Missionaire en dialogische impuls van theologische inspanningen voor de toekomst

In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Vrede zij met u!

Eminentie,
Excellenties,
Geachte wetenschappers, Ik ben verheugd de Pauselijke Academie voor Theologie te mogen verwelkomen aan het einde van uw internationale seminar over het thema "Schepping, natuur, milieu voor een wereld van vrede".

U hebt nagedacht over urgente kwesties die mij na aan het hart liggen, net als mijn eerbiedwaardige voorgangers Johannes Paulus II, Benedictus XVI en Franciscus.

Duurzaamheid en zorg voor de schepping zijn essentiële verplichtingen om het voortbestaan van de mensheid te verzekeren; ze hebben een directe invloed op de organisatie van onze samenlevingen en op de mogelijkheid van vreedzaam en coöperatief samenleven.

Tegelijkertijd vereist elke inspanning om de ecologische en sociale omstandigheden van onze wereld te verbeteren de inzet van iedereen, waarbij ieder zijn of haar steentje bijdraagt, met een houding van solidariteit en samenwerking die regionale, nationale, culturele en zelfs religieuze barrières en beperkingen overstijgt. De interculturele en interreligieuze reikwijdte van uw seminar is een veelbelovend teken voor verdere en steeds krachtigere discussies, evenals voor scherpzinnige en vruchtbare initiatieven. Dit sluit aan bij het vernieuwde profiel van de Academie voor Theologie dat paus Franciscus voor ogen heeft, die deze eeuwenoude instelling van de Heilige Stoel een nieuwe configuratie heeft gegeven.

Geleid door de apostolische brief Ad Theologiam Promovendam[9047], die minder dan twee jaar geleden gepaard ging met de afkondiging van de nieuwe statuten en programmatische beleidslijnen, wil ik mij in het bijzonder richten op de missionaire en dialogische impuls van toekomstige theologische inspanningen.

Theologie is natuurlijk een constitutieve dimensie van de missionaire en evangeliserende activiteit van de Kerk. Ze heeft haar wortels in het Evangelie en heeft als uiteindelijk doel de gemeenschap met God te vergemakkelijken, wat het doel is van de christelijke verkondiging. Juist omdat het zich tot alle mensen in alle tijden richt, wordt het evangelisatiewerk voortdurend uitgedaagd door culturele contexten en vereist het een theologie die "naar buiten treedt" en wetenschappelijke nauwkeurigheid combineert met een passie voor geschiedenis – een theologie die geïncarneerd is, doordrongen van de menselijke pijn, vreugde, verwachtingen en hoop van de vrouwen en mannen van onze tijd.

De synthese tussen deze verschillende aspecten kan worden geboden door een theologie van wijsheid, naar het model dat is ontwikkeld door de grote kerkvaders en meesters uit de oudheid. Door hun ontvankelijkheid voor de Geest wisten zij geloof en rede, reflectie, gebed en praktijk met elkaar te verenigen. Het altijd relevante voorbeeld van de heilige Augustinus is in dit verband veelzeggend. Zijn theologie was nooit een puur abstract streven, maar altijd de vrucht van zijn ervaring van God en de levengevende relatie die daaruit voortvloeide. Het was een ervaring die al vóór zijn doop begon, toen hij zich in het diepst van zijn hart geleid voelde door een onuitsprekelijk licht (cf. Confessiones, VII, 10). Deze ervaring zette zich zijn hele leven voort en gaf vorm aan zijn theologische reflecties, die geïncarneerd waren en konden inspelen op de spirituele, leerstellige, pastorale en sociale behoeften van zijn tijd.

