St. Thomas More biedt politici een voorbeeld van een martelaar voor het primaat van het geweten

Mevrouw de voorzitter van de Raad van Ministers en mijnheer de voorzitter van de Kamer van Afgevaardigden van de Republiek Italië,
Mevrouw de voorzitter en mijnheer de secretaris-generaal van de Interparlementaire Unie,
Geachte vertegenwoordigers van academische instellingen en religieuze leiders,

Ik ben verheugd dat wij elkaar kunnen ontmoeten in het kader van de conferentie van de Interparlementaire Unie, tijdens het huidige jubileumjaar van de regeringen. Ik groet hartelijk de leden van de delegaties uit achtenzestig verschillende landen, en in het bijzonder de voorzitters van de respectieve parlementaire instellingen.

Politiek is terecht omschreven als "de hoogste vorm van naastenliefde", om paus Pius XI te citeren. Tot de leden van de FUCI (Federazione Universitaria Cattolica Italiana), 1[[7607|1]] Als we namelijk kijken naar de dienst die het politieke leven aan de samenleving en het algemeen welzijn bewijst, kan het werkelijk worden beschouwd als een daad van christelijke naastenliefde, die nooit louter theorie is, maar altijd een concreet teken en getuigenis van Gods voortdurende zorg voor het welzijn van onze menselijke familie. vgl: Fratelli tutti, 176-192[[[7800|176-192]]]

In dit verband wil ik vanochtend drie overwegingen met u delen die ik in de huidige culturele context belangrijk acht.

De eerste betreft uw verantwoordelijkheid om, onafhankelijk van enig bijzonder belang, het welzijn van de gemeenschap, het algemeen welzijn, te bevorderen en te beschermen, in het bijzonder door de kwetsbaren en gemarginaliseerden te verdedigen. Dit zou bijvoorbeeld betekenen dat u zich inzet om de onaanvaardbare ongelijkheid tussen de immense rijkdom die in handen is van enkelen en de armen in de wereld te overwinnen. vgl: Rerum Novarum, 1[[[651|1]]] Degenen die in extreme omstandigheden leven, schreeuwen om gehoord te worden, maar vinden vaak geen oren die bereid zijn naar hun smeekbede te luisteren. Deze onevenwichtigheid leidt tot situaties van aanhoudende onrechtvaardigheid, die gemakkelijk tot geweld en vroeg of laat tot de tragedie van oorlog leiden. Een gezond beleid daarentegen kan, door een rechtvaardige verdeling van de middelen te bevorderen, een effectieve bijdrage leveren aan de harmonie en vrede, zowel op nationaal als op internationaal niveau.

Mijn tweede overweging heeft betrekking op godsdienstvrijheid en interreligieuze dialoog. Dit gebied heeft in de huidige tijd een grotere betekenis gekregen, en het politieke leven kan veel bereiken door de voorwaarden te scheppen voor authentieke godsdienstvrijheid en voor een respectvolle en constructieve ontmoeting tussen verschillende religieuze gemeenschappen. Het geloof in God, met de positieve waarden die daaruit voortvloeien, is een immense bron van goedheid en waarheid voor het leven van individuen en gemeenschappen. De heilige Augustinus sprak over de noodzaak om over te gaan van amor sui – egoïstische, kortzichtige en destructieve zelfliefde – naar amor Dei – een vrije en genereuze liefde, gegrondvest in God en leidend tot zelfgave. Die overgang, zo leerde hij, is essentieel voor de opbouw van de civitas Dei, een samenleving waarvan de fundamentele wet de naastenliefde is. vgl: XIV, 28[[[857]]]

Om een gemeenschappelijk referentiepunt te hebben in het politieke handelen en om a priori geen enkele overweging van het transcendente in besluitvormingsprocessen uit te sluiten, zou het nuttig zijn om te zoeken naar een element dat iedereen verenigt. Een essentieel referentiepunt hiervoor is de natuurwet, die niet door mensenhanden is geschreven, maar als geldig wordt erkend in alle tijden en op alle plaatsen, en die haar meest plausibele en overtuigende argument in de natuur zelf vindt. Ik citeer uit De Re Publica[3814] van Cicero, die in de oudheid al een gezaghebbende exponent van deze wet was: "De natuurwet is het juiste verstand, in overeenstemming met de natuur, universeel, constant en eeuwig, die ons met zijn geboden aanspoort om het goede te doen en ons met zijn verboden weerhoudt van het kwade... Er mag geen wijziging worden aangebracht in deze wet, noch mag enig deel ervan worden verwijderd, noch kan zij geheel worden afgeschaft; noch door de Senaat, noch door het volk kunnen wij ons ervan bevrijden, noch is het nodig om een commentator of vertolker ervan te zoeken. En er zal geen wet zijn in Rome, geen in Athene, geen nu, geen later; maar één eeuwige en onveranderlijke wet zal alle volkeren te allen tijde regeren" III, 22[[3814]]

Het natuurrecht, dat universeel geldig is, los van en boven andere, meer discutabele overtuigingen, vormt het kompas aan de hand waarvan wij ons moeten oriënteren bij het maken van wetten en het handelen, in het bijzonder bij de delicate en dringende ethische kwesties die vandaag de dag meer dan in het verleden betrekking hebben op het persoonlijke leven en de persoonlijke levenssfeer.

