Een fundamentele beslissing om te kiezen tussen God en mammona

Dierbare broeders en zusters:

Graag ben ik naar u teruggekeerd om deze plechtige eucharistieviering op te dragen, en kom ik zo tegemoet aan uw herhaalde uitnodiging. Ik ben met vreugde teruggekeerd om uw diocesane gemeenschap te ontmoeten, die gedurende verschillende jaren op bijzondere wijze ook de mijne was en altijd zeer geliefd blijft.

Ik groet u allen met genegenheid. Allereerst groet ik kardinaal Francis Arinze, die mij is opgevolgd als titulair kardinaal van dit bisdom. Ik groet uw herder, monseigneur Vincenzo Apicella, die ik dank voor de mooie welkomstwoorden waarmee hij mij in uw naam heeft willen ontvangen. Ik groet de andere bisschoppen, de priesters, de mannen en vrouwen religieuzen, de pastorale werkers, de jongeren en allen die actief betrokken zijn in de parochies, in de bewegingen, in de verenigingen en in de verschillende diocesane activiteiten. Ik groet eveneens de commissaris van de prefectuur van Velletri, de burgemeesters van de gemeenten van het bisdom Velletri-Segni, en de andere burgerlijke en militaire autoriteiten die ons eren met hun aanwezigheid.

Ik groet degenen die van elders zijn gekomen en, in het bijzonder, uit Duitsland, uit Beieren, om zich bij ons aan te sluiten op deze feestdag. Mijn geboorteland is met het uwe verbonden door vriendschapsbanden: getuige van deze vriendschap is de bronzen zuil die men mij cadeau deed in Marktl am Inn, in september van vorig jaar, ter gelegenheid van de apostolische reis naar Duitsland. Onlangs, zoals reeds is gezegd, schonken honderd gemeenten van Beieren mij een zuil die bijna identiek is aan die welke hier, in Velletri, zal worden geplaatst, als nog een teken van mijn genegenheid en mijn welwillendheid. Het zal het teken zijn van mijn geestelijke aanwezigheid onder u. Dienaangaande wens ik degenen te bedanken die mij deze schonken, de beeldhouwer en de burgemeesters, die ik hier aanwezig zie met vele vrienden. Hartelijk dank aan allen.

Dierbare broeders en zusters, ik weet dat u zich op mijn bezoek hebt voorbereid met een intensieve geestelijke weg, door als leuze een zeer betekenisvol vers uit de eerste brief van de heilige Johannes te nemen: "Wij hebben de liefde leren kennen die God voor ons heeft, en wij geloven in haar" (1 Joh 4, 16)[b:1 Joh 4, 16]. Deus caritas est, God is liefde: met deze woorden begint mijn eerste encycliek[715], die het centrum van ons geloof betreft: het christelijke beeld van God en het daaruit voortvloeiende beeld van de mens en zijn weg.

Het verheugt mij dat u als leidraad voor het geestelijke en pastorale traject van het bisdom juist deze uitdrukking hebt gekozen: "Wij hebben de liefde leren kennen die God voor ons heeft, en wij geloven in haar". Wij hebben in de liefde geloofd: dit is de essentie van het christendom. Daarom kan onze liturgische samenkomst van vandaag niet anders dan zich richten op deze wezenlijke waarheid, op de liefde van God, die in staat is aan het menselijk bestaan een volkomen nieuwe oriëntatie en waarde te geven.

De liefde is de essentie van het christendom; zij maakt dat de gelovige en de christelijke gemeenschap overal gist van hoop en vrede is, waarbij zij in het bijzonder aandacht schenkt aan de noden van de armen en hulpelozen. Dit is onze gemeenschappelijke zending: gist van hoop en vrede zijn omdat wij in de liefde geloven. De liefde doet de Kerk leven, en omdat zij eeuwig is, doet zij haar altijd leven, tot het einde der tijden.

In de voorbije zondagen heeft de heilige Lucas, de evangelist die zich het meest bekommert om de liefde te tonen die Jezus voor de armen voelt, ons verschillende punten van overweging geboden over de gevaren van een overdreven gehechtheid aan geld, aan materiële goederen en aan alles wat verhindert dat wij onze roeping ten volle leven en God en de broeders beminnen.

