkheid aan God. Hij volbracht Zijn taak voornamelijk door het paasmysterie van Zijn gezegende passie, opstanding uit de dood en de glorieuze hemelvaart, waarbij "stervend, Hij onze dood vernietigde en, verrijzend, Hij ons leven herstelde". Want het was van de zijde van Christus, terwijl Hij aan het kruis de doodsslaap sliep, dat "het wonderbaarlijke sacrament van de gehele Kerk" Sacrosanctum Concilium [[570|5]] voortkwam.

Zonder onderscheidingsvermogen kunnen de geest van de liturgie van een ander "geloof", haar theologie, de normen van het gebed en de Mis van gisteren (de lex orandi van het verleden), niet langer de normen zijn van het geloof van vandaag, of de inhoud ervan (onze lex credendi). De terughoudendheid (ten aanzien van de geschillen) zou kunnen voorschrijven dat we niet te veel over deze inhoud moeten nadenken om de Kerk niet verder te destabiliseren.

Integendeel! Een geloof dat nog zou voortvloeien uit de lex orandi van gisteren, die van het katholicisme de godsdienst maakte van een perverse god die zijn zoon laat sterven om zijn toorn te stillen, een godsdienst van eeuwige mea culpa en genoegdoening, zou leiden tot een contra-getuigenis van het geloof, tot een rampzalig beeld van Christus. Bewijs daarvan: de nog al te frequente activering van aflaten, onder meer gekoppeld aan offers, verlossingen van zonden.

Helaas zijn onze (traditionele) Missen altijd doordrenkt van een sterk "uitdelgend" offerkarakter, met een "propitiatorisch" doel om de zonden uit te roeien (20 keer genoemd), om zo onze redding te bewerkstelligen en de zielen te redden van de goddelijke wraak. "Genoegdoening", die de Ecclesia Dei gemeenschappen met hand en tand verdedigen samen met hun priester-offers, die gevormd worden om de woorden het Heilig Misoffer te gebruiken, een ware immolatie....

We moeten ons blijven ontworstelen aan dit ondergelopen deel van de Tridentijnse Mis, een historische verschuiving waar de huidige debatten vreemd genoeg in stilte (taboe?) aan voorbijgaan. Sinds Vaticanum II hebben we veel vooruitgang geboekt bij het terugvinden van het oorspronkelijke gegeven van een positieve Eucharistie, een "Doe dit ter nagedachtenis aan Mij!" waar allen worden uitgenodigd om dagelijks Sacrament van het Verbond te zijn: "Zoals dit water zich vermengt met wijn voor het sacrament van het Verbond, zo mogen wij verenigd worden met de goddelijkheid van Hem die onze menselijkheid op zich nam." Sacrament van het Verbond, een nieuw concept in dit gebed sinds Vaticanum II....

Als wij in de toekomst een pittig christelijk geloof en christelijke praktijk willen kunnen aanbieden, moeten wij door bezinning en vorming een nog onontgonnen (onbenutte) heilsbron durven ontdekken die Jezus heeft geopend, niet in de eerste plaats door zijn dood tegen ("op grond van") zonden, maar door zijn bestaan als Verbond. "Want zijn menselijkheid, verenigd met de persoon van het Woord, was het instrument van onze verlossing" Sacrosanctum Concilium [[570|5]]. De keuze is duidelijk! Het is niet tussen verschillende religieuze gevoeligheden en esthetica, maar tussen eindeloze offers om zonden uit te wissen en Eucharisten {sic} die het Verbond/Christ bezegelen.