Zending en migratie: één gezicht van het Evangelie

Dierbare broeders en zusters,

In deze Jubelviering gedenken en vieren we vandaag de Missionarissen én de Migranten[d:550]. Dit is een bijzondere gelegenheid om opnieuw het vuur van onze missionaire roeping te laten opvlammen, geboren uit het verlangen om de vreugde en de troost van het Evangelie met iedereen te delen – vooral met wie door moeilijke en pijnlijke omstandigheden gaat. In het bijzonder denk ik aan onze broeders en zusters die moesten migreren, die hun vaderland verlieten en vaak ook hun dierbaren moesten achterlaten, die nachten van angst en eenzaamheid hebben gekend, en zelf vernedering en geweld hebben ondergaan.

We zijn hier samengekomen bij het graf van de apostel Petrus, waar ieder van ons met vreugde kan zeggen: de hele Kerk is missionair. En het is dringend nodig – zoals paus Franciscus zei – dat wij “uitgaan en het Evangelie verkondigen aan allen: overal, op elk moment, zonder aarzeling, zonder tegenzin en zonder angst” Evangelii Gaudium, 23[[4984|23]]

De Geest zendt ons om het werk van Christus voort te zetten in de periferieën van de wereld, die vaak getekend zijn door oorlog, onrecht en lijden. In het aangezicht van zulke dreigende situaties klinkt opnieuw de oude roep die zo vaak in de geschiedenis tot God is opgegaan: Heer, waarom grijpt U niet in? Waarom lijkt U afwezig? Deze kreet van pijn is een gebed dat door heel de Schrift heen weerklinkt. Vanmorgen hoorden we het bij de profeet Habakuk: “Hoe lang al, Heer, moet ik om hulp roepen zonder dat U luistert? … Waarom laat U mij onrecht zien en kijkt U toe bij het kwaad?” (Hab. 1, 2-3)[b:Hab. 1, 2-3].

Paus Benedictus XVI dacht diep na over deze vragen tijdens zijn historische bezoek aan Auschwitz. Later keerde hij erop terug in een catechese en zei: “God zwijgt, en dat zwijgen doorboort de ziel van de biddende mens, die onophoudelijk roept maar geen antwoord krijgt… God lijkt zo ver weg, zo vergetend, zo afwezig”. "Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten" - Over Psalm 22, 2[[4295|2]]

Toch opent het antwoord van de Heer de weg naar hoop. Terwijl de profeet klaagt over de kracht van het kwaad dat lijkt te overheersen, kondigt de Heer hem aan dat dit alles zal ophouden, want het heil zal komen en het zal niet uitblijven: “Zie, de trotse mens, zijn ziel is niet oprecht in hem, maar de rechtvaardige zal leven door zijn geloof” (Hab. 2, 4)[b:Hab. 2, 4].

Daarom is er leven, een nieuwe mogelijkheid tot leven en redding, die voortkomt uit geloof. Geloof helpt ons niet alleen om stand te houden tegenover het kwaad en om goed te blijven doen; het vernieuwt ook ons leven, zodat het een instrument wordt van het heil dat God vandaag nog in de wereld tot stand wil brengen. En zoals Jezus in het Evangelie zegt, gaat het hier om een stille kracht. Geloof dringt zich niet op met macht of met indrukwekkende middelen. Een geloof zo klein als een mosterdzaadje volstaat om onvoorstelbare dingen te doen (Lc. 17, 6)[[b:Lc. 17, 6]], want het draagt in zich de kracht van Gods liefde, die de weg naar redding opent.

Dat heil wordt werkelijkheid wanneer wij verantwoordelijkheid opnemen en met de barmhartigheid van het Evangelie zorg dragen voor het lijden van anderen. Het is een heil dat stil en vaak onopgemerkt groeit, in dagelijkse woorden en daden die juist daardoor lijken op het kleine zaadje waarover Jezus spreekt. Het is een heil dat wortel schiet wanneer wij “nutteloze knechten” worden: mensen die zich zonder eigenbelang ten dienste stellen van het Evangelie en van hun broeders en zusters, enkel om Gods liefde tastbaar te maken in de wereld.