Ook vandaag, met een gelijkenis die bij ons enige verbazing opwekt omdat daarin gesproken wordt van een onrechtvaardige rentmeester die geprezen wordt (Lc 16, 1-13)[[b:Lc 16, 1-13]], geeft de Heer ons, als wij diep analyseren, een ernstige en zeer heilzame lering. Zoals altijd neemt de Heer gebeurtenissen uit het dagelijkse leven als uitgangspunt: hij spreekt van een rentmeester die op het punt staat ontslagen te worden wegens frauduleus beheer van de zaken van zijn heer en die, om zijn toekomst veilig te stellen, met sluwheid tracht te onderhandelen met de schuldenaars. Zeker is hij onrechtvaardig, maar sluw: het Evangelie stelt hem ons niet voor als model om te volgen in zijn oneerlijkheid, maar als voorbeeld om na te volgen vanwege zijn vooruitziende sluwheid. Inderdaad eindigt de korte gelijkenis met deze woorden: "De heer prees het in de onrechtvaardige rentmeester dat hij met overleg had gehandeld" (Lc 16, 8)[b:Lc 16, 8].

Maar wat wil Jezus ons zeggen met deze gelijkenis, met deze verrassende conclusie? Onmiddellijk na deze gelijkenis van de onrechtvaardige rentmeester presenteert de evangelist ons een reeks uitspraken en waarschuwingen over de relatie die wij moeten hebben met geld en met de goederen van deze aarde. Het zijn kleine zinnen die uitnodigen tot een keuze die een radicale beslissing veronderstelt, een constante innerlijke spanning.

Werkelijk, het leven is altijd een keuze: tussen eerlijkheid en oneerlijkheid, tussen trouw en ontrouw, tussen egoïsme en altruïsme, tussen goed en kwaad. Scherp en dringend is de conclusie van de evangeliepassage: "Geen dienaar kan twee heren dienen: want ofwel zal hij de ene haten en de andere beminnen, ofwel zal hij zich aan de eerste wijden en van de tweede geen acht slaan". Uiteindelijk —zegt Jezus— moet men kiezen: "Gij kunt niet God dienen en de mammon" (Lc 16, 13)[b:Lc 16, 13]. Het woord dat Hij gebruikt om geld te zeggen —"mammona"— is van Fenicische oorsprong en roept economische zekerheid en succes in zaken op. Wij zouden kunnen zeggen dat de rijkdom zich presenteert als het afgodbeeld waaraan alles wordt opgeofferd om het materiële succes te bereiken; zo wordt dit economische succes de werkelijke god van een persoon.

Bijgevolg is een fundamentele beslissing noodzakelijk om te kiezen tussen God en "mammona"; men moet kiezen tussen de logica van de winst als ultiem criterium van onze activiteit en de logica van het delen en de solidariteit. Wanneer de logica van de winst de overhand heeft, neemt de wanverhouding tussen armen en rijken toe, evenals een schadelijke uitbuiting van de planeet. Integendeel, wanneer de logica van het delen en de solidariteit de overhand heeft, kan men de koers corrigeren en die richten op een rechtvaardige ontwikkeling, voor het algemeen welzijn van allen.

In wezen gaat het om de beslissing tussen egoïsme en liefde, tussen rechtvaardigheid en onrechtvaardigheid; uiteindelijk tussen God en Satan. Als het beminnen van Christus en de broeders niet wordt beschouwd als iets bijkomstig en oppervlakkig, maar veeleer als het ware en laatste doel van heel ons leven, dan is het noodzakelijk fundamentele keuzes te weten maken, bereid te zijn tot radicale opofferingen, indien nodig tot het martelaarschap toe. Vandaag, zoals gisteren, vergt het leven van de christen moed om tegen de stroom in te gaan, om lief te hebben zoals Jezus, die zelfs tot het offer van zichzelf aan het kruis kwam.

