Orientalium Dignitas

1 De waardigheid der Oostersche kerken, die door overoude en merkwaardige historische gedenkstukken betuigd wordt, geniet in heel de christenwereld hooge vereering en aanzien.

2 In den boezem dier kerken immers kwamen de eerste zaden van het werk der verlossing van het menschdom, uitgestrooid volgens het liefdevolle plan van God, weldra tot zulk een snellen groei, dat de bloesems van apostolaat en martelaarschap, van geleerdheid en heiligheid er bloeiden in haar eerste pracht, en den eersten blijden oogst van heilzame vruchten leverden.

3 Van uit het midden dier kerken vloeide een machtige, breede stroom van zegeningen op wondere wijze naar de overige volken der wijde wereld uit, toen de H. Petrus, het hoofd der apostelschare, met het doel, de boosheid van velerlei dwaling en zedenbederf te verdrijven, op ingeving des hemels het licht der goddelijke waarheid, het Evangelie van vrede en de vrijheid van Christus aan de heerscheresse der volken, de stad Rome, kwam brengen.

4 Maar van haar kant, wat een eerbied en een liefde heeft vooral de Romeinsche Kerk, het hoofd van alle Kerken, van den tijd der apostelen af steeds aan de Oostersche kerken bewezen! En wat een vreugde smaakte zij door de trouwe gehoorzaamheid, die deze op haar beurt aan haar betoonden! En nooit bij al de wisselende en droevige gebeurtenissen der eeuwen heeft deze Kerk van Rome die Kerken aan haar lot overgelaten. Rome's wijsheid en weldoende zorgen hielpen haar over verliezen heenkomen, hielden haar vast bij trouwe verbondenheid en riepen haar terug bij verdeeldheid.

5 Een der diensten, en zeker niet de minste, van Rome's waakzame zorg was altijd het ongerept in stand houden en de verdediging der bij elk dier Kerken bestaande eigen gewoonten en eigen heilige riten, die het overeenkomstig zijn gezag en zijn wijsheid openlijk als wettig had erkend. Een bewijs daarvoor zijn de vele bepalingen, die onze voorgangers, vooral Pius IX z.g., ofwel door persoonlijke daden ofwel door bemiddeling der heilige Congregatie tot voortplanting des geloofs met groote wijsheid hebben uitgevaardigd.

6 Een even groot gevoel en een even sterke aandrang van sympathie heeft ook ons, reeds aanstonds bij het begin van ons pontificaat, vol liefde onze blikken doen richten naar de christelijke volken in het Oosten. Onmiddellijk hebben wij onze zorgen gewijd aan de verlichting hunner nooden. Ook in het vervolg hebben wij andere gelegenheden gevonden om hun onze levendige belangstelling te toonen. Maar geen zorg was ons liever en heiliger, en is het ons op het oogenblik nog, dan de zorg om, na het tot stand brengen van hun geestelijke hereeniging met den Apostolischen Stoel, bij die volken zulk een vurig en vruchtbaar geloofsleven op te wekken, dat zij door het voorbeeld hunner voorouders te doen herleven, de heiligheid en roem van dezen trachten te evenaren.

7 Reeds mochten wij aan die kerken eenige diensten bewijzen. Hier te Rome zelf hebben wij een college gesticht ter opleiding van Armeensche Cfr. Litt. apost. in forma...Cfr. Litt. apost. in forma brevis Benigna hominum parens Ecclesia van 1 Maart 1883, bij Desclée 11, 6-9. en Maronitische geestelijken Sapienter olim[[9494]]. Hetzelfde hebben wij voor de Bulgaren gedaan te Philippopel en Adrianopel. Wij hebben de oprichting bevolen van het Leonianum te Athene. Ook het seminarie van St. Anne te Jerusalem, opgericht voor de opleiding eener Grieksch-Melchitische geestelijkheid, geniet op meer dan gewone wijze onze gunst. Wij zijn bovendien op het punt, het getal der Syriërs onder de leerlingen van het Urbaansch college d.i. Het college der... d.i. Het college der Propaganda, aldus genoemd naar zijn stichter, paus Urbanus VIII. hooger op te voeren, en zijn vroegeren luister te hergeven aan het voor de Grieken bestemde college van den H. Athanasius, een stichting, te danken aan de wijsheid van Gregorius XIII, den edelmoedigen oprichter er van, en waaruit eminente mannen zijn voortgekomen.

