7. De barmhartige Samaritaan. Toen hij hem zag, had hij medelijden met hem (Lc. 10, 33b)

Beminde broeders en zusters,

We gaan verder met onze overwegingen over enkele gelijkenissen uit het evangelie, die ons de gelegenheid bieden om onze blik te verruimen en ons open te stellen voor hoop. Het gebrek aan hoop is soms te wijten aan het feit dat we vastgeroest zijn in een bepaalde, starre manier van kijken, en de gelijkenissen helpen ons om de dingen vanuit een ander perspectief te bekijken.

Vandaag wil ik het hebben over een deskundig, goed opgeleid persoon, een wetgeleerde, die echter zijn perspectief moet veranderen, omdat hij op zichzelf gericht is en geen oog heeft voor anderen. (Lc. 10, 25-37)[[b:Lc. 10, 25-37]] Hij vraagt Jezus namelijk hoe men het eeuwige leven 'erft', waarbij hij een uitdrukking gebruikt die dit als een onbetwistbaar recht beschouwt. Maar achter deze vraag schuilt misschien juist een behoefte aan aandacht: het enige woord waarover hij Jezus om uitleg vraagt, is het woord 'naaste', dat letterlijk 'degene die dichtbij is' betekent.

Daarom vertelt Jezus een gelijkenis die een weg is om die vraag te transformeren, om te gaan van 'wie heeft mij lief?' naar 'wie heeft liefgehad?'. De eerste vraag is een onvolwassen vraag, de tweede is de vraag van de volwassene die de zin van zijn leven heeft begrepen. De eerste vraag is die welke we stellen wanneer we ons in een hoekje terugtrekken en afwachten, de tweede is die welke ons ertoe aanzet op weg te gaan.

De parabel die Jezus vertelt speelt zich namelijk af op een weg, en het is een moeilijke en onbegaanbare weg, net als het leven. Het is de weg die een man aflegt van Jeruzalem, de stad op de berg, naar Jericho, de stad onder zeeniveau. Het is een beeld dat al een voorbode is van wat er zou kunnen gebeuren: die man wordt namelijk overvallen, geslagen, beroofd en halfdood achtergelaten. Dat is wat er gebeurt wanneer situaties, mensen, soms zelfs degenen die we vertrouwden, ons alles afnemen en ons in de steek laten.

Maar het leven bestaat uit ontmoetingen, en in die ontmoetingen komen we tot uiting wie we zijn. We staan tegenover de ander, tegenover zijn kwetsbaarheid en zwakheid, en we kunnen beslissen wat we gaan doen: voor hem zorgen of doen alsof er niets aan de hand is. Een priester en een leviet komen langs op dezelfde weg. Het zijn mensen die dienst doen in de tempel van Jeruzalem, die in de heilige ruimte wonen. Toch leidt het beoefenen van de eredienst niet automatisch tot mededogen. Mededogen is namelijk niet in de eerste plaats een religieuze kwestie, maar een kwestie van menselijkheid! Voordat we gelovigen zijn, zijn we geroepen om mensen te zijn.

We kunnen ons voorstellen dat die priester en die leviet, na een lang verblijf in Jeruzalem, haast hebben om naar huis terug te keren. Juist die haast, die zo aanwezig is in ons leven, verhindert ons vaak mededogen te voelen. Wie denkt dat zijn reis voorrang heeft, is niet bereid om voor een ander te stoppen.

Maar dan komt er iemand die wel in staat is om te stoppen: een Samaritaan, iemand die behoort tot een veracht volk. (2 Kon. 17)[[b:2 Kon. 17]] In zijn geval vermeldt de tekst niet waar hij heen gaat, maar alleen dat hij op reis was. Religiositeit speelt hier geen rol. Deze Samaritaan stopt gewoon omdat hij een mens is die een ander mens in nood ziet.

Mededogen komt tot uiting in concrete daden. De evangelist Lucas blijft stilstaan bij de daden van de Samaritaan, die wij 'goed' noemen, maar die in de tekst gewoon een mens is: de Samaritaan komt dichterbij, want als je iemand wilt helpen, kun je niet op afstand blijven, je moet je ermee bemoeien, je moet je vuil maken, misschien zelfs besmet raken; hij verbindt zijn wonden nadat hij ze met olie en wijn heeft schoongemaakt; Hij tilt hem op zijn rijdier, dat wil zeggen dat hij hem op zich neemt, want je helpt pas echt als je bereid bent de last van de pijn van de ander te dragen; hij brengt hem naar een herberg waar hij geld uitgeeft, 'twee denarii', ongeveer twee dagen loon; en hij belooft terug te komen en eventueel nog meer te betalen, want de ander is geen pakket dat moet worden afgeleverd, maar iemand voor wie gezorgd moet worden.

Beminde broeders en zusters, wanneer zullen ook wij in staat zijn om onze reis te onderbreken en mededogen te hebben? Wanneer zullen we begrijpen dat die gewonde man langs de weg ieder van ons vertegenwoordigt? Dan zal de herinnering aan alle keren dat Jezus is gestopt om voor ons te zorgen, ons meer tot mededogen in staat stellen.

Laten we daarom bidden dat we mogen groeien in menselijkheid, zodat onze relaties eerlijker en rijker aan mededogen worden. Laten we het Hart van Christus om de genade vragen om steeds meer zijn gevoelens te mogen hebben.