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens[1491], die op 10 december 1948 door de Verenigde Naties is aangenomen en afgekondigd, maakt nu deel uit van het culturele erfgoed van de mensheid. Deze tekst, die altijd relevant is, kan een belangrijke bijdrage leveren om de mens, in zijn of haar onschendbare integriteit, aan de basis te plaatsen van het zoeken naar de waarheid, en zo de waardigheid te herstellen van hen die zich niet gerespecteerd voelen in hun diepste wezen en in de dictaten van hun geweten.

Dit brengt ons bij een derde overweging. Het beschavingsniveau dat in onze wereld is bereikt en de doelstellingen die u moet verwezenlijken, staan nu voor een grote uitdaging in de vorm van kunstmatige intelligentie. Deze ontwikkeling zal de samenleving zeker ten goede komen, op voorwaarde dat het gebruik ervan de identiteit en waardigheid van de mens en zijn fundamentele vrijheden niet ondermijnt. Er mag met name niet worden vergeten dat kunstmatige intelligentie een instrument is ten dienste van de mens, niet om hem te kleineren of te vervangen. Wat zich aftekent, is in feite een grote uitdaging, die veel aandacht en vooruitziendheid vereist om ook in nieuwe scenario's een gezonde, eerlijke en evenwichtige levenswijze te kunnen ontwikkelen, vooral ten behoeve van de jongere generaties.

Ons persoonlijk leven heeft meer waarde dan welk algoritme dan ook, en sociale relaties hebben ruimte nodig om zich te ontwikkelen die veel verder reikt dan de beperkte patronen die een zielloze machine vooraf kan programmeren. Laten we niet vergeten dat kunstmatige intelligentie weliswaar miljoenen gegevenspunten kan opslaan en in enkele seconden vele vragen kan beantwoorden, maar dat zij nog steeds beschikt over een "statisch geheugen" dat in geen enkel opzicht vergelijkbaar is met dat van de mens. Ons geheugen daarentegen is creatief, dynamisch, generatief en in staat om verleden, heden en toekomst te verenigen in een levendige en vruchtbare zoektocht naar zingeving, met alle ethische en existentiële implicaties van dien. Vgl. Paus Franciscus,...Vgl. Paus Franciscus, Toespraak tot de G7-bijeenkomst over kunstmatige intelligentie, 14 juni 2024

De politiek kan een uitdaging van deze omvang niet negeren. Integendeel, zij is geroepen om een antwoord te geven aan vele burgers die terecht met zowel vertrouwen als bezorgdheid kijken naar de vragen die deze nieuwe digitale cultuur oproept.

Tijdens het jubileumjaar 2000[d:17] wees Johannes Paulus II op de heilige Thomas More als een getuige die politieke leiders moeten vereren en als een voorspreker onder wiens bescherming zij hun werk moeten stellen. Sir Thomas More was een man die trouw was aan zijn burgerlijke verantwoordelijkheden, een volmaakt dienaar van de staat, juist vanwege zijn geloof, dat hem ertoe bracht de politiek niet als een beroep te beschouwen, maar als een missie voor de verspreiding van waarheid en goedheid. Hij "stelde zijn openbaar optreden ten dienste van de mens, vooral van de zwakken en armen; hij behandelde sociale geschillen met een voortreffelijk rechtvaardigheidsgevoel; hij beschermde het gezin en verdedigde het met grote toewijding; en hij bevorderde de integrale vorming van de jeugd." H. Thomas More, patroon van regeringsleiders en politici, 4[[77|4]] De moed die hij toonde door zijn bereidheid om zijn leven op te offeren in plaats van de waarheid te verraden, maakt hem ook voor ons vandaag een martelaar voor de vrijheid en voor het primaat van het geweten. Moge zijn voorbeeld een bron van inspiratie en leiding zijn voor ieder van u!

Geachte dames en heren, ik dank u voor uw bezoek. Ik bid voor uw werk en vraag Gods overvloedige zegen voor u en uw dierbaren. Dank u allen. Gods zegen op u en uw werk. Dank u.