Onderscheiding 14. - Geestelijke begeleiding

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

Vooraleer deze catechese te beginnen wil ik dat we ons verbonden weten met de velen die hier vlakbij een groet brengen aan Benedictus XVI. Mijn gedachten gaan naar hem die een grote leermeester in catechese is geweest. Zijn scherp en vriendelijk denken was niet zelfgericht maat kerkelijk. Steeds heeft hij ons willen begeleiden tot de ontmoeting met Jezus, de verrezen Gekruisigde, de Levende en de Heer. Dat was het doel waarheen Paus Benedictus ons wilde leiden door ons bij de hand te nemen. Hij moge ons helpen in Christus de vreugde van het geloven te herontdekken alsook de hoop van het leven.

Door de catechese vandaag besluiten we de cyclus[d:548] gewijd aan het thema van de onderscheiding. We doen dit door de uiteenzetting te voltooien over de hulpmiddelen die ons daarbij kunnen en moeten ondersteunen. Het proces van onderscheiding ondersteunen. Een daarvan is de geestelijke begeleiding. Die is belangrijk vooreerst omwille van de zelfkennis. Zoals we gezien hebben is dat een onmisbare voorwaarde voor de onderscheiding. Zichzelf solistisch in de spiegel bekijken is niet steeds een hulp. Men kan immers het beeld verdraaien. Daarentegen, in de spiegel kijken met de hulp van een ander, dat helpt. Immers de ander zegt je de waarheid - als hij waarheidlievend is -en zo helpt hij je.

De genade van God werkt steeds volgens onze natuur. Als we aan een evangelische parabel denken, dan kan men de genade vergelijken met het goede zaad en de natuur met het veld (Marc. 4, 3-9)[[b:Marc. 4, 3-9]]. Vooreerst is het belangrijk zichzelf te laten kennen, zonder vrees de meer broze aspecten te delen, waardoor we ons bloot geven als gevoelig, zwak of vrezend voor een oordeel. Zich laten kennen, zich aan een ander tonen die ons op de levensweg vergezelt. Niet dat die in onze plaats beslist, neen: maar om ons te begeleiden. Immers, broosheid is in werkelijkheid, onze ware rijkdom. We zijn rijk aan broosheid, allen. Zij is de ware rijkdom die we moeten leren waarderen en aanvaarden. Want wanneer ze voor God wordt gebracht, maakt ze ons bekwaam tot tederheid, medelijden en liefde. Erg is het voor mensen die zich niet broos voelen. Ze zijn hard, dictatoriaal. Daarentegen, mensen die nederig de eigen broosheid erkennen, zijn meer begripvol voor anderen. Ik zou willen zeggen: broosheid maakt ons menselijk. Niet toevallig tracht de eerste van de drie bekoringen van Jezus in de woestijn - die verbonden is met de honger - onze broosheid te ontroven door ze voor te stellen als een kwaad waarvan men zich moet ontdoen, als een hinderpaal om met God te zijn. Ze is daarentegen onze kostbaarste schat. God heeft immers, om ons gelijk aan Hem te maken, ten diepste onze eigen broosheid willen delen. Kijken we naar de Gekruisigde: God die is afgedaald in de broosheid. Laten we naar de Kribbe kijken, vol van grote menselijke broosheid. Hij heeft onze broosheid gedeeld.

Geestelijke begeleiding, als ze gehoor geeft aan de Heilige Geest, helpt dubbelzinnigheden ontmaskeren, ook zware bij de beschouwing van onszelf en in verband met de Heer. Het Evangelie geeft verschillende voorbeelden van verhelderende en bevrijdende gesprekken van Jezus. Denken we, bijvoorbeeld, aan dat met de Samartitaanse. We lezen en lezen en steeds is er die wijsheid en tederheid van Jezus. Denken we aan het gesprek met Zacheüs en aan dat met de zondares. Denken we aan het gesprek met Nikodemus en met de Emmaüsgangers: de wijze waarop de Heer naderbij komt. Mensen die een echte ontmoeting met Jezus beleven, vrezen niet hun hart voor Hem te openen, hun eigen kwetsbaarheid te tonen, hun eigen onaangepastheid, hun eigen broosheid. Zo wordt het meedelen van zichzelf een ervaring van verlossing, van gratis bekomen vergiffenis.