Met dat vertrouwen worden wij geroepen om het vuur van onze missionaire roeping te vernieuwen. Zoals de heilige Paulus VI zei: “Het is onze verantwoordelijkheid het Evangelie te verkondigen in deze buitengewone tijd van de menselijke geschiedenis, een tijd werkelijk zonder weerga, waarin naast ongekende hoogtepunten van vooruitgang ook even ongekende diepten van verwarring en wanhoop bestaan” Boodschap voor Missie Zondag 1971[[9672]]

Broeders en zusters, vandaag opent zich in de geschiedenis van de Kerk een nieuw missionair tijdperk.

Lange tijd hebben we het woord ‘missie’ verbonden met ‘weggaan’: het trekken naar verre landen waar men het Evangelie nog niet kende of waar armoede heerste. Vandaag zijn de grenzen van de missie niet meer geografisch, want armoede, lijden en het verlangen naar hoop hebben ook ons bereikt. Het verhaal van zoveel migranten getuigt daarvan: de tragedie van hun vlucht voor geweld, het lijden dat hen vergezelt, de angst om te falen, het dodelijke risico van hun tocht over zee, hun kreet van pijn en wanhoop. Broeders en zusters, die boten die hopen een veilige haven te vinden, die ogen vol angst en verwachting die naar de kust zoeken – zij mogen nooit stuiten op de kilte van onverschilligheid of op het stigma van uitsluiting!

Missie betekent vandaag niet enkel ‘weggaan’, maar ook ‘blijven’: Christus verkondigen door gastvrijheid en nabijheid, door barmhartigheid en solidariteit. Blijven zonder te vluchten in het comfort van ons eigen individualisme; blijven om de blik te richten op wie aankomt uit verre, vaak gewelddadige landen; blijven en onze armen en harten openen om hen te verwelkomen als broeders en zusters, en voor hen een aanwezigheid van troost en hoop te zijn.

Er zijn vele missionaire mannen en vrouwen, maar ook gelovigen en mensen van goede wil die zich inzetten voor migranten en een nieuwe cultuur van broederschap bevorderen – voorbij vooroordelen en clichés. Toch raakt die opdracht ieder van ons, binnen onze eigen mogelijkheden. Zoals paus Franciscus zei, is dit het moment waarop wij allen onszelf moeten laten plaatsen “in een permanente staat van zending”. Evangelii Gaudium, 25[[4984|25]]

Dat brengt minstens twee belangrijke taken met zich mee: missionaire samenwerking en missionaire roeping.

Vooreerst vraag ik u om een vernieuwde samenwerking tussen de Kerken te bevorderen. In gemeenschappen met een oude christelijke traditie, zoals in het Westen, moet de aanwezigheid van vele broeders en zusters uit het Zuiden van de wereld worden gezien als een kans: een uitwisseling die het gelaat van de Kerk vernieuwt en een christendom ondersteunt dat opener, levendiger en dynamischer is. Tegelijk worden missionarissen die naar andere landen trekken geroepen om met respect te leven binnen de cultuur die zij ontmoeten, om al het ware en waardevolle daarin te bevestigen, en het profetische woord van het Evangelie te brengen.

Ik wil ook de schoonheid en het belang van missionaire roepingen in herinnering brengen. In het bijzonder richt ik mij tot de Kerk in Europa: vandaag is er nood aan een nieuw missionair elan van leken, religieuzen en priesters die zich willen inzetten in missiegebieden. We hebben nieuwe ideeën en roepingsinitiatieven nodig die dit verlangen levend houden, vooral bij jongeren.

Geliefde vrienden, met vreugde geef ik mijn zegen aan de plaatselijke clerus van de bijzondere Kerken, aan missionarissen en aan wie hun roeping nog onderscheiden. En tot de migranten zeg ik: weet dat jullie altijd welkom zijn! De zeeën en woestijnen die jullie hebben doorkruist, worden in de Schrift “plaatsen van heil” genoemd, waar God aanwezig wordt om zijn volk te redden. Moge jullie Gods gelaat herkennen in de missionarissen die jullie ontmoeten.

Ik vertrouw jullie allen toe aan de voorspraak van Maria, de eerste missionaris van haar Zoon, die zich haastte naar het bergland van Judea, Jezus in haar schoot droeg en zich ten dienste stelde van Elisabet. Moge Maria ons ondersteunen, opdat ieder van ons medearbeider mag worden aan het koninkrijk van Christus: het koninkrijk van liefde, gerechtigheid en vrede.