Het hoogfeest van Pasen

De liturgische vernieuwing betreffende de viering van het hoogfeest van Pasen en van de gehele Goede Week, zoals deze voor het eerst door Pius XII in de jaren 1951 en 1955 is ingevoerd, is destijds in alle kerken van de Romeinse ritus met vreugde ontvangen. vgl: Dominicae Resurrectionis[[[4336]]] vgl: Maxima redemptionis nostrae mysteria[[[4337]]]
Het Tweede Vaticaans Concilie[d:4] heeft, met name in zijn Constitutie over de liturgie[570], herhaaldelijk vanuit de traditie het Paasmysterie van Christus in het licht gesteld, en in herinnering geroepen dat alle Sacramenten en sacramentaliën daaraan hun kracht ontlenen. vgl: Sacrosanctum Concilium, 5,6,61[[[570|5.6.61]]]

Evenals de viering van de dag des Heren het begin en het hoogtepunt vormt van de week, zo is het heilig Paastriduum van het lijden, de dood en de verrijzenis van de Heer het stralende hoogtepunt van het gehele liturgische jaar vgl: Normae universalis de Anno liturgico et de Calendarium Romanum, (18)[[[2722|(18)]]]; dit Triduum wordt voorbereid door de Veertigdagentijd en vindt zijn vreugdevolle uitbreiding in de kring van vijftig dagen.

In vele delen van de christelijke wereld hechten de gelovigen samen met hun herders grote waarde aan deze vieringen, waaraan zij werkelijk met vrucht deelnemen.

In sommige streken echter is de geestdrift waarmee men aanvankelijk het herstel van de Paaswake had begroet, met het verloop van de tijd bekoeld. Op bepaalde plaatsen wordt het begrip 'wake' als zodanig zo misverstaan dat deze viering louter als een avondmis wordt beschouwd en op dezelfde wijze en op hetzelfde tijdstip geschiedt als anders de zondagse eucharistieviering op de zaterdagavond. Elders houdt men zich niet aan het juiste tijdstip voor de vieringen van het Paastriduum. Omdat bovendien niet zelden devoties en oefeningen van godsvrucht op de meest geschikte uren worden geplaatst, is de deelname van de gelovigen hieraan groter dan aan de liturgische vieringen.

Ongetwijfeld zijn dergelijke moeilijkheden vooral te wijten aan de nog altijd onvoldoende vorming van clerus en gelovigen inzake het Paasmysterie als kern van het liturgisch jaar en van het christelijk leven. vgl: Christus Dominus, 15[[[646|15]]]

Een andere moeilijkheid voor het deelnemen van de gelovigen aan deze liturgische plechtigheden ligt in het feit dat tegenwoordig in zeer veel streken de vakantieperiode samenvalt met de Goede Week; ook de mentaliteit van de hedendaagse maatschappij vormt een beletsel.

Dit vooropgesteld, heeft de Congregatie voor de Eredienst, met het oog op de opgedane ervaring, het nuttig geoordeeld bepaalde leerstellige en pastorale gegevens alsmede verschillende reeds uitgevaardigde richtlijnen betreffende de Goede Week in herinnering te roepen. Andere gegevens echter die in de liturgische boeken te vinden zijn betreffende de Veertigdagentijd, de Goede Week, het Paastriduum en de Paastijd blijven van kracht, tenzij ze in dit schrijven anders worden geïnterpreteerd.

Dit alles wordt door dit schrijven opnieuw met kracht voorgehouden opdat de grootste geheimen van onze verlossing beter worden gevierd en alle gelovigen er met meer vrucht aan kunnen deelnemen. vgl: Maxima redemptionis nostrae mysteria[[[4337]]]

"De veertig dagen, zoals deze jaarlijks onderhouden worden, zijn de gunstige tijd waarin men opgaat naar de heilige berg van het Paasfeest. Door zijn tweevoudig karakter immers bereidt de Veertigdagentijd én geloofsleerlingen én gelovigen voor op de viering van het Paasmysterie. De geloofsleerlingen worden zowel door hun uitverkiezing en het herhaalde onderzoek vóór dit Doopsel, als door het geloofsonderricht tot de Sacramenten van de christelijke initiatie geleid; de gelovigen, die nu met nog groter aandacht luisteren naar het woord van God en zich toeleggen op het gebed, bereiden zich op hun beurt door boetvaardigheid voor op de hernieuwing van hun doopbeloften." vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (2249)[[[3877|(2249)]]]

De gehele christelijke initiatie heeft een paaskarakter omdat zij niets anders is dan de eerste sacramentele deelname aan de dood en de verrijzenis van Christus. Bovendien moet de Veertigdagentijd zijn volle waarde krijgen als periode van innerlijke zuivering en verlichting, vooral door de vormen van onderzoek en overdracht; juist de Paaswake moet beschouwd worden als het meest geschikte tijdstip voor de viering van de Initiatiesacramenten. vgl: Orde van dienst van het Doopsel van volwassenen, (8)[[[4506|(8)]]] vgl: Codex Iuris Canonici, 856[[[30|856]]]

