Aan het Internationale Congres over "Humanae Vitae: actualiteit en profetie van een Encycliek"

Aan mgr. Livio Melina
Voorzitter van het Pauselijk Instituut Johannes Paulus II voor Huwelijks- en Gezinsstudies

Met vreugde heb ik vernomen dat het Pauselijk Instituut waarvan u voorzitter bent, samen met de Katholieke Universiteit Sacro Cuore, een internationaal congres heeft georganiseerd ter gelegenheid van de 40e verjaardag van de publicatie van de encycliek Humanae Vitae[34], een belangrijk document waarin een van de wezenlijke aspecten van de huwelijksroeping en van de specifieke weg van heiligheid die daaruit voortvloeit, wordt behandeld. De echtgenoten immers, die de gave van de liefde hebben ontvangen, zijn geroepen om zich op hun beurt zonder voorbehoud aan elkaar te schenken. Alleen zo zijn de eigen en exclusieve daden van de echtgenoten werkelijk liefdesdaden, die hen, terwijl zij hen tot één vlees verenigen, een authentieke persoonlijke gemeenschap doen opbouwen. Daarom bepaalt de logica van de totaliteit van de gave intrinsiek de huwelijksliefde, en dankzij de sacramentele uitstorting van de Heilige Geest wordt zij het middel om in het eigen leven een waarachtige huwelijksliefde te verwezenlijken.

De mogelijkheid om een nieuw menselijk leven voort te brengen is inbegrepen in de totale zelfgave van de echtgenoten. Want als iedere vorm van liefde ertoe neigt de volheid waarvan zij leeft te verspreiden, dan heeft de huwelijksliefde een eigen wijze om zich mee te delen: kinderen voortbrengen. Zo gelijkt zij niet alleen op, maar neemt zij ook deel aan de liefde van God, die zich wil meedelen door mensen tot het leven te roepen. Deze communicatieve dimensie uitsluiten door middel van een handeling die erop gericht is de voortplanting te verhinderen, betekent de innige waarheid van de huwelijksliefde ontkennen waarmee de goddelijke gave wordt meegedeeld: “Als wij de plicht om het leven door te geven niet aan de willekeur van de mensen willen overlaten, dan dienen wij dus ook noodzakelijk te erkennen, dat er aan de macht die de mens over zijn eigen lichaam en de natuurlijke functies ervan kan bezitten grenzen zijn gesteld die men niet mag overschrijden; grenzen die geen mens mag schenden, of hij nu particulier is of met openbaar gezag bekleed” Humanae Vitae, 17[[34|17]]. Dit is de wezenlijke kern van de leer die mijn vereerde voorganger Paulus VI tot de echtparen heeft gericht en die de Dienaar Gods Johannes Paulus II op zijn beurt bij vele gelegenheden heeft bevestigd, waarbij hij haar antropologische en morele fundament heeft belicht.

Veertig jaar na de publicatie van de encycliek kunnen wij beter begrijpen hoe beslissend dit licht is om het grote “ja” te verstaan dat de huwelijksliefde met zich meebrengt. In dit licht zijn kinderen niet langer het doel van een menselijk project, maar worden zij erkend als een authentieke gave, die moet worden aanvaard in een houding van verantwoordelijke edelmoedigheid jegens God, de eerste bron van het menselijk leven. Dit grote “ja” tot de schoonheid van de liefde brengt vanzelfsprekend dankbaarheid met zich mee: zowel van de ouders bij het ontvangen van de gave van een kind, als van het kind zelf in het besef dat zijn leven ontspringt aan een zo grote en open liefde.

Het is waar dat zich in de weg van een echtpaar ernstige omstandigheden kunnen voordoen die het raadzaam maken de geboorten van de kinderen te spreiden of zelfs te onderbreken. Juist hier wordt de kennis van de natuurlijke ritmen van de vrouwelijke vruchtbaarheid belangrijk voor het leven van de echtgenoten. De observatiemethoden, die het echtpaar in staat stellen de perioden van vruchtbaarheid vast te stellen, stellen hen in staat datgene te beheren wat de Schepper wijselijk in de menselijke natuur heeft gelegd, zonder de volle betekenis van de seksuele gave te verstoren. Op deze wijze kunnen de echtgenoten, met eerbiediging van de volle waarheid van hun liefde, de uitdrukking ervan afstemmen op deze ritmen, zonder iets af te doen aan de totaliteit van de zelfgave die de lichamelijke vereniging uitdrukt. Uiteraard vereist dit een rijpheid in de liefde, die niet onmiddellijk is maar een dialoog en wederzijds luisteren met zich meebrengt, en een specifieke beheersing van de geslachtelijke drang op een pad van groei in de deugd.

