"Het wezen van het modernisme bestaat in de verkondiging van de leer, dat de godsdienstige mens aan zichzelf en wel uitsluitend aan zichzelf het voorwerp van en de beweegreden voor zijn geloof moet ontlenen. Het verwerpt alle openbaring, die zich van buiten af aan het geweten zou opdringen, negeert zodoende (wat ook noodzakelijk volgen móet) het leerstellig gezag van de door Jezus Christus gestichte Kerk en loochent de hiërarchie, door God tot bestuur van de christelijke wereld ingesteld." (Fragment uit herdelijk schrijven van Kardinaal Mercier [3762|2] n.a.v. de Encycliek Pacendi [447], september 1907).

Met name de Heilige Paus Pius X heeft in belangwekkende teksten het modernisme bestreden. Ook nu nog blijken ze actueel te zijn. In dit dossier een kleine selectie aan teksten die aspecten van het modernisme benoemen.

Paus Gregorius XVI

• Bestreed het indifferentisme en een vorm van nationalisme.

Z. Paus Pius IX

• Bestreed het rationalisme.
• 8 dec. 1864 - Syllabus Errorum [816]
• 8 dec. 1864 - Encycliek Quanta Cura [430]
• 24 apr. 1870 - Dogmatische Constitutie over het Katholieke Geloof van Vaticanum I [d:217]: Dei Filius [115]

Paus Leo XIII

• 22 jan. 1899 - Brief aan aan James kardinaal Gibbons, aartsbisschop van Baltimore Testem benevolentiae [3073], Over het amerikanisme: burgerlijke vrijheden die de leer van de Kerk ondermijnen

H. Paus Pius X

• 3 juli 1907: Decreet Lamentabili sane exitu [2497], Syllabus van dwalingen van modernisten
• 8 sept. 1907: Encycliek Pascendi Dominici Gregis [447]
• 1 sept. 1910: Antimodernisteneed Sacrorum antistitum [3706]
  • Kardinaal Mercier van Mechelen-Brussel deed in 1908 een herderlijk schrijven [3762] uitgaan over het modernisme.

Paus Benedictus XV

• 15 sept. 1920 - Encycliek Spiritus Paraclitus [616]

Paus Pius XII

• 30 sept. 1943 - Encycliek Divino afflante Spiritu [614]
• 12 aug. 1950 - Encycliek Humani Generis [470]

Paus Paulus VI

• 3 sept. 1965 - Encycliek Mysterium Fidei [392], met name de nrs. 23-25 [392|23-25]
• 30 mrt. 1967 - Brief Aan Kardinaal Alferink [1260] over de Nieuwe Katechismus
  • 15 okt. 1968 - Commissie van Kardinalen: Verklaring ter herziening van de Nieuwe Katechismus Cum in Neerlandia [522]
• 30 juni 1968 - Solemni hac liturgia - Credo van het Volk van God [763]