Terwijl Augustinus deze reis begon met een existentiële en emotionele benadering, uitgaande van innerlijke reflectie en het erkennen van de "Waarheid die in ons woont", systematiseerde Sint-Thomas van Aquino deze met de instrumenten van de Aristotelische rede. Thomas bouwde een solide brug tussen het christelijk geloof en de universele wetenschap, waarbij hij theologie begreep als een sapida scientia of sapientia. Dit brengt ons bij een andere grote denker uit recentere tijden, de zalige Antonio Rosmini, die "theologie beschouwde als een sublieme uitdrukking van intellectuele naastenliefde, terwijl hij erop aandrong dat het kritische redeneren achter alle kennis gericht moest zijn op het Idee van Wijsheid" Ad Theologiam Promovendam, 7[[9047|7]]

Theologie is dus de wijsheid die grotere existentiële horizonten opent, in dialoog met de wetenschap, de filosofie, de kunst en alle menselijke ervaring. De theoloog is iemand die in zijn of haar theologische werk een missionaire ijver beleeft door aan iedereen de "kennis" en "smaak" van het geloof over te brengen, zodat het ons leven kan verlichten, de zwakken en uitgeslotenen kan verlossen, het lijdende vlees van de armen kan aanraken en genezen, ons kan helpen een broederlijke en ondersteunende wereld op te bouwen en ons kan leiden naar een ontmoeting met God.

Een belangrijk getuigenis van de kennis van het geloof ten dienste van de mensheid, in al haar dimensies – persoonlijk, sociaal en politiek – is de sociale leer van de Kerk, die vandaag de dag ook geroepen is om verstandige antwoorden te geven op digitale uitdagingen. De theologie moet hierbij direct betrokken worden, omdat een uitsluitend ethische benadering van de complexe wereld van kunstmatige intelligentie niet voldoende is. In plaats daarvan moeten we ons baseren op een antropologische visie die ethisch handelen onderbouwt en daarom terugkeren naar de eeuwenoude vraag: wat is een mens? Wat is zijn of haar inherente waardigheid, die onverenigbaar is met een digitale androïde?

Ik nodig u daarom uit om een theologie te cultiveren die gebaseerd is op een intieme en transformerende ontmoeting met Christus, gericht op incarnatie in de concrete zaken van de mensheid van vandaag. Ik moedig u aan om niet alleen in dialoog te gaan met de filosofie, maar ook met de natuurkunde, de biologie, de economie, het recht, de literatuur en de muziek, om uzelf en anderen te verrijken en om het goede zuurdeeg van het evangelie in verschillende culturen te brengen, in uw ontmoetingen met gelovigen van andere religies en met niet-gelovigen. Om deze ad extra dialoog tot stand te brengen, moet er, zoals u weet, eerst een ad intra dialoog plaatsvinden, dat wil zeggen een dialoog tussen theologen, gebaseerd op het besef dat het aangezicht van God alleen kan worden gezocht door samen te wandelen. Het is mijn hoop dat de Academie een plaats van ontmoeting en vriendschap tussen theologen zal worden, een plaats van gemeenschap en uitwisseling waar allen samen naar Christus kunnen wandelen.

Met deze hoop wil ik alle drie de "gezichten" van de Academie die in de nieuwe statuten worden geschetst, aanmoedigen en zegenen: het academisch-wetenschappelijke gezicht, waar intellectuele strengheid, onderzoek en kritische studie van het geloof worden beoefend; het sapiential gezicht, dat de periode van contemplatie en onderscheiding vertegenwoordigt, waarbij veel gewone mensen worden betrokken via 'theologische cenakels', waar theologie gepaard gaat met gebed, luisteren en delen, wat helpt om het spirituele leven te voeden en valse beelden van God te overwinnen; en ten slotte het gezicht van solidariteit, dat concrete daden van naastenliefde inspireert en stimuleert. Ware kennis van God wordt gerealiseerd in een leven dat door liefde is getransformeerd.

Beste vrienden, ik dank u voor uw inzet. Het is mijn wens dat u deze theologie van wijsheid ontwikkelt en belichaamt, in dienst van de Kerk en de wereld. Moge mijn zegen u begeleiden en ondersteunen. Dank u wel!