In dit perspectief, wetend dat het congres ook op initiatief van de Katholieke Universiteit van Sacro Cuore plaatsvindt, is het mij eveneens een vreugde bijzondere waardering uit te spreken voor hetgeen deze universitaire instelling doet ter ondersteuning van het Internationaal Instituut Paulus VI voor onderzoek naar menselijke vruchtbaarheid en onvruchtbaarheid met het oog op een verantwoord ouderschap (ISI), dat zij geschonken heeft aan mijn onvergetelijke voorganger, paus Johannes Paulus II, om op die manier een, zo te zeggen, geïnstitutionaliseerd antwoord te bieden op de oproep die paus Paulus VI in nummer 24 van de encycliek tot de “wetenschapsmensen” richtte Humanae Vitae, 24[[34|24]]. Taak van het ISI is immers de kennis te bevorderen zowel van methoden voor de natuurlijke regulering van de menselijke vruchtbaarheid als voor de natuurlijke behandeling van eventuele onvruchtbaarheid. Tegenwoordig “dank zij de vooruitgang van de biologische en medische wetenschappen kan de mens over steeds doeltreffender therapeutische middelen beschikken, maar ook nieuwe macht verwerven met onvoorzienbare gevolgen voor het menselijk leven in zijn beginfase en in zijn eerste stadia” (*Instructie Donum vitae*, 72|1). Vanuit ditzelfde perspectief “zin vele onderzoekers betrokken bij de strijd tegen de onvruchtbaarheid. Terwijl zij de waardigheid van de menselijke voortplanting volledig in acht nemen, zijn sommigen tot resultaten gekomen, die voorheen onbereikbaar leken. Daarom moeten de wetenschapsmensen worden aangemoedigd hun onderzoek voort te zetten om de oorzaken van de onvruchtbaarheid te voorkomen en ze te kunnen genezen, zodat onvruchtbare echtparen tot voortplanting kunnen komen met eerbiediging van hun persoonlijke waardigheid en die van het ongeboren kind” Donum Vitae, 21[[72|21]]. Juist dit is het doel dat het Instituut Paulus VI ISI en andere soortgelijke centra, met de aanmoediging van het kerkelijk gezag, zich stellen.

We kunnen ons afvragen: hoe komt het dat de wereld van vandaag, en zelfs vele gelovigen, zoveel moeite hebben de boodschap van de Kerk te begrijpen die de schoonheid van de huwelijksliefde in haar natuurlijke uitdrukking belicht en verdedigt? Zeker, de technische oplossing lijkt vaak de gemakkelijkste weg, ook bij de grote menselijke vraagstukken, maar in werkelijkheid verbergt zij de fundamentele kwestie: namelijk de betekenis van de menselijke seksualiteit en de noodzaak van een verantwoord ouderschap, opdat haar uitoefening een uitdrukking van persoonlijke liefde kan worden. De techniek kan de rijping van de vrijheid niet vervangen wanneer het om liefde gaat. Integendeel, zoals we goed weten, is zelfs de rede niet voldoende: het hart moet zien. Alleen de ogen van het hart weten de eigen eisen van een grote liefde te vatten, een liefde die in staat is de totaliteit van de menselijke persoon te omarmen. Daarom zal de dienst die de Kerk biedt in haar huwelijks- en gezinspastoraat de echtparen moeten leren met het hart het wonderlijke plan te begrijpen dat God in het menselijk lichaam heeft ingeschreven, en hen helpen te aanvaarden wat een authentieke weg van rijping met zich meebrengt.

Het congres dat u viert, vertegenwoordigt daarom een belangrijk moment van bezinning en zorg voor de echtparen en de gezinnen, door de vrucht van jaren van onderzoek aan te bieden, zowel op antropologisch en ethisch vlak als op het strikt wetenschappelijke, omtrent een werkelijk verantwoorde voortplanting. In dit licht kan ik niet anders dan u mijn felicitaties aanbieden, in de hoop dat dit werk rijke vruchten draagt en ertoe bijdraagt de echtgenoten met steeds meer wijsheid en duidelijkheid te ondersteunen op hun weg, hen aan te moedigen in hun zending in de wereld geloofwaardige getuigen te zijn van de schoonheid van de liefde. Met deze wensen roep ik de hulp van de Heer af over het verloop van de werkzaamheden van het congres en zend ik u allen een bijzondere Apostolische Zegen.

Uit het Vaticaan, 2 oktober 2008