Aan een ander vertellen wat we hebben beleefd of wat we zoeken, helpt klaarheid in onszelf bewerken door vele gedachten aan het licht te brengen die ons bewonen en die ons vaak onrustig maken door hun voortdurend refrein. Hoe vaak komen niet, op donkere momenten, dit soort gedachten in ons op: "Ik heb alles verkeerd gedaan, ik ben niets waard, niemand begrijpt mij, ik zal het nooit meer doen, ik ben tot de ondergang gedoemd". Hoe vaak hebben we dit niet gedacht. Valse en giftige gedachten die door confrontatie met een ander kunnen ontmaskerd worden, zodat we ons door de Heer bemind en gewaardeerd kunnen voelen, zoals we zijn, in staat om voor Hem het goede te doen. Met verwondering ontdekken we verscheiden wijzen om de dingen te bekijken, tekenen van het goede dat reeds altijd in ons is. Het is waar, we kunnen onze broosheid delen met een ander, met wie ons op het levenspad vergezelt, in het geestelijk leven, de meester in het geestelijk leven, een leek of een priester. Het doet ons zeggen: "Kijk, wat mij nu overkomt, ik ben een miskleun en toch overkomt mij dit". En de begeleider antwoordt: "Inderdaad, allen hebben we dit soort dingen". Dat brengt ons opheldering en doet ons zien waar de wortels zitten om ze te overwinnen.

Hij of zij die begeleidt - begeleider of begeleidster - treedt niet in de plaats van de Heer; doet niet het werk in de plaats van de begeleide persoon, maar blijft ter zijde, moedigt aan te lezen wat zich afspeelt in het hart, de bevoorrechte plaats voor het spreken van de Heer. De geestelijke begeleider, die wij geestelijke leider noemen - een term die mij niet bevalt, ik verkies geestelijke begeleider, dat is beter - zegt je "Goed zo, maar let op hier en op daar". Hij vestigt aandacht op zaken die misschien over het hoofd gezien worden. Hij helpt je beter de tekenen van de tijd verstaan, de stem van de Heer, de stem van de bekoorder, de stem van de moeilijkheden die je niet kunt overwinnen. Daarom is het heel belangrijk niet alleen op weg te zijn. Er is een Afrikaanse wijsheid - verbonden met de mystiek van de stam - die zegt: "Als je snel wil aankomen, ga dan alleen; als je zeker wil aankomen, ga dan samen met anderen". Ga in gezelschap, ga met je volk. Dat is belangrijk. In het geestelijk leven is het beter zich te laten begeleiden door iemand die onze aangelegenheden kent en ons helpt. Dat is geestelijke begeleiding.

Deze begeleiding kan vruchtbaar zijn, als men van de ene en van de andere zijde, ervaring heeft gehad van spiritueel kindschap en broederschap. We ontdekken dat we kinderen van God zijn op het ogenblik dat wij ontdekken broers, kinderen van dezelfde Vader te zijn. Om deze reden is het onontbeerlijk opgenomen te zijn in een gemeenschap op weg. We zijn niet alleen, we zijn mensen van een volk, van een natie, van een stad die op weg is, van een Kerk, van een parochie, van een groep... een gemeenschap op weg. Men gaat niet als solist naar de Heer. Dat kan niet. Dat moeten we goed verstaan. Zoals in het evangelische verhaal van de lamme worden we vaak ondersteund en genezen dankzij het geloof van iemand anders (Marc. 2, 1-5)[[b:Marc. 2, 1-5]] die ons helpt verder te gaan. Want wij allen hebben soms inwendige verlammingen en is er iemand nodig die ons helpt om het conflict te overwinnen. Naar de Heer gaat men niet alleen. Laten we dat goed onthouden. Andere keren moeten wij dat engagement ten voordele van een ander opnemen. Zonder ervaring van kindschap of van broederschap kan begeleiding aanleiding geven tot onrealistische verwachtingen, tot dubbelzinnigheden, tot vormen van afhankelijkheid die iemand in een kinderlijke staat houden. Begeleiding, maar als kinderen van God en broeders met ons.