Gemeenschappen die geen geloofsleerlingen hebben, zullen niet nalaten te bidden voor hen die elders in de komende Paaswake de Sacramenten van de christelijke initiatie zullen ontvangen. De priesters dienen de gelovigen duidelijk te maken hoe belangrijk het belijden van het geloof van hun Doopsel is voor de ontwikkeling van hun geestelijk leven. Daartoe worden zij opnieuw uitgenodigd in deze wake als "de veertigdaagse voorbereiding op het Paasfeest ten einde is". Paaswake nr. 46[[1209]]

Gedurende de Veertigdagentijd zal er geloofsonderricht gegeven worden aan volwassenen die als kind gedoopt zijn maar in hun jeugd geen catechese hebben ontvangen en bijgevolg nooit tot het Vormsel en de Eucharistie zijn toegelaten. In deze periode zullen er boetevieringen gehouden worden als voorbereiding op het ontvangen van het Sacrament van boete en verzoening. vgl: Hoofdstuk IV[[[3465|(303)]]]

De Veertigdagentijd is bovendien de geschikte tijd voor de boeteriten, die te vergelijken zijn met de riten van onderzoek voor het Doopsel. Deze zijn bestemd voor kinderen die nog niet gedoopt zijn en de leeftijd hebben om catechese te ontvangen, als ook voor kinderen die reeds lang gedoopt zijn, alvorens zij voor het eerst worden toegelaten tot het Sacrament van boetvaardigheid. vgl: Ordo initiationis christianae adultorum, (330-333)[[[3465|(330-333)]]]

Van ganser harte moet de bisschop het onderricht van de geloofsleerlingen, zowel van volwassenen als van kinderen, bevorderen. Als de omstandigheden het toelaten, zal hij bij de voorgeschreven vieringen van het catechumenaat voorgaan; hieraan zal de plaatselijke gemeenschap deelnemen. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (250,406-407)[[[3877|(250.406-407)]]]

De zondagen van de Veertigdagentijd hebben voorrang op alle feesten des Heren en op alle hoogfeesten. Hoogfeesten die met deze zondagen samenvallen worden op de voorafgaande zaterdag gevierd. vgl: Mysterii Paschalis, (5)[[[1322|(5)]]] De weekdagen van de Veertigdagentijd hebben voorrang op gewone gedachtenissen. vgl: Mysterii Paschalis, (16)[[[1322|(16)]]]

De catechese van het Paasmysterie en van de Sacramenten moet vooral gegeven worden in de homilie op zondag. Daarin dient men de teksten van het lectionarium zorgvuldig uit te leggen, vooral de evangelieperikopen die de verschillende facetten van het Doopsel en van de andere Sacramenten alsmede de barmhartigheid van God belichten.

De priesters zullen vaker en uitvoeriger het woord van God verklaren in de homilie op weekdagen, bij vieringen van het woord Gods, bij boetevieringen Redemptionis Sacramentum, 42[[569|42]] vgl: Ordo Paenitentiae, (36-46)[[[3173|(36-46)]]], bij bijzondere preken en wanneer zij een of meer gezinnen samenbrengen voor de huiszegen. De gelovigen zullen dikwijls aan de Eucharistieviering op weekdagen deelnemen en waar dit niet kan, zullen zij aangespoord worden om toch de Schriftlezingen van de dag in het gezin of persoonlijk te lezen.

"De Veertigdagentijd behoudt zijn boetekarakter." II,1[[2712|31]] In de catechese moet men zowel de sociale gevolgen van de zonde als de ware aard van de boete, die de zonde juist als belediging van God verafschuwt, onder de aandacht van de gelovigen brengen".

De deugd en de praktijk van de boetvaardigheid blijven noodzakelijke onderdelen van de voorbereiding op Pasen: uit de innerlijke bekering moet de uitwendige praktijk voortkomen van de boetvaardigheid, zowel van de Christen afzonderlijk als van de gehele gemeenschap. Hoewel aangepast aan de omstandigheden en voorwaarden van onze tijd, moet deze praktijk het stempel dragen van het Evangelie en tevens gericht zijn op het welzijn van de medemens.

Men moet niet voorbijgaan aan de rol van de Kerk bij de boetepraktijk. Men zal ook aandringen op het gebed voor de zondaars, dat vaker dan anders een intentie moet zijn van de voorbede. vgl: Sacrosanctum Concilium, 109[[[570|109]]]

Men zal er zorg voor dragen dat de gelovigen met meer ijver en groter vrucht deelnemen aan de liturgie van de Veertigdagentijd en aan de boetevieringen. Bovendien zullen zij worden aangespoord om, overeenkomstig het voorschrift en de traditie van de Kerk, in deze tijd tot het Sacrament van boetvaardigheid te naderen, zodat zij met een zuiver hart aan het paasmysterie kunnen deelnemen. Het is zeer passend in de Veertigdagentijd het Sacrament van boetvaardigheid te vieren volgens de orde van dienst voor de verzoening van meerdere boetelingen met persoonlijke belijdenis en absolutie, zoals in het Romeins rituaal[3173] beschreven staat. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (251)[[[3877|(251)]]]

De priesters van hun kant moeten zich meer dan ooit beschikbaar stellen voor de dienst van de verzoening en de toegang tot het Sacrament inderdaad gemakkelijker maken door vaker dan anders gelegenheid te bieden voor persoonlijke verzoening.