8 Maar wij verlangen nog meer ondernemingen van dezen en dergelijken aard te kunnen beproeven en tot een goed einde te kunnen brengen. Dat verlangen is nog veel inniger geworden, sedert wij met Gods genade ons reeds lang overwogen plan ten uitvoer~ hebben gebracht om in een specialen brief de vorsten en volkeren van heel de wereld tot de vruchtbare eenheid van het goddelijk geloof op te roepen. Want onder de zoo jammerlijk verdeelde christen volken bedoelden wij onze uitnoodiging, onze aansporing, onze bede op de eerste plaats met de grootst mogelijke apostolische en vaderlijke liefde te richten tot de volken van het Oosten.

9 Onze blijde hoop van het begin neemt tot onze overgroote vreugde nog dagelijks toe. Wij zijn dan ook vast besloten, dit zoo heilzame werk met nog meer kracht voort te zetten, om aldus volkomen te voldoen aan alles wat men van de wijsheid van den Apostolischen Stoel mag verwachten. Wij zullen dit doen zoowel door het uit den weg ruimen van alle aanleidingen tot oneenigheid en verdenking als door het aanwenden der beste middelen tot verzoening.

10 Het voortreffelijkste middel nu daartoe is naar onze meening een oprechte zorg voor het ongeschonden behoud van de eigen kerkelijke leefwijze der Oosterlingen, waaraan wij altijd veel gewicht hebben gehecht. Wat dit punt aangaat, hebben wij o.a. voor de pas opgerichte seminaries dier volken - en wij zullen dit eveneens voor de nog op te richten seminaries doen - den grootst mogelijken eerbied voor hun eigen ritus en de nauwgezette onderhouding er van, alsmede het theoretische en praktische onderricht der leerlingen in dien ritus voorgeschreven. Het behoud der Oostersche ritussen nl. is van meer belang dan men zou kunnen denken.

11 Immers, de eerbiedwaardige ouderdom, waarop die verschillende ritussen zich mogen beroemen, is tegelijk een heerlijk sieraad voor iedere kerk, en tegelijk een krachtige bevestiging der goddelijke eenheid van het katholiek geloof. Van den eenen kant nl. komt daardoor voor de voornaamste kerken haar eigen apostolische oorsprong door klaarder getuigenis vast te staan, en van den anderen kant komt daardoor hun van de oudste tijden af bestaande nauwe verbinding met de Kerk van Rome in het helderste licht. Er bestaat wellicht geen ander, bewonderenswaardiger bewijs voor de aanwezigheid van het kenteeken der katholiciteit in de Kerk van God dan dit unieke huldebetoon dier verscheiden vormen van ceremoniën in die eerbiedwaardige talen der oudheid, nog eerbiedwaardiger geworden door het gebruik, dat de Apostelen en de Vaders er van gemaakt hebben. Het is bijna een navolging van dat uitgelezen huldebetoon, dat aan Christus, den goddelijken Stichter der Kerk, werd gebracht bij Zijn geboorte, toen de Wijzen uit verschillende streken van het Oosten „kwamen om Hem te aanbidden." (Matth. 2:1-2)[b:Matth. 2:1-2]

12 Hier past de opmerking, dat deze heilige riten - hoewel op zich niet ingesteld om de waarheid der katholieke dogma's te bewijzen - er toch om zoo te zeggen een levende uitdrukking en een schitterende verklaring van zijn. Vandaar dan ook, dat de ware Kerk van Christus, ofschoon zij met den grootsten ijver zorgt voor het ongeschonden behouden der onveranderlijke, want van God ontvangen, dogma's toch tevens in de uitwendige vormgeving daaraan somtijds een of anderen afwijkenden vorm toestaat of toelaat, vooral als het gaat over vormen, die met de eerbiedwaardige oudheid overeenkomen. Ook op deze wijze blijkt de kracht van naar altijd jeugdig leven, en komt zij op schitterender wijze uit ais Christus' bruid, waarvan de wijsheid der Vaders als een voorafbeelding herkende in de woorden van David: „De koningin staat aan uw rechterhand in een met goud gestikt gewaad en rijk aan allerlei versierselen.... in een gewaad met goud omzoomd rijk aan allerlei versierselen." (Ps. 44)[b:Ps. 44]

13 Deze rechtens goedgekeurde verscheidenheid van Oostersche liturgie en tucht is alzoo, om van andere voortreffelijke eigenschappen te zwijgen, voor de Kerk een buitengewoon sieraad en voordeel. Maar dan moet het ook des te sneer tot onze taak behooren, te waken tegen het insluipen van ieder nadeel daartegen aangebracht door onverstandig optreden van den kant der westersche missionarissen, die door de liefde van Christus zich gedrongen voelen om naar die streken te gaan.

