Ondeugden en deugden. 16. - Het genadeleven in de Geest

Noot van de Vaticaanse website: De volgende tekst bevat delen die niet zijn voorgelezen, maar wel als zodanig moeten worden beschouwd.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

In de afgelopen weken hebben we nagedacht over de kardinale deugden: voorzichtigheid[9211], rechtvaardigheid[9213], standvastigheid[9242] en matigheid[9243]. Dit zijn de vier kardinale deugden. Zoals we verschillende keren hebben benadrukt, behoren deze vier deugden tot een zeer oude wijsheid die zelfs aan het Christendom voorafgaat. Al voor Christus werd eerlijkheid gepredikt als een burgerplicht, wijsheid als de regel voor daden, moed als het fundamentele ingrediënt voor een leven dat naar het goede neigt en matigheid als de noodzakelijke maatregel om niet overweldigd te worden door excessen. Dit eeuwenoude patrimonium, het patrimonium van de mensheid, werd niet vervangen door het Christendom, maar eerder in beeld gebracht, versterkt, gezuiverd en geïntegreerd in het geloof.

Daarom is er in het hart van elke man en vrouw het vermogen om het goede te zoeken. De Heilige Geest wordt gegeven opdat zij die hem ontvangen het goede duidelijk van het kwade kunnen onderscheiden, de kracht hebben om het goede aan te hangen door het kwade te mijden en zo tot volledige zelfverwerkelijking komen.

Maar in de reis die we allemaal maken naar de volheid van het leven, die tot de bestemming van ieder mens behoort - de bestemming van ieder mens is volheid, vol van leven zijn - genieten Christenen speciale hulp van de Heilige Geest, de Geest van Jezus. Het wordt in de praktijk gebracht door de gave van drie andere, uitgesproken christelijke deugden, die vaak samen genoemd worden in de geschriften van het Nieuwe Testament. Deze essentiële elementen, die het leven van de Christen kenmerken, zijn drie deugden die we nu samen zullen zeggen: geloof, hoop en naastenliefde. Laten we ze samen zeggen: (samen) geloof, hoop... Ik hoor niets! Luider! (samen) Geloof, hoop en naastenliefde! Goed gedaan!

Christelijke schrijvers noemden ze al snel "theologische" of goddelijke deugden, voor zover ze worden ontvangen en beleefd in relatie met God, om ze te onderscheiden van de andere vier, die "kardinaal" werden genoemd voor zover ze het "scharnier" N.v.d.vert.: in het Italiaans...N.v.d.vert.: in het Italiaans "cardine" van een goed leven vormen. Deze drie worden ontvangen bij het doopsel en komen van de Heilige Geest. Het ene en het andere, zowel het theologische als het kardinale, samen genoemd in zoveel systematische beschouwingen, hebben zo een wonderlijk zevental samengesteld, dat vaak wordt vergeleken met de lijst van de zeven hoofdzonden. Zo definieert de Catechismus van de Katholieke Kerk[1] de werking van de goddelijke deugden: "De goddelijke deugden zijn het fundament van de christelijke zedelijke activiteit; zij bezielen haar en geven haar een bijzonder karakter. Ze informeren en geven leven aan alle zedelijke deugden. Ze worden door God in de ziel van de gelovigen ingestort om hen in staat te stellen als zijn kinderen te handelen en het eeuwige leven te verdienen. Zij zijn het bewijs van de aanwezigheid en de werking van de heilige Geest in de vermogens van de mens" Catechismus van de Katholieke Kerk, 1813[1|1813].

Terwijl het risico van de kardinale deugden is dat ze mannen en vrouwen voortbrengen die heldhaftig goed doen, maar helemaal alleen, geïsoleerd, is het grote geschenk van de goddelijke deugden het leven in de Heilige Geest. De Christen is nooit alleen. Hij doet het goede niet vanwege een titanische inspanning van persoonlijke inzet, maar omdat hij als nederige leerling in de voetsporen treedt van Jezus, de Meester. Hij gaat voorwaarts op de weg. De Christen heeft de goddelijke deugden, die het grote tegengif zijn tegen zelfgenoegzaamheid. Hoe vaak lopen bepaalde moreel onberispelijke mannen en vrouwen het risico om verwaand en arrogant te worden in de ogen van degenen die hen kennen! Het is een gevaar waar het evangelie ons terecht voor waarschuwt, wanneer Jezus de discipelen adviseert: "Zo zult ook gij, wanneer gij alles gedaan hebt wat u bevolen is, zeggen: 'Wij zijn onnutte knechten; wij hebben slechts gedaan wat onze plicht was'" (Lc. 17, 10)[b:Lc. 17, 10]. Trots is een vergif, een krachtig vergif: een druppel ervan is genoeg om een heel leven dat gekenmerkt wordt door goedheid te bederven. Iemand kan een berg goede daden hebben verricht, kan waardering en lof hebben geoogst, maar als hij dit alles alleen voor zichzelf heeft gedaan, om zichzelf te verheffen, kan hij zichzelf dan nog wel een deugdzaam mens noemen? Nee!

Goedheid is niet alleen een doel, maar ook een middel. Goedheid vereist veel discretie, veel vriendelijkheid. Bovenal moet goedheid ontdaan worden van die soms te logge aanwezigheid die ons ego is. Als ons "ik" in het middelpunt van alles staat, wordt alles verpest. Als we elke handeling in het leven alleen voor onszelf uitvoeren, is deze motivatie dan echt zo belangrijk? Het arme "ik" neemt alles in beslag en zo ontstaat trots.

De goddelijke deugden zijn een grote hulp bij het corrigeren van al deze situaties, die soms pijnlijk worden. Dat geldt vooral in tijden van vallen, want zelfs mensen met goede morele bedoelingen vallen wel eens. We vallen allemaal in het leven omdat we allemaal zondaars zijn. Op dezelfde manier maken zelfs degenen die dagelijks de deugd beoefenen soms fouten. We maken allemaal fouten in het leven: intelligentie is niet altijd helder, de wil is niet altijd standvastig, passies worden niet altijd beheerst, moed overwint niet altijd angst. Maar als we ons hart openen voor de Heilige Geest - de innerlijke meester - doet Hij de goddelijke deugden in ons herleven: als we dan het vertrouwen hebben verloren, geeft God ons weer geloof. Met de kracht van de Geest, als we het vertrouwen hebben verloren, stelt God ons weer open voor het geloof. Als we ontmoedigd zijn, wekt God hoop in ons op, en als ons hart verhard is, verzacht God het met zijn liefde. Dank u wel.