De beleving van de Veertigdagentijd in al zijn aspecten beoogt een groter aandacht en zorg voor het leven van de plaatselijke kerk. Daarom verdient het ook ten zeerste aanbeveling, dat de traditionele vorm van samenkomen van de plaatselijke kerk naar het voorbeeld van de Romeinse 'staties' wordt behouden of bevorderd. Dit samenkomen van de gelovigen, vooral onder de leiding van de herder van het bisdom, kan plaats vinden ofwel bij de graven van heiligen, ofwel in de voornaamste kerken of heiligdommen van de stad, ofwel in bepaalde bedevaartplaatsen die in het bisdom druk worden bezocht. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (260)[[[3877|(260)]]]

"In de Veertigdagentijd is het verboden het altaar met bloemen te versieren en mogen muziekinstrumenten alleen gebruikt worden om de zang te ondersteunen" Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (252)[[3877|(252)]], overeenkomstig het boetekarakter van deze tijd.

Eveneens wordt vanaf het begin van de Veertigdagentijd tot de Paaswake het 'alleluia' achterwege gelaten in alle vieringen, ook op hoogfeesten en feesten. Mysterii Paschalis, (28)[[1322|(28)]]

De gezangen bij de vieringen, vooral van de Eucharistie, maar ook bij de oefeningen van godsvrucht, moeten in overeenstemming zijn met deze tijd en zo sterk mogelijk overeenkomen met de liturgische teksten.

Oefeningen van godsvrucht die meer bij de Veertigdagentijd passen, zoals de kruisweg, zullen bevorderd worden en doordrongen zijn van de geest van de liturgie, zodat zij de gelovigen gemakkelijker voorbereiden op de viering van het Paasmysterie.

"Op woensdag vóór de eerste zondag van de Veertigdagentijd (Aswoensdag) ontvangen de gelovigen de as en gaan zij de tijd in die voor de zuivering van hun hart is ingesteld. Dit teken van boetvaardigheid is vanuit de Bijbelse traditie en in de gebruiken van de kerk tot de huidige dag bewaard. Hierdoor wordt de toestand aangeduid van de zondige mens die zijn schuld uitwendig voor de Heer belijdt en aldus zijn verlangen naar innerlijke bekering uitdrukt, in de hoop dat de Heer hem genadig zal zijn. Met dit teken ook begint de weg van de bekering die uitloopt op de viering van het Sacrament van boetvaardigheid in de dagen vóór Pasen." vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (253)[[[3877|(253)]]]

De zegening en oplegging van de as geschiedt tijdens of ook wel buiten de Eucharistieviering. In dit laatste geval gaat hieraan een dienst van het woord vooraf en wordt de viering besloten met de voorbede. Aswoensdag[[1209]]

Aswoensdag is een boetedag die men in de gehele Kerk verplicht is te onderhouden, en wel door vasten en onthouding. II.1[[2712|31]] Codex Iuris Canonici, 1251[[30|1251]]

De eerste zondag van de Veertigdagentijd is het begin van de veertigdaagse voorbereiding op de jaarlijkse viering van het Paasmysterie. Eerste Zondag van de Veertigdagentijd, Openingsgebed en Gebed over de Gaven[[1209]] In de Eucharistieviering van deze zondag dienen elementen aanwezig te zijn die van dit belangrijke moment getuigen, zoals bijvoorbeeld een intredeprocessie met de litanie van alle heiligen. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (261)[[[3877|(261)]]] De Eucharistieviering van de eerste zondag van de Veertigdagentijd is voor de bisschop zeer geschikt om de plechtigheid van de uitverkiezing van de doopkandidaten te verrichten, hetzij in de kathedraal, hetzij in een andere kerk, naar gelang van de pastorale omstandigheden. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (408-410)[[[3877|(408-410)]]]

Daar de Evangelies over de Samaritaanse vrouw, de blindgeborene en de opwekking van Lazarus van het grootste belang zijn in verband met de christelijke initiatie, kunnen zij - ook al behoren zij tot het A-jaar - toch in het B- en C-jaar gelezen worden, vooral waar doopleerlingen zijn.

Op 'Laetare', de vierde zondag van de Veertigdagentijd, en op hoogfeesten en feesten is het gebruik van muziekinstrumenten toegestaan en mag het altaar met bloemen worden versierd. Op deze zondag kunnen gewaden van roze kleur gebruikt worden vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (252)[[[3877|(252)]]].

Het gebruik om de kruisen en beelden in het kerkgebouw te bedekken vanaf de vijfde zondag van de Veertigdagentijd kan, overeenkomstig het oordeel van de bisschoppenconferentie, behouden blijven. De kruisen blijven bedekt tot na de liturgische viering van het lijden en sterven van de Heer op Goede Vrijdag, de beelden tot aan het begin van de Paaswake. Rubrieken voor Zaterdag van de Vierde Week van de Veertigdagentijd[[1209]]

In de Goede Week viert de Kerk de heilsmysteries die Christus tijdens de laatste dagen van zijn leven heeft voltrokken, te beginnen met zijn messiaanse intocht in Jeruzalem.

