Toespraak tot de bisschoppen die deelnemen aan het seminar georganiseerd door de pauselijke raad voor de leken

Eminentie,
geachte broeders in het bisschops- en priesterambt,
beste broeders en zusters!

Ik verheug mij u te ontmoeten ter gelegenheid van het seminar dat door de Pauselijke Raad voor de Leken[d:90] is bijeengeroepen om na te denken over de pastorale zorg voor de kerkelijke bewegingen en de nieuwe gemeenschappen. Ik dank de talrijke bisschoppen die aanwezig wilden zijn en die uit alle delen van de wereld zijn gekomen: hun belangstelling en hun levendige deelname hebben het welslagen van de werkzaamheden, die nu hun slotdag hebben bereikt, verzekerd. Aan al mijn broeders in het episcopaat en aan allen die hier aanwezig zijn, richt ik een hartelijke groet van gemeenschap en vrede; in het bijzonder groet ik kardinaal Stanisław Ryłko en monseigneur Josef Clemens, respectievelijk voorzitter en secretaris van het dicasterie, en hun medewerkers.

Het is niet de eerste keer dat de Raad voor de Leken een seminar organiseert voor bisschoppen over de lekenbewegingen. Ik herinner mij goed dat van 1999[81], een ideale pastorale voortzetting van de ontmoeting van mijn geliefde voorganger Johannes Paulus II met de bewegingen en de nieuwe gemeenschappen, die op 30 mei van het voorgaande jaar had plaatsgevonden. Als prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer was ik persoonlijk bij het debat betrokken. Ik had de gelegenheid om een directe dialoog met de bisschoppen te voeren, een open en broederlijke uitwisseling over vele belangrijke kwesties. Het seminar van vandaag wil, op soortgelijke wijze, een voortzetting zijn van de ontmoeting die ikzelf op 3 juni 2006[9638] had met een ruime vertegenwoordiging van gelovigen, behorend tot meer dan honderd nieuwe lekenbewegingen. Bij die gelegenheid wees ik erop dat de ervaring van de kerkelijke bewegingen en de nieuwe gemeenschappen het “lichtend teken is van de schoonheid van Christus, en van de Kerk, zijn Bruid” vgl: Een lichtend teken van de schoonheid van Christus en van de Kerk[[[1037]]]. Toen ik mij tot “de dierbare vrienden van de bewegingen” richtte, spoorde ik hen aan om er steeds meer “scholen van gemeenschap van te maken, gezelschappen onderweg waarin men leert leven in de waarheid en in de liefde die Christus ons heeft geopenbaard en meegedeeld door het getuigenis van de apostelen, binnen de grote familie van zijn leerlingen” vgl: Een lichtend teken van de schoonheid van Christus en van de Kerk, 4[[[1037|4]]].

De kerkelijke bewegingen en de nieuwe gemeenschappen vormen een van de belangrijkste nieuwheden die door de Heilige Geest in de Kerk zijn opgewekt voor de uitvoering van het Tweede Vaticaans Concilie[d:4]. Zij verspreidden zich juist in aansluiting op de conciliaire vergadering, vooral in de jaren onmiddellijk daarna, in een periode vol van veelbelovende verwachtingen, maar ook gekenmerkt werd door moeilijke beproevingen. Paulus VI en Johannes Paulus II wisten de onverwachte doorbraak van de nieuwe lekenrealiteiten te ontvangen en te onderscheiden, te bemoedigen en te bevorderen. Deze gaven, in uiteenlopende en verrassende vormen, nieuwe vitaliteit, geloof en hoop aan de gehele Kerk. Reeds toen getuigden zij immers van de vreugde, de redelijkheid en de schoonheid van het christen-zijn, en toonden zij zich dankbaar deel uit te maken van het mysterie van gemeenschap dat de Kerk is. Wij hebben het ontwaken meegemaakt van een krachtige missionaire dynamiek, voortgedreven door het verlangen om aan allen de kostbare ervaring van de ontmoeting met Christus mee te delen, ervaren en beleefd als het enige afdoende antwoord op de diepe dorst naar waarheid en geluk in het menselijk hart.

Hoe zou men zich er tegelijk niet van bewust kunnen zijn dat een dergelijke nieuwheid nog steeds wacht op een juiste duiding in het licht van Gods plan en van de zending van de Kerk binnen de panorama’s van onze tijd? Juist daarom hebben de pausen herhaaldelijk richtlijnen en aanwijzingen gegeven, waardoor een steeds diepgaander dialoog en samenwerking op gang is gebracht in tal van particuliere Kerken. Niet weinige vooroordelen, weerstanden en spanningen zijn overwonnen. Toch blijft de belangrijke taak bestaan om een rijpere gemeenschap van alle kerkelijke componenten te bevorderen, opdat alle charismata, met eerbiediging van hun eigenheid, volledig en vrij kunnen bijdragen aan de opbouw van het éne Lichaam van Christus.

