De Kerk is een ‘bouwplaats’ voor een gemeenschap die zonder haast moet worden opgebouwd.

Dierbare broeders en zusters,

Vandaag vieren we het feest van de wijding van de basiliek van Sint-Jan van Lateranen, die in de vierde eeuw plaatsvond onder paus Sylvester I. Deze basiliek, de kathedraal van Rome, werd gebouwd in opdracht van keizer Constantijn, nadat hij in het jaar 313 de christenen de vrijheid had gegeven om hun geloof te belijden en hun religie te beoefenen.

Waarom herdenken we deze gebeurtenis tot op de dag van vandaag? Zeker om met vreugde en dankbaarheid terug te denken aan een historische gebeurtenis die van groot belang is voor het leven van de Kerk, maar dat is niet de enige reden. Deze basiliek, in feite de "Moeder van alle Kerken", is veel meer dan een monument of een historisch gedenkteken. Zij is "een teken van de levende Kerk, gebouwd met uitverkoren en kostbare stenen in Christus Jezus, de hoeksteen (1 Pt. 2, 4-5)[[b:1 Pt. 2, 4-5]]" vgl: Italiaanse Bisschoppenconferen...Italiaanse Bisschoppenconferentie, Rite of the Blessing of the Oils and Dedication of the Church and Altar, Inleiding}. Als zodanig herinnert zij ons eraan dat ook wij "levende stenen hier op aarde zijn... ingebouwd in" een geestelijke tempel. [[617|6 Om deze reden begon de vroege christelijke gemeenschap, zoals de heilige Paulus VI opmerkte, al snel de "naam van Kerk, die de vergadering van de gelovigen betekent, toe te passen op de tempel die hen samenbrengt" (Angelus, 9 november 1969). Het is de kerkgemeenschap, "de Kerk, de gemeenschap van gelovigen, (die) Sint-Jan van Lateranen zijn meest solide en opvallende uiterlijke structuur geeft" (ibid.). Laten we daarom, terwijl we naar dit gebouw kijken, nadenken over wat het betekent om Kerk te zijn in het licht van de lezingen van vandaag.

Laten we eerst eens kijken naar de fundamenten. Het belang daarvan is duidelijk en zelfs enigszins verontrustend. Als de bouwers niet diep genoeg hadden gegraven om een solide basis te vinden waarop de rest kon worden gebouwd, zou het hele gebouw al lang geleden zijn ingestort of zou het elk moment kunnen instorten, wat ons in groot gevaar zou brengen. Gelukkig hebben onze voorgangers echter een solide fundament voor onze kathedraal gelegd, door met grote inspanning diep te graven voordat ze de muren optrokken die ons nu verwelkomen, en dat stelt ons veel meer gerust.

Dit geeft ons stof tot nadenken. Als arbeiders in de levende Kerk moeten ook wij eerst diep in onszelf en om ons heen graven voordat we indrukwekkende bouwwerken kunnen neerzetten. We moeten al het onstabiele materiaal verwijderen dat ons zou verhinderen de solide rots van Christus te bereiken. (Mt. 7, 24-27)[[b:Mt. 7, 24-27]] Dit is precies waar de heilige Paulus het over heeft in de tweede lezing, wanneer hij zegt dat "niemand een ander fundament kan leggen dan dat welke gelegd is, en dat is Jezus Christus" (1 Kor. 3, 11)[b:1 Kor. 3, 11]. Dit betekent dat we voortdurend moeten terugkeren naar Jezus en zijn evangelie en ons moeten laten leiden door de Heilige Geest. Anders lopen we het risico een gebouw te overbelasten met zware constructies waarvan de fundering te zwak is om ze te dragen.

Beste broeders en zusters, laten we, terwijl we ijverig werken in dienst van Gods Koninkrijk, niet overhaast of oppervlakkig te werk gaan. Laten we diep graven, zonder ons te laten hinderen door wereldse criteria, die maar al te vaak onmiddellijke resultaten eisen en voorbijgaan aan de wijsheid van het wachten. De duizendjarige geschiedenis van de Kerk leert ons dat met Gods hulp een ware geloofsgemeenschap alleen kan worden opgebouwd met nederigheid en geduld. Een dergelijke gemeenschap is in staat om naastenliefde te verspreiden, de missie te bevorderen, het apostolisch leergezag te verkondigen, te vieren en te dienen, waarvan deze tempel de eerste zetel is (cf. Angelus, 9 november 1969).