De Veertigdagentijd duurt tot de donderdagavond. Met de avondmis van Witte Donderdag begint echter het Paastriduum; dit wordt voortgezet op Goede Vrijdag en Stille Zaterdag; het hart ervan is de Paaswake en het wordt besloten met het avondgebed van Paaszondag.

"De dagen van de Goede Week, van maandag tot en met donderdag, hebben voorrang op alle vieringen" a[[1322|(16)]]. Het past niet dat het Doopsel en het Vormsel op deze dagen worden gevierd.

De Goede Week begint op Palm- en Passiezondag die het voorteken van Christus' koninklijke triomf en de aankondiging van zijn lijden en sterven met elkaar verbindt. Deze band tussen beide facetten van het Paasmysterie moet in de viering en in de catechese van deze dag tot uitdrukking worden gebracht. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (263)[[[3877|(263)]]]

De herdenking van de intocht van de Heer in Jeruzalem geschiedt van oudsher met een plechtige processie waarin de Christenen deze gebeurtenissen vieren; met acclamaties en gebaren volgen zij de kinderen der Hebreeën na die de Heer tegemoet gingen en Hem 'Hosanna' toezongen. vgl: Palm zondag, nr. 9[[[1209]]]

De processie wordt slechts eenmaal gehouden en wel steeds vóór die Eucharistieviering waaraan de deelname van het volk het grootste is, ook wanneer dit de avondrnis is van zaterdag of zondag. Daartoe komen de gelovigen bijeen in een kleinere kerk of op een andere geschikte plaats, onderscheiden van de kerk waar men in processie naar toe zal gaan.

In deze processie dragen de gelovigen palmtakken of takken van andere bomen. Priester en assistenten, die ook zelf palmen dragen, gaan de gelovigen vooraf. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (270)[[[3877|(270)]]]

De palmen of takken worden gezegend om ze in de processie mee te dragen. De palmen, die thuis bewaard worden, herinneren de gelovigen aan de overwinning van Christus die zij in de processie hebben gevierd.

De priesters moeten ervoor zorgen dat deze processie ter ere van Christus Koning goed wordt voorbereid en gevierd, zodat zij inderdaad bijdraagt tot het geestelijk leven van de gelovigen.

Voor de viering van de intocht van de Heer in Jeruzalem biedt het Missaal[1209], naast de hierboven beschreven plechtige processie, nóg twee vormen aan; dit gebeurt echter niet om toe te geven aan gemakzucht, maar vanwege de moeilijkheden die een beletsel kunnen zijn voor het houden van de processie.

De tweede vorm van herdenking is een plechtige intrede, wanneer er geen processie buiten het kerkgebouw kan gehouden worden. De derde vorm is een eenvoudige intrede die op deze zondag plaats vindt in elke Eucharistieviering waarbij geen plechtige intrede wordt gehouden. vgl: Palmzondag, nr. 16[[[1209]]]

Waar geen Eucharistie gevierd kan worden, verdient het aanbeveling een dienst van het woord te houden, hetzij in de avonduren van de zaterdag, hetzij op een geschikt uur van de zondag. In deze dienst worden de messiaanse intocht en het lijden en sterven van de Heer herdacht. vgl: Palmzondag, nr. 19[[[1209]]]

Tijdens de processie zingen koor en volk de gezangen, aangegeven in het Romeins Missaal[1209], zoals de Psalmen 24 (23) en 47 (46), alsmede andere aangepaste gezangen ter ere van Christus Koning.

Het lijdensverhaal geschiedt met bijzondere plechtigheid. Het is aan te raden dat het op de traditionele wijze wordt gezongen of voorgelezen, namelijk door drie personen die respectievelijk de rol van Christus, van de evangelist en van het volk vervullen. Het lijdensverhaal moet worden gezongen of gelezen door diakens of priesters, of, als zij er niet zijn, door lectoren; in dit geval moet de rol van Christus voorbehouden blijven aan de priester-celebrant. Deze verkondiging van het lijden en sterven geschiedt zonder begeleiding van licht en wierook, zonder begroeting van het volk en zonder bekruising van het boek; alleen de diakens vragen de zegen van de priester, zoals anders vóór het Evangelie. vgl: Palmzondag n. 22[[[1209]]] vgl: Wanneer een Bisschop presideert[[[3877|(74)]]]

Het verdient aanbeveling tot geestelijk welzijn van de gelovigen het lijdensverhaal in zijn geheel te lezen en de daaraan voorafgaande lezingen niet over te slaan.

Na het lijdensverhaal zal men de homilie niet achterwege laten.

