Met het overlijden van Paus Franciscus op 21 april 2025, Tweede Paasdag, treedt de Apostolische Constitutie Universi Dominici Gregis[479] in werking, waarin geregeld is hetgeen gedaan moet worden omtrent de begrafenis van de Paus, alles dat betrekking heeft op de periode van de Sedes vacante (het niet bezet zijn van de Apostolische Stoel), alsmede alles dat bijdraagt aan de verkiezing van de Paus.

Gebed voor tijdens de periode van Sede Vacante[n:1863]

Voor actuele informatie over het Conclaaf van mei 2025: zie Thema "Sede Vacante en Conclaaf 2025[d:566]".

Een conclaaf is een geheime vergadering van kiesgerechtigde kardinalen in het Vaticaan om te komen tot de keuze van een nieuwe Paus. In de Katholieke Kerk is deze keuze voorbehouden aan de kardinalen. Zij kunnen in principe iedere mannelijke katholiek kiezen die zij geschikt achten. Feitelijk is de laatste eeuwen echter altijd een lid van het Kardinalencollege tot Paus gekozen.

Na het overlijden of het aftreden van een Paus wordt een conclaaf door de Kardinaal-Camerlengo bijeengeroepen. Na een overlijden is dat zo spoedig mogelijk na de 'Novemdiales', de negen dagen durende rouwperiode. Na een aftreden is dit niet gespecificeerd, maar binnen 15 tot 20 dagen ná het vacant worden van de pauselijke zetel. Maar het College van Kardinalen mag, om dwingende redenen, dit verlaten. Vervroegen mag, indien vaststaat dat alle kieskardinalen aanwezig zijn.

Over het afstand doen van het ambt als bisschop van Rome, de opvolger van Petrus, zegt de Codex Iuris Canonici, 332[30|332]:

§ 2 Als het voorkomt dat de Paus afstand doet van zijn ambt, is voor de geldigheid vereist dat de afstand vrij geschiedt en op de juiste wijze kenbaar gemaakt wordt, niet echter dat deze door wie ook aanvaard wordt.

Het Kerkelijk Wetboek voor de Oosterse Kerken[574] heeft in canon 44 § 2[574|(44)] een gelijkluidende bepaling.

11-02-2013: Paus Benedictus XVI kondigt zijn aftreden aan - Declaratio[4868]. Een uitzonderlijk begin van een conclaaf.

In de Apostolische Constitutie Universi Dominici Gregis, 37[479|37] is bepaald dat het begin van het conclaaf zal liggen tussen de 15 volle dagen ná het wettig vacant worden van de Apostolische Stoel en de 20 dagen. Vervroeging mag indien vaststaat dat alle kieskardinalen aanwezig zijn. Verlaten mag "om ernstige redenen". Zo werd in 2013 deze nieuwe regel toegepast in de eerste vergadering van de 'Algemene Congregatie' van het College van Kardinalen, 4 maart 2013, om te bepalen wanneer het Conclaaf zou beginnen.

