Het Rozenkransgebed leidt ons door Maria naar Jezus

Beminde broeders en zusters,

In de voetsporen van de Dienaar Gods Johannes Paulus II ben ik vandaag op bedevaart gekomen naar Pompeï om, samen met u, de Heilige Maagd Maria, Koningin van de Heilige Rozenkrans, te vereren. Ik ben in het bijzonder gekomen om aan de Moeder van God — in wier schoot het Woord vlees is geworden — de Vergadering van de Bisschoppensynode toe te vertrouwen, die momenteel in het Vaticaan bijeenkomt over het thema van het Woord van God in het leven en de zending van de Kerk. Mijn bezoek valt bovendien samen met de Wereldmissiedag[d:157]: terwijl wij in Maria beschouwen Zij die in zichzelf het Woord van God heeft ontvangen en het aan de wereld heeft geschonken, zullen wij in deze Mis bidden voor allen die in de Kerk hun krachten wijden aan de verkondiging van het Evangelie aan alle volkeren. Dank u, dierbare broeders en zusters, voor uw hartelijke ontvangst! Ik sluit u allen in een vaderlijke omhelzing en ben u dankbaar voor de gebeden die u van hier onophoudelijk ten hemel doet opstijgen voor de Opvolger van Petrus en voor de noden van de universele Kerk.

Een hartelijke groet richt ik allereerst tot aartsbisschop Carlo Liberati, prelaat van Pompeï en pauselijk afgevaardigde voor het heiligdom, en ik dank hem voor de woorden waarmee hij uitdrukking heeft gegeven aan uw gevoelens. Mijn groet gaat ook uit naar de aanwezige burgerlijke en militaire autoriteiten, in het bijzonder naar de vertegenwoordiger van de regering, de minister van Cultuur, en naar de burgemeester van Pompeï, die mij bij mijn aankomst met welgemeende woorden van welkom heeft begroet namens de gehele bevolking. Ik groet de priesters van de prelatuur, de religieuzen en religieuze zusters die hun dagelijkse dienstwerk in het heiligdom verrichten — onder wie ik graag de Dominicanessen, Dochters van de Heilige Rozenkrans van Pompeï, en de Broeders van de Christelijke Scholen vermeld — evenals de vrijwilligers die zich inzetten in verschillende diensten en de vurige apostelen van Onze-Lieve-Vrouw van de Rozenkrans van Pompeï. En hoe zouden wij in dit moment kunnen vergeten degenen die lijden: de zieken, de eenzame ouderen, de jongeren in moeilijkheden, de gevangenen, en allen die onder zware omstandigheden van armoede of sociale en economische nood verkeren? Aan allen en ieder afzonderlijk wil ik mijn geestelijke nabijheid betuigen en de verzekering geven van mijn genegenheid. U allen, dierbare gelovigen en inwoners van deze streek, evenals u die geestelijk met deze viering verbonden bent via radio en televisie — ik vertrouw u allen toe aan Maria en nodig u uit altijd te blijven vertrouwen op haar moederlijke steun.

Laten wij nu haar, onze Moeder en Meesteres, toestaan ons te leiden in de overweging van het Woord van God dat wij hebben gehoord. De eerste lezing (Jes. 45, 1. 4-6)[b:Jes. 45, 1. 4-6] en de antwoordpsalm (Ps. 96, 1.3. 4.5. 7.8. 9.10)[b:Ps. 96, 1.3. 4.5. 7.8. 9.10] drukken de vreugde van het volk Israël uit over de redding die God schenkt — een redding die bevrijding van het kwaad betekent en hoop op nieuw leven. Het orakel van Sefanja richt zich tot Israël, dat wordt aangesproken als “dochter van Sion” en “dochter van Jeruzalem”, en wordt opgeroepen tot vreugde: “Verheug u... juich van vreugde... wees blij!” (Sef. 3,14)[b:Sef. 3,14]. Het is dezelfde oproep die de engel Gabriël tot Maria richt in Nazaret: “Verheug u, begenadigde” (Lc. 1,28)[b:Lc. 1,28]. “Vrees niet, Sion” (Sef. 3,16)[b:Sef. 3,16], zegt de profeet; “Vrees niet, Maria” (Lc. 1,30)[b:Lc. 1,30], zegt de engel. En de reden tot vertrouwen is dezelfde: “De Heer, uw God, is in uw midden, Hij is een reddende held” (Sef. 3,17)[b:Sef. 3,17], zegt de profeet; “De Heer zij met u” (Lc. 1,28)[b:Lc. 1,28], verzekert de engel de Maagd. Ook het loflied van Jesaja eindigt aldus: “Jubel en juich, gij die op Sion woont, want groot is in uw midden de Heilige van Israël” (Jes. 12,6)[b:Jes. 12,6]. De aanwezigheid van de Heer is een bron van vreugde, want waar Hij is, wordt het kwaad overwonnen en triomferen leven en vrede. Ik wil in het bijzonder de prachtige uitdrukking van Sefanja benadrukken, die tot Jeruzalem zegt: de Heer “zal u vernieuwen door zijn liefde” (Sef 3,17)[b:Sef 3,17]. Ja, de liefde van God heeft dit vermogen: alles te vernieuwen, te beginnen bij het menselijk hart, dat zijn meesterwerk is en waar de Heilige Geest zijn transformerend werk het krachtigst verricht. Door zijn genade vernieuwt God het hart van de mens door zijn zonden te vergeven, hem te verzoenen en in hem de drang tot het goede te wekken. Dit alles komt tot uitdrukking in het leven van de heiligen, en wij zien het hier bijzonder in het apostolische werk van de zalige Bartolo Longo, stichter van het nieuwe Pompeï. Zo openen wij ook in dit uur ons hart voor deze liefde die de mens en alle dingen vernieuwt.