De Eucharistieviering, waaronder de bisschop in concelebratie met zijn priesters het heilig Chrisma consacreert en de andere oliën zegent, is een uitdrukking van de gemeenschap van de priesters met hun eigen bisschop in één en hetzelfde priesterschap en dienstwerk van Christus. Presbyterorum Ordinis, 7[[704|7]] Voor deze Eucharistieviering moeten priesters uit de verschillende streken van het bisdom worden uitgenodigd om met de bisschop te concelebreren en bij de wijding van het Chrisma getuigen en medewerkers te zijn zoals zij in hun dagelijkse ambtsvervulling zijn helpers en raadgevers zijn.

Ook de gelovigen moeten dringend worden uitgenodigd om aan deze viering deel te nemen en hierin het Sacrament van de Eucharistie te ontvangen. De traditionele dag voor de Eucharistieviering van de Chrismawijding[d:291] is donderdag in de Goede Week. Maar als op die dag clerus en volk niet zo gemakkelijk met de bisschop bijeen kunnen komen, kan men deze viering vervroegen naar een andere dag, maar kort vóór Pasen. Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (275)[[3877|(275)]] Het nieuwe Chrisma en de nieuwe olie van de geloofsleerlingen moeten immers gebruikt worden bij de viering van de Initiatiesacramenten in de Paasnacht.

Vanwege haar betekenis voor het leven van het bisdom kan er slechts één Eucharistieviering van de Chrismawijding[d:291] zijn; deze viering zal plaats hebben in de kathedraal ofwel, om pastorale redenen, in een andere, bij voorkeur belangrijke kerk. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (276)[[[3877|(276)]]]

De ontvangst van de heilige oliën in de afzonderlijke parochies kan plaats vinden vóór de viering van de avondmis van Witte Donderdag ofwel op een ander gunstig tijdstip. Dit zal bijdragen tot het onderricht van gelovigen omtrent het gebruik en de uitwerking van de heilige oliën en van het Chrisma in het leven van de Christenen.

Het is een goed gebruik de Veertigdagentijd te besluiten met een boeteviering om zowel de afzonderlijke gelovigen als de gehele christengemeenschap voor te bereiden op een zo volledig mogelijke deelname aan het Paasmysterie. vgl: Appendix II, nn. 1, 7[[[3173]]] Een dergelijke viering zal vóór het Paastriduum plaatshebben en mag niet onmiddellijk aan de avondmis van Witte Donderdag voorafgaan.

De grootste mysteries van de verlossing der mensheid viert de Kerk jaarlijks vanaf de avondmis van Witte Donderdag tot en met het avondgebed van Paaszondag. Deze tijdsspanne wordt terecht 'triduum van de gekruisigde, begraven en verrezen Heer' genoemd vgl: AAS 47 (1955), p. 858[[[4337]]] vgl: 55, 24, PL, 35, 215[[[858]]]; ja, men spreekt zelfs van 'Paastriduum' omdat hierin het Paasmysterie d.w.z. de overgang van de Heer uit deze wereld naar de Vader, aanschouwelijk wordt voorgesteld en werkelijkheid wordt. Door dit mysterie onder liturgische en sacramentele tekenen te vieren verenigt de Kerk zich in een innige gemeenschap met Christus, haar Bruidegom.

Heilig is het Paasvasten op de eerste en tweede dag van het triduum, waarop volgens de oud-christelijke traditie de Kerk vast "omdat de Bruidegom is weggenomen." (Mc. 2, 19-20)[[b:Mc. 2, 19-20]] vgl: 2 et 13, "Corpus Christianorum" II, p. 1271[[[1167]]] Op Goede Vrijdag moet overal het vasten met onthouding in acht worden genomen en het verdient aanbeveling dat dit op Stille Zaterdag wordt voortgezet, zodat de Kerk onthecht en ontvankelijk tot de vreugde van de verrijzenis des Heren komt. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (295)[[[3877|(295)]]] vgl: Sacrosanctum Concilium, 110[[[570|110]]]

Het verdient aanbeveling op Goede Vrijdag en ook op Stille Zaterdag de lezingendienst en het morgengebed gemeenschappelijk te vieren. Het is een goede zaak dat in de kathedrale kerk, zo mogelijk, de bisschop hieraan deelneemt samen met de clerus en het volk. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (296)[[[3877|(296)]]] vgl: Institutio Generalis de Liturgia Horarum, (210)[[[1865|(210)]]]

Deze getijden, die vroeger de naam droegen van "Donkere Metten", behoren een plaats te krijgen in de godsdienstige beleving van de gelovigen om het lijden, de dood en de begrafenis van de Heer met eerbied te overwegen en te beschouwen, terwijl zij uitzien naar de aankondiging van de verrijzenis.

Voor een goede viering van het Paastriduum is een voldoende aantal assistenten en dienaars nodig; zij behoren nauwkeurig onderricht te zijn in alles wat zij moeten doen. De priesters mogen niet vergeten de betekenis en het verloop van de vieringen zo goed mogelijk uit te leggen en de gelovigen voor te bereiden op een actieve en vruchtbare deelname.