14 Weliswaar blijven nog steeds van kracht de wijze en vooruitziende bepalingen hieromtrent van onzen doorluchtigen voorganger Benedictus XIV in zijn constitutie Demandatam[7141], uitgevaardigd in den vorm van een brief van 24 December 1743, en gezonden aan den Antiocheenschen patriarch der Grieksch-Melchieten, en aan alle bisschoppen van denzelfden ritus, die aan dien patriarch onderhoorig zijn.

15 Maar, sindsdien was lange tijd verloopen, waren de omstandigheden in die streken gewijzigd en de Latijnsche missionarissen en instellingen aldaar sterk in aantal toegenomen. Dat werd oorzaak van dringende verzoeken om bijzondere maatregelen van den kant van den Apostolischen Stoel aangaande dat onderwerp. De groote wenschelijkheid hiervan hadden wij zelf gedurende de laatste jaren bij vele gelegenheden leeren kennen. Daarbij kwamen als bevestiging de hoogst billijke en ons meer dan eens bekend gemaakte verlangens van onze eerbiedwaardige broeders de patriarchen in het Oosten.

16 Om echter meer licht te krijgen omtrent den geheelen omvang van dat vraagstuk en de meest doeltreffende maatregelen voor de toekomst vast te stellen, hebben wij goedgevonden, deze patriarchen naar Rome te ontbieden om met hen te beraadslagen. Wij hebben hen toen tegelijk met eenigen onzer beminde zonen, kardinalen der heilige Roomsche Kerk, herhaaldelijk in vergadering ter beraadslaging bij ons gehad.

17 Na alles wat in deze vergaderingen voorgesteld en behandeld was rijpelijk te hebben overwogen, hebben wij besloten om, in overeenstemming met de veranderde omstandigheden bij die volken, van sommige voorschriften der constitutie[7141] van Benedictus een duidelijker omschreven en verder strekkende verklaring te geven.

a. Het leidend beginsel er van
18 Hierbij ontleenen wij aan die constitutie[7141] het volgende als leidend beginsel. De Latijnsche priesters worden door den Apostolischen Stoel naar die streken gezonden uitsluitend met de bedoeling een hulp en steun voor de patriarchen en bisschoppen te zijn. Bijgevolg moeten zij er zich voor wachten „bij het gebruik der hun verleende volmachten eenige afbreuk te doen aan de jurisdictie dier bisschoppen en het getal der hun onderhoorige geloovigen te verkleinen." Const. Demandatam, n. 13.[[7141|(13)]] Uit dit beginsel komt duidelijk vast te staan, welke de wetten zijn, waardoor de plichten der Latijnen tegenover de Oostersche hiërarchie geregeld dienen te worden.

b. De bijzondere bepalingen
19 Daarom hebben wij in den Heer goed gevonden, de volgende regels krachtens ons apostolisch gezag voor te schrijven en vast te stellen, hetgeen wij bij dezen doen. Van nu af verklaren wij dat bet onze wil is en bepalen wij, dat de beslissingen van Benedictus XIV, die oorspronkelijk betreffende de Grieksch-Melchieten gegeven zijn, voor alle geloovigen van welken Oosterschen ritus ook algemeen zullen gelden.

I
Iedere Latijnsche missionaris, uit de seculiere of uit de reguliere geestelijkheid, die door zijn raad of hulp een Oosterling tot den Latijnschen ritus doet overgaan, wordt - onverminderd de suspensio a divinis, die hij ipso facto inloopt, en de overige straffen, die door dezelfde constitutie Demandatam[7141] zijn opgelegd - van zijn bediening beroofd en uitgesloten. Opdat dit voorschrift zeker gekend en rechts-krachtig blijve, bevelen wij, dat een afschrift er van ter algemeen kennis aan de kerken der Latijnen zichtbaar moet zijn aangehecht.