• 19-03-2022: Paus Franciscus, Apostolische Constitutie Praedicate Evangelium[6064] over de Curie
  • Art. 18[6064|+58] algemene regels bij sedisvacatie
  • Art. 209[6064|+283] verslaglegging door Raad van Economie aan de camerlengo
  • Art. 218 § 2[6064|+293] economische inlichtingen geven aan de Camerlengo
  • Art. 233[6064|+316] functie van de Ceremoniemeesters tijdens sedisvacatie
  • Art. 235-237[6064|+318-320] taken van de Camerlengo tijdens sedisvacatie
• 22-02-1996: H. Paus Johannes Paulus II - Apostolische Constitutie Universi Dominici Gregis[479] (o.a. leeftijdsgrens van 80 jaar vóór begin sedisvacatie - i.p.v. begin conclaaf - om te mogen kiezen)
  • Samenvatting van Universi Domini Gregis[n:1178]
• 22-02-2013: Paus Benedictus XVI - Motu Proprio Normas Nonnullas[4889], over wijzigingen in de regels van de verkiezing van een nieuwe Paus van Rome.
  • 25-02-2013: Paus in Motu Proprio: Mogelijkheid om conclaaf eerder te laten beginnen[n:1852]
• 11-07-2007: Paus Benedictus XVI - Motu Proprio De aliquibus mutationibus in normis de Electione Romani Pontificis[1997]
• 28-06-1988: Apostolische Constitutie Pastor Bonus[577] over de Curie
  • Art. 171[577|171] de functie van de Apostolische Kamer rondom de vacatie van de Apostolische Stoel
  - Vanaf 5 juli 2022 is de Apostolische Kamer opgeheven in de Apostolische Constitutie Praedicate Evangelium[6064]
• 25-01-1983: Codex Iuris Canonici[30]
  • can. 335[30|335] Over het Kardinalencollege tijdens de sedisvacatie: in het bestuur van de Kerk niets veranderen. 'Bijzondere wetten' moeten dan gevolgd worden. Universi Dominici Gregis[479] zou er 1 van kunnen zijn, als ook de voorschriften uit Praedicate Evangelium[6064].
  • can. 340[30|+391] Stilleggen van een Concilie bij sedisvacatie
  • can 347 2[30|+2282] Stilleggen van een Synode bij sedisvacatie.
  • can. 349[30|349] Het komt aan het Kardinalencollege toe een Paus te kiezen volgens 'bijzonder recht' *.
  • can. 359[30|359] Kardinalencollege heeft macht voorzover door een bijzondere wet * is gegeven.
  • can. 367[30|367] De taak van een pauselijk gezant (nuntius) blijft bestaan bij sedisvacatie.
  * = Een 'bijzondere wet' of 'recht' gaat boven een algemene wet. In dit geval zijn bijv. de regelingen in Universi Dominici Gregis[479] en Praedicate Evangelium[6064] als 'bijzondere wetten' te beschouwen.

• 01-10-1975: Paus Paulus VI - Apostolische Constitutie Romano Pontifici Eligendo[4447] (o.a. maximaal aantal kiesgerechtigde kardinalen van 70 naar 120)
• 21-11-1970: H. Paus Paulus VI - Motu Proprio Ingravescentem aetatem[4445] (o.a. leeftijdsgrens van 80 jaar vóór begin conclaaf om te mogen kiezen)
• 05-09-1962: Paus Johannes XXIII - Motu Proprio Summi pontificis electio[4446]
  • Samenvatting Motu Proprio "Summi Pontificis electio"[n:1835]
• 08-12-1945: Paus Pius XII - Apostolische Constitutie Vacantis Apostolicae Sedis[4444] (samenvatting van de Constitutie)
• 25-03-1935: Paus Pius XI - Apostolische Constitutie Quae divinitus[4479]
• 01-03-1922: Paus Pius XI - Motu Proprio Cum Proxime[4442]
• 25-12-1904: Paus Pius X - Apostolische Constitutie Vacante Sede Apostolica[4441] (gebaseerd op herordening en beoordeling van toen bestaande verspreide wetten)
• 1587: Paus Sixtus V - (o.a. maximaal aantal kardinalen naar 70 - verwijzend naar de 70 wijzen bij Mozes (Num. 11, 16-30)[b:Num. 11, 16-30]: 6 kardinaal-bisschoppen, 50 kardinaal-priesters en 14 kardinaal-diakens)
• 14-01-1506: Paus Julius II - Bul Cum tanto divino[7923] (elke op simonie gebaseerde pauskeuze voortaan ongeldig)
• 16-07-1274: Paus Gregorius X - Apostolische Constitutie Ubi Periculum[4888] (voor het eerst sprake van een "conclaaf", Pauskeuze achter gesloten deuren) Zie Samenvatting Apostolische Constitutie "Ubi Periculum" over het conclaaf[n:1846]
• 19-03-1179 - Paus Alexander III/3e Lateraans Concilie: Decreet Canones[4478] (tweederde der stemmen nodig voor keuze)
• 13-04-1059: Paus Nicolaas II - Bul In nomine Domini[4477] (alleen Kardinalen kiezen een Paus)

• Liturgische teksten rond terugtreden Paus en conclaaf[5064]
• Nederlandse Bisschoppenconferentie wijst op liturgische consequenties bij aftreden van Paus Benedictus XVI[n:1847]

• The College of Cardinals Report van o.a Diana Montagne en Edward Pentin met analyses over standpunten over tal van kerkelijke zaken. Bij Kard. Eijk staat o.a. een link (niet herleidbaar waarom deze?) naar een artikel op RKDocumenten.
• Dashboard met diverse filters om afkomst, leeftijd, door welke paus gecreëerd, etc.