Van bijzonder belang voor de viering van de Goede Week en vooral van het Paastriduum is de zang van het volk, van de assistenten en de celebrant, omdat dit beter past bij het bijzonder karakter van van deze dagen en ook omdat de teksten meer aan uitdrukkingskracht winnen wanneer zij gezongen worden. Aan de bisschoppenconferenties wordt gevraagd, indien zij dit nog niet hebben gedaan, te zorgen voor melodieën van teksten en acclamaties die altijd gezongen moeten worden. Dit zijn:

1. de voorbede van Goede Vrijdag; de uitnodiging door de diaken, indien deze plaatsvindt, of de acclamatie van het volk;
2. de gezangen bij het tonen en vereren van het kruis;
3. de acclamaties bij de processie met de paaskaars en bij de paasjubelzang, het alleluia bij de antwoordpsalm, de litanie van alle heiligen en de acclamaties na de zegening van het water

Men mag de liturgische gezangen die bedoeld zijn voor de deelname van het volk niet gemakshalve weglaten; hun vertaling in de volkstaal moet van een melodie voorzien worden. Indien deze teksten voor de gezongen viering in de volkstaal nog niet beschikbaar zijn, moet men zolang een keuze maken uit andere gelijksoortige teksten. Men doet er goed aan een eigen muzikaal repertoire samen te stellen dat alleen in deze vieringen wordt gebruikt. In het bijzonder moeten daarin voorkomen:

1. gezangen voor de zegening van de palmen, voor de palmprocessie en bij de intrede in de kerk;
2. een gezang voor de processie met de heilige oliën;
3. een gezang voor de processie met de offergaven tijdens de Eucharistieviering op Witte Donderdag en een hymne voor de overbrenging van het heilig Sacrament naar het rustaltaar;
4. keerverzen voor de psalmen tijdens de Paaswake en een gezang bij de besprenkeling met wij water.

Ook bij het lijdensverhaal, de paasjubelzang en de zegening van het doopwater zal men zorgen voor geschikte melodieën die bet zingen van deze teksten vergemakkelijken.

In belangrijke kerken zal men gebruik maken van de rjke schat aan liturgische muziek, zowel oude als hedendaagse; men zal er evenwel steeds voor zorgen dat het volk naar behoren aan de liturgie kan deelnemen.

Het is beter dat kleine religieuze gemeenschappen, zowel clericale als niet-clericale, en andere gemeenschappen van leken, deelnemen aan de vieringen van het Paastriduum in meer belangrijke kerken. vgl: Eucharisticum Mysterium, 26[[[1560|26]]] N.B. In kloosters van...N.B. In kloosters van monialen dienter voor zorg gedragen te worden dat de Paastriduum gevierd wordt met de grootst mogelijke ceremonies, maar wel in de kloosterkerk

Evenzo, waar niet voldoende deelnemers, dienaars en zangers aanwezig kunnen zijn, zullen de plechtigheden van het Paastriduum niet worden gehouden en zullen de gelovigen in een meer belangrijke kerk samenkomen. Ook waar verscheidene kleine parochies aan één priester zijn toevertrouwd, is het beter dat de betreffende gelovigen zich zoveel mogelijk verenigen in de voornaamste kerk om aan deze vieringen deel te nemen.

Waar echter een pastoor de zorg heeft voor twee of meer parochies waarvan de gelovigen in grote getale aan de vieringen deelnemen en deze met de vereiste zorg en plechtigheid kunnen plaatsvinden, mag hij, in het belang van de gelovigen, de vieringen van het Paastriduum herhalen met inachtneming van de geldende normen. vgl: Ordinationes et Declarationes Circa Ordinem Hebdomadae Sanctae Instauratum, 21[[[5427|21]]]

De seminaristen moeten een volledige en perfecte liturgische vorming krijgen om zelf "het Paasmysterie van Christus zo te beleven dat zij eens het hun toevertrouwde volk daarin kunnen inwijden". Optatam Totius Ecclesiae, 8[[675|8]] Het is zeer passend dat zij in de jaren van hun seminarie-opleiding kennis maken met de viering van het Paasmysterie in haar volledige en rijkere vormgeving, in het bijzonder met die waarin de bisschop voorgaat. vgl: Instructie over de liturgische vorming in seminaries, (15,33)[[[5428|(15.33)]]]

"Met de avondmis van Witte Donderdag opent de Kerk het Paastriduum en wil zij het laatste avondmaal gedenken, toen de Heer Jezus in de nacht dat Hij werd overgeleverd, de zijnen in de wereld een bewijs gevend van zijn liefde tot het uiterste toe, Zijn lichaam en bloed onder de gedaanten van brood en wijn aan God de Vader aanbood en als voedsel gaf aan de apostelen, en aan hen en hun opvolgers in het priesterschap de opdracht gaf ze evenzo aan te bieden". vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (297)[[[3877|(297)]]]

De aandacht moet zich geheel richten op de mysteries die vooral in deze viering worden herdacht: de instelling van de Eucharistie en van het priesterschap en het gebod van de Heer betreffende de naastenliefde; dit alles zal in de homilie belicht worden.