II
Bij ontstentenis van een priester van zijn eigen ritus, aan wien de Oostersche patriarch de geestelijke verzorging zijner onderhoorigen kan toevertrouwen, neme een pastoor van een anderen ritus de zorg voor hen op zich, maar deze gebruike voor de Consecratie dezelfde materie als zij, ongedeesemd of gedeesemd brood. Wie deze materie volgens een Oosterschen ritus consacreert, geniete de voorkeur. De geloovigen echter hebben het recht om te communiceeren zoowel in den eenen als in den anderen ritus, en dat niet alleen op plaatsen, waar zich in het geheel geen kerk of priester van hun eigen ritus bevindt, zooals door de heilige Congregatie tot voortplanting des geloofs op 18 Augustus 1893 is bepaald, maar ook waar zij wegens den verren afstand van hun eigen kerk zich niet daarheen kunnen begeven dan alleen met ernstig bezwaar. Het oordeel hierover beruste bij den ordinarius. Ook blijve de bepaling van kracht, dat iemand, die zelfs langen tijd in een anderen ritus gecommuniceerd heeft, daarom nog niet geacht moet worden van ritus veranderd te zijn, maar dat hij in alle andere plichten onderhoorig blijft aan zijn pastoor.

III
Latijnsche genootschappen van mannelijke religieuzen, die zich aan de opvoeding der jeugd in het Oosten wijden, moeten, als zij in een college een behoorlijk aantal vieringen van Oosterschen ritus hebben, in overleg met den patriarch, bij zich in huis ten gerieve dier leerlingen een priester van dien zelfden ritus hebben voor het lezen der H. Mis, het uitreiken der H. Communie, het geven van katechismus in de landstaal en het verklaren van den ritus. Of minstens moeten zij op Zondagen en op de overige geboden feestdagen zulk een priester laten komen om die bedieningen waar te nemen. Daarom verklaren wij voor die genootschappen alle voorrechten, ook die welke bijzondere vermelding zouden verdienen, die zij bezitten om leerlingen van Oosterschen ritus, zoolang zij in hun colleges verblijven, den Latijnschen ritus te laten volgen, voor opgeheven. Wat betreft de onderhouding der onthoudingswetten van eiken ritus moeten de oversten met religieuze billijkheid oordeelen. Evenzoo moet voor de externe leerlingen gezorgd worden. Deze moet men naar hun eigen kerken of parochiën zenden of begeleiden, behalve in geval men meent hen tegelijk met de interne leerlingen tot de godsdienstoefeningen van hun eigen ritus te moeten toelaten.

IV
Dezelfde voorschriften moeten, voor zoover zulks mogelijk is, worden toegepast op genootschappen van vrouwelijke religieuzen die zich wijden aan de opvoeding van meisjes in kloosters of scholen. Als tijd of omstandigheden later enige verandering wenschelijk zouden maken, dan geschiede deze niet dan na verkregen toestemming van den patriarch en verlof van den Apostolischen Stoel.

V
Er mogen voortaan geen nieuwe colleges of huizen van religieuzen, mannelijke of vrouwelijke, van Latijnschen ritus voor de jeugd worden geopend zonder gevraagde en verkregen toestemming van den Apostolischen Stoel.

VI
Aan de priesters, zoowel Latijnsche als Oostersche, is het noch in hun eigen kerk noch in die van een anderen ritus geoorloofd iemand te absolveeren van gevallen, die aan ieders eigen ordinarius zijn voorbehouden, dan alleen met daartoe van dezen ontvangen volmacht. Hieromtrent herroepen wij absoluut ieder voorrecht, ook als het bijzondere vermelding zou verdienen.

VII
Aan Oosterlingen, die den Latijnschen ritus, zelfs krachtens een pauselijk rescript, hebben aangenomen, zal het, na aanvrage bij den Apostolischen Stoel, geoorloofd zijn, tot hun vroegeren ritus terug te keren.

VIII
Aan een vrouw van Latijnschen ritus, die gehuwd is met een man van Oosterschen ritus, alsook aan een vrouw van Oosterschen ritus, die gehuwd is met een Latijn, zal het vrij staan om bij het sluiten of gedurende het voortbestaan van het huwelijk naar den ritus van haar man over te gaan; na ontbinding echter van het huwelijk heeft zij vrijheid om haar eigen ritus weer aan te nemen.