De Maagd Maria is lerares van de onderscheiding: spreekt weinig, luistert veel en bewaart in haar hart (Luc. 2, 19)[[b:Luc. 2, 19]]. Dat zijn de drie houdingen van Onze Lieve Vrouw: weinig spreken, veel luisteren en alles in het hart bewaren. En de weinige keren dat zij spreekt, laten een spoor na. Bijvoorbeeld, in het Evangelie volgens Johannes, staat een uiterst korte zin van Maria die een opdracht is voor de christenen van alle tijden: "Doet maar wat Hij u zeggen zal" (Luc. 2, 5)[b:Luc. 2, 5]. Iets eigenaardigs. Eens hoorde ik een vrouwtje, zeer vroom, geen theologie gestudeerd, heel eenvoudig. Ze zei tegen mij:" Weet U welk gebaar Onze Lieve Vrouw altijd doet? "Ik wist het niet: ze knuffelt je, ze roept je... "Neen: het gebaar dat Onze Lieve Vrouw doet, is dit (met haar wijsvinger). Ik verstond het niet en vroeg: "Wat wil dit zeggen?" En het oude vrouwtje heeft mij geantwoord: "Ze wijst steeds naar Jezus". Dat is mooi. Onze Lieve Vrouw neemt niets voor zich, ze wijst naar Jezus. Doet wat Jezus jullie zegt. Dat is Onze Lieve Vrouw. Maria weet dat de Heer tot het hart van elkeen spreekt en vraagt dat woord in daden en keuzen om te zetten. Zij heeft dat meer dan wie ook gedaan. Zij is aanwezig op elk bepalend ogenblik van Jezus' leven, vooral op het belangrijkste uur van de dood op het kruis.

Geliefde broeders en zusters we besluiten de reeks catecheses over de onderscheiding. Onderscheiding is een kunst, een kunst die men kan aanleren

En die eigen regels heeft. Als ze goed geleerd wordt, maakt ze bekwaam de geestelijke ervaring te beleven op een steeds schoner en geordende wijze. Bovenal is de onderscheiding een gave van God. Ze moet gevraagd worden zonder ooit voor te wenden expert en zelfgenoegzaam te zijn. Heer, schenk mij, op alle momenten van het leven, de genade te onderscheiden wat ik moet doen, wat ik moet verstaan. Schenk mij de genade te onderscheiden, schenk mij iemand die mij helpt onderscheiden.

De stem van de Heer kan men steeds erkennen, zij heeft een unieke stijl. Het is een stem die vrede schenkt, aanmoedigt, en bij moeilijkheden zekerheid schenkt. Het Evangelie brengt ons dit voortdurend in herinnering "Niet vrezen" (Luc. 1, 30)[b:Luc. 1, 30]. Dat is het mooie woord van de engel aan Maria na de verrijzenis van Jezus. "Niet vrezen", "Geen angst hebben". Dat is de stijl van de Heer: "Niet vrezen". "Niet vrezen!" zegt de Heer ook vandaag aan ons. "Niet vrezen": als we op zijn woord betrouwen, zullen we de wedstrijd van het leven goed doen en zullen we anderen kunnen bijstaan. Zoals de Psalm zegt, "Uw woord is een lamp voor mijn voeten, Uw woord is een licht op mijn weg" (Ps. 119, 105)[b:Ps. 119, 105].