De Eucharistieviering van Witte Donderdag heeft plaats in de avonduren, op het tijdstip dat het meest geschikt is voor de volwaardige deelname van de gehele plaatselijke gemeenschap. Alle priesters kunnen concelebreren, ook al hebben zij reeds op die dag de Eucharistieviering bij de Chrismawijding[d:291] geconcelebreerd of ook al moeten zij in het belang van de gelovigen in een andere Eucharistieviering voorgaan. vgl: Avondmis op Witte Donderdag[[[1209]]]

Inderdaad, waar dit om pastorale reden wordt gevraagd, kan de plaatselijke ordinaris in kerken en kapellen een tweede Eucharistieviering toestaan die in de avonduren moet gevierd worden en, in geval van strikte noodzaak, ook in de morgenuren, maar alleen voor die gelovigen die onmogelijk aan de avondmis kunnen deelnemen. Men moet echter vermijden dat dergelijke vieringen plaats hebben in het belang van particuliere personen of afzonderlijke kleine groepen en ten koste gaan van de voornaamste viering van Witte Donderdag.

Volgens oeroude traditie van de Kerk zijn alle Eucharistievieringen zonder aanwezigheid van het volk op deze dag verboden. vgl: Avondmis op Witte Donderdag[[[1209]]]

Het tabernakel moet vóór de viering volstrekt leeg zijn. vgl: Avindmis op Witte Donderdag, nr. 1[[[1209]]] De hosties voor de Communie van de gelovigen moeten in deze viering van het eucharistisch offer worden geconsacreerd. Sacrosanctum Concilium, 55[[570|55]] Eucharisticum Mysterium, 31[[1560|31]] Men zal voldoende brood consacreren, ook met het oog op het uitreiken van de Communie op de volgende dag.

Voor het bewaren van het heilig Sacrament moet men een kapel inrichten die passend is versierd en uitnodigt tot gebed en overweging; bij deze versiering moeten misbruiken vermeden of afgeschaft worden en wordt ten zeerste een grote soberheid aanbevolen die bij de liturgie van deze dagen past. Maxima redemptionis nostrae mysteria, 9[[4337|9]]

Wanneer het tabernakel zich bevindt in een kapel die gescheiden is van het middenschip, doet men er goed aan deze ruimte in te richten voor het bewaren en aanbidden van het heilig Sacrament.

Tijdens het zingen van het "Eer aan God in den hoge" worden, overeenkomstig plaatselijk gebruik, de klokken geluid; na deze lofzang zwijgen zij tot aan het "Eer aan God in den hoge" van de Paaswake, tenzij de bisschoppenconferentie of de plaatselijke ordinaris naar gelang van de omstandigheden anders heeft beschikt. vgl: Avondmis van Witte Donderdag[[[1209]]] Binnen dezelfde tijdsruimte kunnen orgel en andere muziekinstrumenten alleen bespeeld worden om de zang te ondersteunen. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (300)[[[3877|(300)]]]

De voetwassing die, volgens de traditie, op deze dag aan hiervoor uitgekozen mannen wordt verricht, verwijst naar de dienstbaarheid en liefde van Christus, die gekomen is "niet om gediend te worden maar om te dienen". (Mt. 20, 28)[b:Mt. 20, 28] Men doet er goed aan deze traditie te handhaven en haar eigen betekenis uit te leggen.

De gaven voor de noodlijdenden, vooral de gaven die in de veertigdagentijd zijn ingezameld als vrucht van boetvaardigheid, kunnen naar voren worden gebracht in de offergang, terwijl door het volk wordt gezongen: "Ubi caritas est vera" - “Waar vriendschap heerst en liefde”. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (303)[[[3877|(303)]]]

Het verdient de voorkeur dat de eucharistische gaven door diakens of acolieten of buitengewone bedienaars op het ogenblik van de Communie van de altaartafel worden ontvangen; zij brengen deze daarna naar de zieken die thuis communiceren. Aldus kunnen ook de zieken zich inniger met de vierende Kerk verenigen.

Wanneer het gebed na de Communie is gezegd, wordt de processie opgesteld om het heilig Sacrament, begeleid met brandende kaarsen en wierook, door het kerkgebouw te brengen naar de plaats waar het bewaard zal worden. Voorop gaat de kruisdrager. Ondertussen zingt men de lofzang “Pange Lingua" - "Loof, mijn tong” of een ander gezang dat op de Eucharistie betrekking heeft. vgl: Avondmis op Witte Donderdag, nr. 15-16[[[1209]]] Het overbrengen en bewaren van het heilig Sacrament gebeuren niet als in de betreffende kerk op Goede Vrijdag de liturgische viering van het lijden en sterven van de Heer niet plaatsheeft. vgl: AAS 48 (1956), p. 153[[[5429|(3)]]] vgl: Ordinationes et Declarationes Circa Ordinem Hebdomadae Sanctae Instauratum, 14[[[5427|14]]]

Het Sacrament wordt geplaatst in een tabernakel of in een schrijn dat daarna gesloten wordt. Nooit mag het heilig Sacrament in een monstrans uitgesteld worden.