Vanaf haar begin heeft de christelijke gemeenschap in de personificatie van Israël en Jeruzalem in een vrouwelijke gestalte een betekenisvolle en profetische verwijzing gezien naar de Maagd Maria, die juist wordt herkend als de “dochter van Sion” en als het oerbeeld van het volk dat “genade heeft gevonden” in de ogen van de Heer. Deze uitleg vinden wij terug in het evangelieverhaal van de bruiloft te Kana (Joh. 2,1-11)[b:Joh. 2,1-11]. De evangelist Johannes laat op symbolische wijze zien dat Jezus de bruidegom is van Israël — van het nieuwe Israël, dat wij allen zijn door het geloof —, de bruidegom die gekomen is om de genade van het nieuwe Verbond te brengen, voorgesteld door de “goede wijn”. Tegelijkertijd benadrukt het Evangelie ook de rol van Maria, die aan het begin “de moeder van Jezus” wordt genoemd, maar die door haar Zoon zelf wordt aangesproken als “vrouw” — en dat heeft een zeer diepe betekenis: het houdt namelijk in dat Jezus, tot onze verwondering, boven de verwantschap de geestelijke band stelt, volgens welke Maria de geliefde bruid van de Heer verpersoonlijkt, dat wil zeggen het volk dat Hij zich heeft uitgekozen om zijn zegen te laten uitstralen over de gehele mensenfamilie. Het symbool van de wijn, verbonden met dat van het feestmaal, herneemt het thema van vreugde en feest. Bovendien verwijst de wijn, evenals andere bijbelse beelden zoals die van de wijngaard en de wijnstok, op beeldende wijze naar de liefde: God is de wijnbouwer, Israël is de wijngaard, een wijngaard die zijn volmaakte vervulling zal vinden in Christus, van wie wij de ranken zijn; en de wijn is de vrucht, dat wil zeggen: de liefde, want juist de liefde is wat God van zijn kinderen verwacht. En laten wij de Heer bidden, die Bartolo Longo de genade schonk om de liefde in dit land te brengen, dat ook ons leven en ons hart deze vrucht van de liefde mogen dragen en zo de aarde vernieuwen.

Ook tot de liefde spoort de apostel Paulus aan in de tweede lezing (1 Tess. 1, 1-5b)[b:1 Tess. 1, 1-5b], genomen uit de Brief aan de Romeinen. In dit gedeelte vinden wij het levensprogramma van een christelijke gemeenschap geschetst, waarvan de leden vernieuwd zijn door de liefde en zich voortdurend inspannen om zich opnieuw te laten vernieuwen, zodat zij steeds de wil van God kunnen onderscheiden en niet terugvallen in het conformisme van de wereldse mentaliteit (Rom. 12,1-2)[[b:Rom. 12,1-2]]. Het nieuwe Pompeï is, ondanks de beperkingen van iedere menselijke werkelijkheid, een voorbeeld van deze nieuwe beschaving, ontstaan en gegroeid onder de moederlijke blik van Maria. En het kenmerk van de christelijke beschaving is juist de naastenliefde: de liefde van God die zich vertaalt in liefde tot de medemens. Wanneer de heilige Paulus dan ook aan de christenen van Rome schrijft: “Laat uw ijver niet verflauwen, wees vurig van geest, dien de Heer” (Rom. 12,11)[b:Rom. 12,11], dan denken wij aan Bartolo Longo en aan de vele werken van barmhartigheid die hij tot stand bracht ten behoeve van zijn behoeftige broeders. Gedreven door de liefde wist hij een nieuwe stad te ontwerpen, die vervolgens verrees rondom het mariale heiligdom, als het ware als uitstraling van zijn licht van geloof en hoop. Een stad van Maria en van de liefde, maar niet geïsoleerd van de wereld, niet, zoals men zegt, een “kathedraal in de woestijn”, maar stevig geworteld in dit dal, om het te verlossen en tot bloei te brengen. De geschiedenis van de Kerk is, God zij dank, rijk aan dergelijke ervaringen, en ook vandaag vinden we ze overal ter wereld. Het zijn ervaringen van broederlijkheid die het gelaat tonen van een andere samenleving, geplaatst als gist in de burgerlijke context. De kracht van de liefde is onweerstaanbaar: het is de liefde die de wereld werkelijk voortstuwt!