De scène die ons in het evangelie van vandaag wordt voorgesteld (Lc. 19, 1-10)[b:Lc. 19, 1-10] is in dit opzicht bijzonder verhelderend: Zacheüs, een rijke en machtige man, voelt zich geroepen om Jezus te ontmoeten. Hij beseft echter dat hij te klein is om hem te kunnen zien en besluit daarom in een boom te klimmen. Dit is een ongebruikelijk en ongepast gebaar voor iemand van zijn rang, die gewend is om bij de belastingdienst alles te krijgen wat hij wil, alsof het hem toekomt. Deze keer is de weg echter langer en door in de boom te klimmen erkent Zacheüs zijn eigen beperkingen en overwint hij de remmingen van zijn trots. Daardoor kan hij Jezus ontmoeten, die hem zegt: "Ik moet vandaag in uw huis verblijven" (v. 5)[b:Lc. 19, 5]. Die ontmoeting markeert het begin van een nieuw leven voor Zacheüs. (cf. v. 8)[[b:Lc. 19, 8]]

Wanneer Jezus ons roept om deel te nemen aan Gods grote project, transformeert Hij ons door ons vakkundig te vormen volgens zijn plannen voor verlossing. De afgelopen jaren is het beeld van een "bouwplaats" vaak gebruikt om onze kerkelijke reis te beschrijven. Het is een mooi beeld dat spreekt van activiteit, creativiteit en toewijding, maar ook van hard werken en soms complexe problemen die moeten worden opgelost. Het geeft de concrete, tastbare inspanningen weer van onze gemeenschappen die elke dag groeien en hun charisma's delen onder leiding van hun herders. Met name de Kerk van Rome getuigt hiervan in de huidige uitvoeringsfase van de synode. Wat in jaren van werk tot rijpheid is gekomen, moet nu 'in de praktijk' worden getest en geëvalueerd. Dit betekent een zware tocht, maar we mogen ons niet laten ontmoedigen. In plaats daarvan moeten we met vertrouwen doorgaan met onze inspanningen om samen te groeien.

De bouw van het majestueuze gebouw waarin we ons bevinden, kende kritieke momenten, vertragingen en wijzigingen in de oorspronkelijke plannen. Maar dankzij de vasthoudendheid van onze voorgangers kunnen we nu samenkomen op deze prachtige plek. In Rome groeit er iets groots dankzij de inspanningen van velen. Laten we ons niet door vermoeidheid weerhouden om dit goede te erkennen en te vieren, zodat we ons enthousiasme kunnen voeden en vernieuwen. Het is immers door naastenliefde in daden dat het gezicht van onze Kerk wordt gevormd, waardoor het voor iedereen steeds duidelijker wordt dat zij een "moeder" is, de "moeder van alle Kerken", of zelfs een "mama", zoals de heilige Johannes Paulus II zei toen hij op deze feestdag tot de kinderen sprak (cf. Toespraak ter gelegenheid van de inwijding van de basiliek van Sint-Jan van Lateranen, 9 november 1986).

Tot slot wil ik nog een essentieel aspect van de missie van de kathedraal noemen: de liturgie. De liturgie is "het hoogtepunt waarnaar het handelen van de Kerk is gericht... de bron waaruit al haar kracht voortvloeit". Sacrosanctum Concilium, 10[[570|10]] Daarin vinden we dezelfde thema's terug die we al hebben genoemd: we worden opgebouwd als Gods tempel, als zijn woonplaats in de Geest, en we ontvangen kracht om Christus in de wereld te verkondigen. vgl: Sacrosanctum Concilium, 2[[[570|2]]] Daarom moet de zorg voor de liturgie, vooral hier in de zetel van Petrus, zodanig zijn dat zij als voorbeeld kan dienen voor het hele volk van God. Zij moet voldoen aan de vastgestelde normen, aandacht hebben voor de verschillende gevoeligheden van de deelnemers en het principe van verstandige inculturatie in acht nemen. vgl: Sacrosanctum Concilium, 37-38[[[570|37-38]]] Tegelijkertijd moet zij trouw blijven aan de plechtige soberheid die kenmerkend is voor de Romeinse traditie, die zoveel goeds kan doen voor de zielen van degenen die er actief aan deelnemen. vgl: Sacrosanctum Concilium, 14[[[570|14]]] Er moet alles aan worden gedaan om ervoor te zorgen dat de eenvoudige schoonheid van de riten de waarde van de eredienst voor de harmonieuze groei van het hele Lichaam van de Heer tot uitdrukking brengt. Zoals de heilige Augustinus zei: "Schoonheid is niets anders dan liefde, en liefde is leven" (Discourse 365, 1). Deze waarheid wordt op eminente wijze gerealiseerd binnen de liturgie, en ik hoop dat degenen die het altaar van de kathedraal van Rome naderen, weggaan vervuld van de genade die de Heer de wereld wil overspoelen. (Ezek. 47, 1-2.8-9.12)[[b:Ezek. 47, 1-2.8-9.12]]