Aldus zouden wij, een overweging parafraserend van de heilige Augustinus, kunnen zeggen dat wij door middel van de aardse rijkdommen de ware en eeuwige moeten verkrijgen. Immers, als er mensen bestaan die bereid zijn tot alle soorten onrechtvaardigheid om een altijd onzeker materieel welzijn te verkrijgen, hoeveel te meer zouden wij, christenen, ons moeten bekommeren om onze eeuwige gelukzaligheid te voorzien met de goederen van deze aarde! vgl. Discours 359, 10[[3598]].

Welnu, de enige manier om onze persoonlijke eigenschappen en capaciteiten vrucht te laten dragen voor de eeuwigheid, evenals de rijkdommen die wij bezitten, is deze te delen met onze broeders, en op deze wijze goede rentmeesters te zijn van wat God ons toevertrouwt. Jezus zegt: "Wie trouw is in het kleine, is ook trouw in het grote; en wie onrechtvaardig is in het kleine, is ook onrechtvaardig in het grote" (Lc 16, 10)[b:Lc 16, 10].

Over die fundamentele keuze, die men elke dag moet maken, spreekt ook vandaag de profeet Amos in de eerste lezing. Met krachtige woorden bekritiseert hij een levensstijl die typisch is voor degenen die zich laten opslorpen door een egoïstische zoektocht naar winst op alle mogelijke manieren en die zich vertaalt in winstbejag, in verachting voor de armen en in uitbuiting van hun situatie ten eigen voordele (Am 4, 5)[[b:Am 4, 5]].

De christen moet dit alles krachtig verwerpen, en daarentegen het hart openen voor gevoelens van authentieke edelmoedigheid. Een edelmoedigheid die, zoals de apostel heilige Paulus in de tweede lezing aanmoedigt, zich openbaart in een oprechte liefde voor allen en in het gebed.

In werkelijkheid is bidden voor anderen een groot gebaar van naastenliefde. De Apostel nodigt allereerst uit om te bidden voor degenen die verantwoordelijkheden dragen in de burgerlijke gemeenschap, omdat —legt hij uit— uit hun beslissingen, als zij erop gericht zijn het goede te verwerkelijken, positieve gevolgen voortvloeien, die de vrede verzekeren en "ongestoord en rustig, een in alle opzichten godvruchtig en waardig leven kunnen leiden" voor allen (1 Tim 2, 2)[b:1 Tim 2, 2]. Daarom mag ons gebed nooit ontbreken, dat onze geestelijke bijdrage is aan de opbouw van een kerkelijke gemeenschap die trouw is aan Christus en aan de bouw van een rechtvaardiger en meer solidaire samenleving.

Dierbare broeders en zusters, laten wij in het bijzonder bidden opdat uw diocesane gemeenschap, die een reeks veranderingen ondergaat ten gevolge van de verhuizing van vele jonge gezinnen afkomstig uit Rome, de ontwikkeling van de "tertiaire" sector en de vestiging van vele immigranten in de historische centra, een steeds meer organische en gedeelde pastorale actie ontplooit, volgens de aanwijzingen die uw bisschop geeft met verheven pastorale gevoeligheid.

In dit opzicht is zijn pastorale brief van december van vorig jaar zeer gelegen gekomen met de uitnodiging om zich te begeven tot het aandachtige en volhardende luisteren naar het woord van God, naar de leringen van het Tweede Vaticaans Concilie en van het leergezag van de Kerk.

Laten wij in de handen van de Moeder van Genade, wier beeld bewaard en vereerd wordt in deze prachtige kathedraal, al uw pastorale voornemens en projecten leggen. Moge de moederlijke bescherming van Maria de weg begeleiden van alle aanwezigen en van degenen die niet hebben kunnen deelnemen aan deze eucharistieviering. Moge de allerheiligste Maagd op bijzondere wijze waken over de zieken, over de ouderen, over de kinderen, over degenen die zich eenzaam en verlaten voelen, en over wie bijzondere noden heeft.

Moge Maria ons bevrijden van de hebzucht naar rijkdommen, en maken dat wij, terwijl wij vrije en reine handen naar de hemel opheffen, God glorie geven met heel ons leven vgl. Collectavgl. Collecta. Amen.