6. De zaaier. "Hij sprak tot hen in gelijkenissen" (Mt. 13, 3a)

Dierbare broeders en zusters,

Ik ben blij u te mogen verwelkomen bij mijn eerste algemene audiëntie. Vandaag zet ik de reeks catechese over het jubileum[d:564] voort, met als thema "Jezus Christus, onze hoop", die door paus Franciscus is begonnen.

We gaan vandaag verder met het overdenken van de gelijkenissen van Jezus, die ons helpen de hoop terug te vinden, omdat ze ons laten zien hoe God in de geschiedenis werkt. Vandaag wil ik stilstaan bij een wat bijzondere gelijkenis, omdat het een soort inleiding is tot alle gelijkenissen. Ik bedoel die van de zaaier. (Mt. 13, 1-17)[[b:Mt. 13, 1-17]] In zekere zin kunnen we in dit verhaal de manier van communiceren van Jezus herkennen, die ons zoveel te leren heeft voor de verkondiging van het Evangelie vandaag.

Elke parabel vertelt een verhaal dat uit het dagelijks leven is ontleend, maar ons toch iets meer wil zeggen, ons naar een diepere betekenis verwijst. De parabel roept vragen bij ons op, nodigt ons uit om niet bij de schijn te blijven. Als ik naar het verhaal luister of naar het beeld kijk dat mij wordt voorgelegd, kan ik mij afvragen: waar sta ik in dit verhaal? Wat zegt dit beeld mij over mijn leven? Het woord parabel komt namelijk van het Griekse werkwoord paraballein, dat vooruitwerpen betekent. De parabel werpt een woord voor mij op dat mij uitdaagt en mij aanzet tot nadenken.

De parabel van de zaaier spreekt juist over de dynamiek van het woord van God en de effecten die het teweegbrengt. Elk woord van het Evangelie is namelijk als een zaadje dat in de grond van ons leven wordt geworpen. Jezus gebruikt vaak het beeld van het zaadje, met verschillende betekenissen. In hoofdstuk 13 van het evangelie van Matteüs introduceert de parabel van de zaaier een reeks andere korte parabels, waarvan sommige precies gaan over wat er in de grond gebeurt: het koren en het onkruid, het mosterdzaadje, de schat die in het veld verborgen ligt. Wat is dan deze grond? Het is ons hart, maar het is ook de wereld, de gemeenschap, de Kerk. Het woord van God bevrucht en prikkelt namelijk elke werkelijkheid.

In het begin zien we Jezus die zijn huis verlaat en een grote menigte om zich heen verzamelt. (Mt. 13, 1)[[b:Mt. 13, 1]] Zijn woorden fascineren en wekken nieuwsgierigheid. Onder de mensen zijn er natuurlijk veel verschillende situaties. Jezus' woorden zijn voor iedereen, maar werken in ieder op een andere manier. Deze context helpt ons de betekenis van de parabel beter te begrijpen.

Een nogal originele zaaier gaat zaaien, maar maakt zich geen zorgen over waar het zaad valt. Hij zaait ook op plaatsen waar het onwaarschijnlijk is dat het zaad vrucht zal dragen: op de weg, tussen de stenen, tussen de doornen. Deze houding verbaast de toehoorders en doet hen zich afvragen: hoe komt dat?

Wij zijn gewend om dingen te berekenen – en soms is dat ook nodig –, maar dat geldt niet voor de liefde! De manier waarop deze 'verspillende' zaaier het zaad strooit, is een beeld van de manier waarop God ons liefheeft. Het is inderdaad zo dat het lot van het zaad ook afhangt van de manier waarop de grond het opneemt en van de situatie waarin het zich bevindt, maar in deze parabel zegt Jezus ons vooral dat God het zaad van zijn woord op alle soorten grond strooit, dat wil zeggen in al onze situaties: soms zijn we oppervlakkig en afgeleid, soms laten we ons meeslepen door enthousiasme, soms worden we overweldigd door de zorgen van het leven, maar er zijn ook momenten waarop we ontvankelijk en open zijn. God is vol vertrouwen en hoopt dat het zaad vroeg of laat zal bloeien. Zo houdt Hij van ons: Hij wacht niet tot wij de beste grond worden, maar schenkt ons altijd rijkelijk zijn woord. Misschien zal juist omdat Hij ons vertrouwt, in ons het verlangen ontstaan om betere grond te worden. Dat is de hoop, gegrondvest op de rots van Gods vrijgevigheid en barmhartigheid.

Door te vertellen hoe het zaad vrucht draagt, spreekt Jezus ook over zijn leven. Jezus is het Woord, Hij is het Zaad. En het zaad moet sterven om vrucht te dragen. Deze parabel zegt ons dus dat God bereid is zich voor ons te 'verspillen' en dat Jezus bereid is te sterven om ons leven te veranderen.

Ik denk aan dat prachtige schilderij van Van Gogh: De zaaier bij zonsondergang. Dat beeld van de zaaier onder de brandende zon spreekt mij ook aan over de vermoeidheid van de boer. Het valt mij op dat Van Gogh achter de zaaier het rijpe graan heeft afgebeeld. Dat lijkt mij een beeld van hoop: op de een of andere manier heeft het zaad vrucht gedragen. We weten niet precies hoe, maar het is zo. In het midden van het tafereel staat echter niet de zaaier, die aan de zijkant staat, maar het hele schilderij wordt gedomineerd door het beeld van de zon, misschien om ons eraan te herinneren dat het God is die de geschiedenis beweegt, ook al lijkt Hij soms afwezig of ver weg. Het is de zon die de aarde verwarmt en het zaad laat rijpen.

Beste broeders en zusters, in welke situatie van het leven bereikt het woord van God ons vandaag? Laten we de Heer om de genade vragen om altijd dit zaad, dat zijn woord is, te aanvaarden. En als we merken dat we geen vruchtbare grond zijn, laten we dan niet ontmoedigd raken, maar Hem vragen om nog aan ons te werken, zodat we een betere grond worden.