IX
Iedere Oosterling, die buiten het patriarchaal territorium verblijft, sta onder de jurisdictie van de Latijnsche geestelijkheid, maar zal tot zijn eigen ritus blijven behooren, zoodat hij, ongeacht den langen duur van tijd of welke andere reden ook, weer terugvalt onder de rechtsmacht van den patriarch, zoodra hij op diens territorium is teruggekeerd.

X
Aan geen enkele orde of religieus instituut zoowel van mannen als van vrouwen van Latijnschen ritus zal het geoorloofd zijn een Oosterling onder de leden op te nemen, die niet te voren de litterae testimoniales van zijn eigen ordinarius getoond heeft.

XI
Als een communiteit of een gezin of een persoon uit de afgescheidenen tot de katholieke eenheid is teruggekeerd onder de als het ware door de noodzakelijkheid opgelegde voorwaarde den Latijnschen ritus te omhelzen, dan blijven deze weliswaar tijdelijk aan dezen ritus verbonden, maar het sta hun vrij om mettertijd terug te keeren tot den katholieken ritus van het volk hunner geboorte. Is echter zulk een voorwaarde niet aanwezig geweest, maar wordt zulk een communiteit, gezin of persoon alleen hierom door Latijnsche priesters verzorgd, omdat er geen Oostersche zijn, dan moet men onmiddellijk tot zijn eigen ritus terugkeeren, zoodra er een oostersch priester voorhanden is.

XII
Alle huwelijkszaken en kerkelijke aangelegenheden, waarbij beroep op den Apostolischen Stoel mogelijk is, mogen volstrekt niet aan de apostolische delegaten ter beslissing worden voorgelegd, behalve als de Apostolische Stoel dat uitdrukkelijk bevolen heeft, maar moeten beslist bij de heilige Congregatie tot voortplanting van het geloof aanhangig gemaakt worden.

XIII
Aan den Grieksch-Melchitischen patriarch kennen wij de jurisdictie toe over de geloovigen van dezen ritus, die binnen de grenzen van het Turksche Rijk verblijven.

20 Behalve deze bijzondere maatregelen en juridische voorschriften is er nog een punt van zorg, dat ons het meest bezig houdt. Wij bedoelen, hetgeen wij boven reeds aanstipten, de oprichting op de meer geëigende plaatsen in het Oosten van seminariën, colleges en instituten van allerlei aard, geheel bestemd ter opleiding in hun eigen ritus van jongelingen, die zich aan het werk onder hun landgenooten zullen wijden. Wij zijn vast besloten de uitvoering van dit plan, waaraan voor den godsdienst haast onbeschrijfelijke verwachtingen vastzitten, met allen ijver ter hand te nemen en met ruimen onderstand te bevorderen, wanneer, zooals wij vertrouwen, de steun der katholieken blijft toevloeien. De arbeid van inlandsche priesters immers, als zijnde meer in overeenstemming met de behoeften verricht en met meer gretigheid aanvaard, zal veel vruchtbaarder zijn dan die van vreemdelingen. Dit punt is door ons eenigszins uitvoeriger aangetoond in de encycliek, die wij het vorig jaar over de oprichting van seminariën in de oostelijke Indiën hebben uitgevaardigd.

21 Is nu op die manier eenmaal gezorgd voor de opleiding der voor het heiligdom bestemde jeugd, dan zullen ongetwijfeld de theologische en bijbelsche studiën bij de Oosterlingen meer in eere komen; dan zal de kennis der oude talen evenals de ijverige beoefening der nieuwe talen er bloeien; dan zal het kapitaal van wetenschap en letteren, waaraan hun Vaders en schrijvers zoo rijk zijn, in wijder kring zijn rente afwerpen test nutte van allen. Dat zal ten slotte het vurig verlangde gevolg hebben, dat, dank de eminente geleerdheid der katholieke priesters en dank de voorlichting van hun onbesproken voorbeeldig gedrag, onze afgescheiden broeders een sterker neiging zullen gevoelen om de omarming van diezelfde moeder te gaan zoeken. Ja dan, als de verschillende rangen der geestelijkheid in waarlijk broederlijke liefde hun harten, hun plannen, hun actie vereenigen, zal onder Gods zegen en leiding de komst van den gelukkigen dag verhaast worden, waarop allen komen „tot de eenheid des geloofs en der kennis van Gods Zoon", en waarop dientengevolge op volkomen en volmaakte wijze „heel het lichaam, samengevoegd en samengehouden door al de gewrichten, die elkander steun bieden overeenkomstig de werking die aan elk dier gewrichten eigen is, zijn groei zal volbrengen tot eigen opbouw in liefde." (Ephes. 4: 13, 16)[b:Ef. 4, 13.16] Immers, alleen die Kerk mag zich beroemen de ware Kerk van Christus te zijn, waarin op de innigste wijze zijn verbonden „één lichaam en één, geest". (Ephes. 4: 4)[b:Ef. 4, 4]

