8. De Nederdaling. In de Geest "ging Hij ook prediken aan de geesten in de gevangenis" (1 Pt 3, 19)

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

Ook vandaag staan we stil bij het mysterie van de Heilige Zaterdag. N.v.d.red.: ook Stille...N.v.d.red.: ook Stille Zaterdag genoemd. En soms ten onrechte Paaszaterdag. Het is de dag van het Paasmysterie waarop alles stil en rustig lijkt, terwijl er in werkelijkheid een onzichtbare verlossingsdaad plaatsvindt: Christus daalt af in het rijk van de onderwereld om de boodschap van de Verrijzenis te brengen aan allen die in duisternis en in de schaduw van de dood waren.

Deze gebeurtenis, die ons door de liturgie en de traditie is overgeleverd, vertegenwoordigt de diepste en meest radicale daad van Gods liefde voor de mensheid. Het volstaat namelijk niet om te zeggen of te geloven dat Jezus voor ons is gestorven: we moeten erkennen dat de trouw van zijn liefde ons wilde zoeken waar wij zelf verdwaald waren, waar alleen de kracht van een licht kan doordringen dat in staat is het rijk van de duisternis te doorbreken.

De onderwereld is in de Bijbelse opvatting niet zozeer een plaats als wel een existentiële toestand: een toestand waarin het leven zijn kracht heeft verloren en pijn, eenzaamheid, schuld en afscheiding van God en anderen heersen. Christus bereikt ons ook in deze afgrond, door de poorten van dit rijk van duisternis te passeren. Hij gaat als het ware het huis van de dood zelf binnen om het leeg te maken, om de bewoners ervan te bevrijden, door hen een voor een bij de hand te nemen. Het is de nederigheid van een God die niet stopt voor onze zonde, die niet bang is voor de extreme afwijzing van de mens.

De apostel Petrus vertelt ons in het korte fragment uit zijn eerste brief dat we hebben gehoord, dat Jezus, levend gemaakt door de Heilige Geest, de boodschap van verlossing ging brengen “ook aan de gevangen zielen” (1 Pt. 3, 19)[b:1 Pt. 3, 19]. Het is een van de meest ontroerende beelden, dat niet in de canonieke evangeliën wordt uitgewerkt, maar in een apocrief tekst genaamd het Evangelie van Nicodemus. Volgens deze traditie is de Zoon van God de diepste duisternis binnengegaan om ook de laatste van zijn broeders en zusters te bereiken, om ook daar zijn licht te brengen. In deze geste ligt alle kracht en tederheid van de Paasboodschap besloten: de dood is nooit het laatste woord.

Geliefden, deze nederdaling van Christus heeft niet alleen betrekking op het verleden, maar raakt het leven van ieder van ons. De onderwereld is niet alleen de toestand van wie gestorven is, maar ook van wie de dood beleeft door het kwaad en de zonde. Het is ook de dagelijkse hel van eenzaamheid, schaamte, verlatenheid, de moeite om te leven. Christus treedt binnen in al deze duistere realiteiten om ons de liefde van de Vader te getuigen. Niet om te oordelen, maar om te bevrijden. Niet om schuld te geven, maar om te redden. Hij doet dat zonder ophef, op zijn tenen, zoals iemand die een ziekenhuiskamer binnenkomt om troost en hulp te bieden.

De kerkvaders hebben in pagina's van buitengewone schoonheid dit moment beschreven als een ontmoeting: die tussen Christus en Adam. Een ontmoeting die symbool staat voor alle mogelijke ontmoetingen tussen God en de mens. De Heer daalt neer waar de mens zich uit angst heeft verstopt, en roept hem bij zijn naam, neemt hem bij de hand, helpt hem overeind en brengt hem terug naar het licht. Hij doet dat met volledige autoriteit, maar ook met oneindige tederheid, als een vader met zijn zoon die bang is niet meer geliefd te zijn.

In de oosterse iconen van de Verrijzenis wordt Christus afgebeeld terwijl hij de poorten van de onderwereld openbreekt en, met uitgestrekte armen, Adam en Eva bij de polsen grijpt. Hij redt niet alleen zichzelf, hij keert niet alleen terug tot het leven, maar neemt de hele mensheid met zich mee. Dat is de ware glorie van de Verrezene: het is de kracht van de liefde, het is de solidariteit van een God die zichzelf niet zonder ons wil redden, maar alleen met ons. Een God die niet herrijst zonder onze ellende te omarmen en ons op te richten met het oog op een nieuw leven.

De Heilige Zaterdag is dus de dag waarop de hemel de aarde het diepst bezoekt. Het is de tijd waarin elke hoek van de menselijke geschiedenis wordt geraakt door het licht van Pasen. En als Christus zo ver heeft kunnen afdalen, kan niets worden uitgesloten van zijn verlossing. Zelfs onze nachten niet, zelfs onze oudste zonden niet, zelfs onze verbroken banden niet. Er is geen verleden zo verwoest, geen geschiedenis zo gecompromitteerd dat het niet geraakt kan worden door barmhartigheid.

Lieve broeders en zusters, afdalen is voor God geen nederlaag, maar de vervulling van zijn liefde. Het is geen mislukking, maar de weg waarlangs Hij laat zien dat geen enkele plaats te ver weg is, geen enkel hart te gesloten, geen enkel graf te verzegeld voor zijn liefde. Dat troost ons, dat ondersteunt ons. En als we soms het gevoel hebben dat we het dieptepunt hebben bereikt, laten we dan onthouden: dat is de plek van waaruit God een nieuwe schepping kan beginnen. Een schepping van mensen die weer zijn opgestaan, van vergeven harten, van gedroogde tranen. De Heilige Zaterdag is de stille omhelzing waarmee Christus de hele schepping aan de Vader voorstelt om haar weer in zijn heilsplan te plaatsen.

Na de begroeting van diverse groepen van pelgrims - AANKONDIGING
Lieve broeders en zusters, de maand oktober, die nu bijna begint, is in de Kerk speciaal gewijd aan de heilige rozenkrans. Daarom nodig ik iedereen uit om de komende maand elke dag de rozenkrans te bidden voor de vrede, persoonlijk, in het gezin en in de gemeenschap.

Bovendien nodig ik iedereen die in het Vaticaan werkt uit om dit gebed elke dag om 19 uur in de Sint-Pietersbasiliek te bidden.

In het bijzonder zullen we dit op zaterdagavond 11 oktober om 18 uur samen doen op het Sint-Pietersplein, tijdens de wake van het jubileum van de mariale spiritualiteit, waarbij we ook de verjaardag van de opening[126] van het Tweede Vaticaans Concilie[d:4] herdenken.