Wie had kunnen denken dat hier, naast de overblijfselen van het oude Pompeï, een mariaal heiligdom van wereldformaat zou verrijzen? En dat er zoveel sociale werken zouden ontstaan om het Evangelie om te zetten in concrete dienst aan de meest behoeftigen? Waar God komt, bloeit de woestijn op! Ook de zalige Bartolo Longo getuigde met zijn persoonlijke bekering van deze geestelijke kracht die de mens innerlijk vernieuwt en hem in staat stelt grote dingen te volbrengen volgens Gods plan. Het verloop van zijn geestelijke crisis en zijn bekering is vandaag bijzonder actueel. Want tijdens zijn universitaire studie in Napels had hij zich, beïnvloed door immanentistische en positivistische filosofen, van het christelijk geloof verwijderd; hij werd een militante antiklerikaal en hield zich zelfs bezig met spiritistische en bijgelovige praktijken. Zijn bekering, waarin hij het ware gelaat van God ontdekte, bevat een zeer sprekende boodschap voor ons, want helaas zijn soortgelijke tendensen ook in onze tijd niet afwezig. In dit Paulusjaar[d:165] wil ik benadrukken dat ook Bartolo Longo, net als de heilige Paulus, van vervolger een apostel werd: een apostel van het christelijk geloof, van de mariale devotie en, in het bijzonder, van de rozenkrans, waarin hij een samenvatting vond van heel het Evangelie.

Deze stad, door hem opnieuw gesticht, is dus een historisch bewijs van hoe God de wereld verandert: door het hart van een mens met liefde te vervullen en hem tot een “motor” van religieuze en sociale vernieuwing te maken. Pompeï is een voorbeeld van hoe het geloof kan werken binnen de stad van de mens, door apostelen van naastenliefde te doen opstaan die zich inzetten voor de kleinen en de armen, en ervoor zorgen dat ook de laatsten worden gerespecteerd in hun waardigheid en dat zij gastvrijheid en ontplooiing vinden. Hier in Pompeï wordt duidelijk dat de liefde tot God en de liefde tot de naaste onscheidbaar zijn. Hier vindt het oprechte christenvolk — de mensen die elke dag met opoffering het leven tegemoetgaan — de kracht om in het goede vol te houden zonder compromissen te sluiten. Hier, aan de voeten van Maria, vinden gezinnen opnieuw of versterken zij de vreugde van de liefde die hen verenigd houdt. Daarom was het bijzonder passend dat precies een maand geleden, ter voorbereiding op mijn bezoek van vandaag, een speciale “bedevaart van de gezinnen voor het gezin” werd gehouden, om dit fundamentele weefsel van de samenleving aan de Moeder Gods toe te vertrouwen. Moge de heilige Maagd waken over elk gezin en over het hele Italiaanse volk!

Mogen dit heiligdom en deze stad vooral altijd verbonden blijven met een bijzondere gave van Maria: het gebed van de Rozenkrans. Wanneer wij op het beroemde schilderij van Onze-Lieve-Vrouw van Pompeï de Moedermaagd en het Kind Jezus zien die de kronen overhandigen aan respectievelijk de heilige Catharina van Siena en de heilige Dominicus, begrijpen wij onmiddellijk dat dit gebed ons, door Maria heen, naar Jezus leidt — zoals ook de dierbare paus Johannes Paulus II ons heeft geleerd in zijn brief Rosarium Virginis Mariae[79], waarin hij uitdrukkelijk verwijst naar de zalige Bartolo Longo en het charisma van Pompeï. De Rozenkrans is een contemplatief gebed dat voor iedereen toegankelijk is: groot en klein, leek en geestelijke, geleerd en eenvoudig. Zij is een geestelijke band met Maria om met Jezus verenigd te blijven, om ons aan Hem gelijk te vormen, Zijn gevoelens ons eigen te maken en te handelen zoals Hij heeft gehandeld. De Rozenkrans is een geestelijk “wapen” in de strijd tegen het kwaad, tegen alle vormen van geweld, voor de vrede in de harten, in de gezinnen, in de samenleving en in de wereld.

Dierbare broeders en zusters, in deze Eucharistie — onuitputtelijke bron van leven en hoop, van persoonlijke en maatschappelijke vernieuwing — danken wij God, omdat Hij ons in Bartolo Longo een stralende getuige heeft gegeven van deze evangelische waarheid. En nog eenmaal richten wij ons hart tot Maria met de woorden van het Smeekgebed, dat wij straks samen zullen bidden: “Gij, onze Moeder, zijt onze voorspreekster, onze hoop, heb medelijden met ons ... Barmhartigheid voor allen, o Moeder van barmhartigheid!” Amen.