22 Al deze onze bepalingen en elk er van afzonderlijk zullen - wij twijfelen er niet in het minst aan —door onze eerbiedwaardige broeders de patriarchen, aartsbisschoppen en bisschoppen van lederen katholieken Oosterschen ritus, overeenkomstig hun voorbeeldige aanhankelijkheid voor den Apostolischen Stoel en voor ons, en overeenkomstig hun zorg voor hun eigen Kerken, met allen eerbied en gehoorzaam-held worden aanvaard. Ook zullen zij ongetwijfeld hun best doen om te werken voor de volledige onderhouding er van door allen wien dit aangaat.

23 Een groot deel der vruchten echter, die men er van verwachten en met het volste recht verhopen mag, zal zeer zeker voortkomen uit de medewerking dergenen, die in het christelijk Oosten onzen persoon vertegenwoordigen. Daarom willen wij den apostolischen delegaten ten sterkste aanbevelen: den verschuldigden eerbied voor de traditionele instellingen dier volken; behoorlijk respect voor het gezag der patriarchen en de zorg dat dit ook door anderen gerespecteerd wordt. Laten zij bij hun officieele wederzijdsche betrekkingen den raad van den apostel opvolgen: „Voorkomt elkander in eerbewijs." (Rom. 12, 10)[b:Rom. 12, 10] Laten zij aan de bisschoppen, de geestelijkheid en het volk bewijzen geven van hun belangstelling en hun welwillendheid, door zich met denzelfden geest bezield te toonen als de Apostel Johannes, toen deze zijn Apocalyps schreef „aan de zeven Kerken, die in Azië zijn", en er als groet boven zette: „Genade zij u en vrede door Hem, die is en die was en die komen zal." (Apoc. 1, 4)[b:Apoc. 1, 4] Laten zij in heel hun gedrag optreden als mannen; die inderdaad verdienen beschouwd te worden als waardige boden en bemiddelaars der heilige eenheid tusschen de Oostersche kerken en de Kerk van Rome, het centrum van die eenheid en die liefde.

24 Late op onze aansporing en bevel dit ook de denk en handelwijze zijn van alle Latijnsche priesters, die in die streken hun uitmuntend werk voor het heil der zielen verrichten. Als zij arbeiden in stipte gehoorzaamheid aan den paus van Rome, dan zal God ongetwijfeld overvloedigen wasdom geven.

25 Alle dus in dit ons schrijven vervatte beslissingen, verklaringen, bepalingen moeten - zoo willen en. bevelen wij - door allen wien het aangaat onschendbaar onderhouden worden. Iedere afkeuring er van, ieder getwist er over, iedere afbreuk er aan om welke reden, zelfs op privilegie steunend, ook, onder welk. voorwendsel of op welken titel ook, is verboden. Maar alles moet ten volle en onverkort zijn effect. hebben, niettegenstaande apostolische, ook op algemeene en provinciale conciliën uitgevaardigde, constituties; niettegenstaande ook alle statuten, gewoonten, voorschriften, al zijn deze ook door apostolische bekrachtiging of welke andere bekrachtiging ook bevestigd. Dit alles, even goed alsof het woord voor woord in dit schrijven was opgenomen, herroepen wij ten effecte van de bovenstaande bepalingen, speciaal en uitdrukkelijk en willen wij herroepen zien,. evenals al het overige wat hier tegenover zou staan. Wij willen verder, dat aan alle exemplaren van dit schrijven, ook gedrukte, mits onderteekend door den notarius en voorzien van het zegel van den daartoe bevoegden kerkelijken waardigheidsbekleeder, hetzelfde gezag worde toegekend als op vertoon van dit schrijven zelf.