Ik heb het zeer gewaardeerd dat als leidraad voor dit Seminar de aansporing is gekozen die ik tot een groep Duitse bisschoppen tijdens hun ad limina-bezoek heb gericht, en die ik vandaag zonder meer opnieuw aan u allen, herders van zoveel particuliere Kerken, wil voorhouden: “Ik vraag u de bewegingen met veel liefde tegemoet te treden” (18 november 2006). Ik zou bijna zeggen dat ik daar niets aan toe te voegen heb! Liefde is immers het onderscheidende teken van de Goede Herder: zij verleent gezag en doeltreffendheid aan de uitoefening van het ons toevertrouwde ambt.

De bewegingen en de nieuwe gemeenschappen met veel liefde tegemoet te treden, betekent dat wij hun realiteit goed leren kennen, zonder oppervlakkige indrukken of bekrompen oordelen. Het helpt ons ook te begrijpen dat de kerkelijke bewegingen en de nieuwe gemeenschappen geen extra probleem of gevaar zijn, dat zich toevoegt aan onze reeds zware verantwoordelijkheden. Nee! Zij zijn een gave van de Heer, een kostbare rijkdom om met hun charismata de hele christelijke gemeenschap te verrijken. Daarom mag het hen niet ontbreken aan een vertrouwvolle ontvangst, die hun ruimte biedt en hun bijdragen waardeert binnen het leven van de particuliere Kerken. Moeilijkheden of onbegrip over bepaalde kwesties mogen geen aanleiding geven tot geslotenheid. Het “met veel liefde” moet prudentie en geduld inspireren. Van ons herders wordt gevraagd dat wij de bewegingen en de nieuwe gemeenschappen van nabij begeleiden, met vaderlijke zorg, op een hartelijke en wijze manier, zodat zij de vele gaven die zij meebrengen – en die wij hebben leren kennen en waarderen: het missionaire elan, de doeltreffende wegen van christelijke vorming, het getuigenis van trouw en gehoorzaamheid aan de Kerk, de gevoeligheid voor de noden van de armen, de rijkdom aan roepingen – grootmoedig ten dienste kunnen stellen van het gemeenschappelijk welzijn, op een geordende en vruchtbare manier.

De authenticiteit van de nieuwe charismata wordt gewaarborgd door hun bereidheid zich te onderwerpen aan het onderscheidingsvermogen van het kerkelijk gezag. Reeds talrijke kerkelijke bewegingen en nieuwe gemeenschappen zijn door de Heilige Stoel erkend en moeten derhalve zonder twijfel worden beschouwd als een gave van God voor de gehele Kerk. Andere, die zich nog in een beginfase bevinden, vragen om een nog zorgvuldiger en waakzamer begeleiding door de herders van de particuliere Kerken. Wie geroepen is tot een dienst van onderscheiding en leiding, mag niet de pretentie hebben over de charismata te heersen, maar moet veeleer waken voor het gevaar ze te verstikken (1 Tes. 5,19-21)[[b:1 Tes. 5,19-21]]. Hij dient weerstand te bieden aan de bekoring om te uniformeren wat de Heilige Geest juist veelvormig heeft gewild, opdat het zou bijdragen tot de opbouw en de verbreiding van het ene Lichaam van Christus, dat dezelfde Geest in de eenheid bevestigt. Gewijd en bijgestaan door de Geest van God in Christus, het Hoofd van de Kerk, zal de bisschop de charismata moeten onderzoeken en toetsen, om datgene te erkennen en te waarderen wat goed, waar en schoon is, wat bijdraagt aan de groei van de heiligheid van de afzonderlijke personen en van de gemeenschappen. Wanneer correcties noodzakelijk blijken, moeten ook die een uitdrukking zijn van “veel liefde”. De bewegingen en de nieuwe gemeenschappen tonen zich trots op hun associatieve vrijheid en hun trouw aan hun charisma. Maar zij hebben ook duidelijk laten zien dat zij goed begrijpen dat trouw en vrijheid gewaarborgd worden – en geenszins beperkt – door de kerkelijke communio, waarvan de bisschoppen, verenigd met de opvolger van Petrus, bedienaars, behoeders en gidsen zijn.

Dierbare broeders in het bisschopsambt, aan het einde van deze ontmoeting spoor ik u aan het geschenk dat u hebt ontvangen met uw wijding nieuw leven in te blazen (2 Tim. 1,6)[[b:2 Tim. 1,6]]. Moge de Geest van God ons helpen de wonderen te erkennen en te bewaren die Hijzelf in de Kerk opwekt ten bate van alle mensen. Aan de Allerheiligste Maria, Koningin van de Apostelen, vertrouw ik elk van uw bisdommen toe en van harte verleen ik u een genegen Apostolische Zegen, die ik uitbreid tot de priesters, de religieuzen, de seminaristen, de catechisten en alle gelovige leken – in het bijzonder, vandaag, tot de leden van de kerkelijke bewegingen en de nieuwe gemeenschappen die aanwezig zijn in de Kerken die aan uw zorg zijn toevertrouwd.