Het tabernakel of schrijn mag niet de vorm hebben van een graf en ook de benaming “graf” moet vermeden worden, want de kapel met het rustaltaar is niet bedoeld om de begrafenis van de Heer voor te stellen, maar om het eucharistisch Brood te bewaren voor de Communie van Goede Vrijdag.

De gelovigen moeten uitgenodigd worden om na de avondmis van Witte Donderdag geruime tijd in de kerk door te brengen in aanbidding voor het heilig Sacrament dat daar op deze dag plechtig wordt bewaard. Eventueel kan tijdens een langdurige aanbidding een deel van het Evangelie van Johannes (Joh. 13-17)[[b:Joh. 13-17]] gelezen worden.

Na middernacht echter gebeurt de aanbidding zonder uiterlijke plechtigheid, aangezien de Goede Vrijdag dan al begonnen is. vgl: Avondmis van Witte Donderdag, nr. 21[[[1209]]] vgl: Maxima redemptionis nostrae mysteria, 8-10[[[4337|8-10]]]

Na de viering wordt het altaar, waaraan de Eucharistie gevierd is, ontbloot. Het verdient aanbeveling de kruisen in de kerk te bedekken met een rode of paarse doek, tenzij dit reeds op zaterdag voor de vijfde zondag van de Veertigdagentijd gebeurd is. Er mogen geen lichten voor de heiligenbeelden branden.

Op deze dag waarop "ons paaslam, Christus, is geslacht", (1 Kor. 5, 7)[b:1 Kor. 5, 7] overweegt de Kerk het lijden van haar Heer en Bruidegom en vereert zij zijn kruis; zij gedenkt dat zij geboren is uit de zijde van Christus tijdens zijn doodsslaap aan het kruis en zij spreekt ten beste voor het heil van de gehele wereld.

Op grond van een oeroude traditie viert de Kerk op deze dag de Eucharistie niet; alleen tijdens de viering van het lijden en sterven van de Heer wordt de heilige Communie aan de gelovigen uitgereikt; aan zieken die aan deze viering niet kunnen deelnemen kan de Communie evenwel op ieder uur van de dag worden gebracht. vgl: Goede Vrijdag, de viering van het Lijden van Onze Heer, nn. 1, 3[[[1209]]]

Goede Vrijdag moet in de gehele Kerk als een verplichte boetedag onderhouden worden, en wel door onthouding en vasten. II, § 2[[2712|31]] Codex Iuris Canonici, 1251[[30|1251]]

Sacramentele vieringen zijn op deze dag absoluut verboden, met uitzondering van het Sacrament van Boetvaardigheid en van de Ziekenzalving. vgl: Goede Vrijdag, de viering van het Lijden van Onze Heer, n. 1[[[1209]]] Een uitvaart gebeurt zonder zang en zonder orgel en klokgelui.

Het verdient aanbeveling op deze dag de lezingendienst en het morgengebed met deelname van het volk in de kerk te vieren (vgl. nr. 40)[[al:40]].

De viering van het lijden en sterven van de Heer moet in de middaguren plaatshebben, en wel omstreeks drie uur. Om pastorale redenen kan men een geschikter tijdstip kiezen waarop het volk gemakkelijker bijeen kan komen, bijvoorbeeld vanaf de middag of op een later uur, maar niet na negen uur 's avonds. vgl: Goede Vrijdag, de viering van het Lijden van Onze Heer, n. 3[[[1209]]] vgl: Ordinationes et Declarationes Circa Ordinem Hebdomadae Sanctae Instauratum, 15[[[5427|15]]]

De orde van dienst van de viering van het lijden en sterven van de Heer (dienst van het woord, kruisverering en heilige Communie), die berust op een oude traditie van de Kerk, moet eerbiedig en trouw worden onderhouden en mag door niemand eigenmachtig veranderd worden.

De priester en de assistenten gaan in stilte naar het altaar; er wordt ondertussen niet gezongen. Indien er een inleidend woord moet zijn, gebeurt dit vóór de intrede van de priester en zijn assistenten.

Na een eerbiedsbetuiging voor het altaar, werpen priester en assistenten zich ter aarde neer; deze prostratie is een rite die eigen is aan deze dag en moet zorgvuldig onderhouden worden; zij betekent zowel de vernedering van de “aardse mens” vgl: Goede Vrijdag, de viering van het Lijden van Onze Heer, n. 5, alternatief gebed[[[1209]]] als de droefheid en de smart van de Kerk.

De gelovigen staan tijdens de intrede van priester en assistenten en knielen vervolgens neer om in stilte te bidden.

De lezingen dienen onverkort voorgedragen te worden. De antwoordpsalm en het gezang vóór het Evangelie worden op de gewone wijze gezongen. Het lijdensverhaal volgens Johannes wordt op dezelfde wijze gezongen of gelezen als op de voorafgaande zondag (vgl. nr. 33)[[al:33]]. Na het lijdensverhaal zal een homilie worden gehouden; aan het einde hiervan kan men de gelovigen uitnodigen enige ogenblikken in stille overweging door te brengen. vgl: Goede Vrijdag, de viering van het Lijden van Onze Heer, n. 9[[[1209]]] vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (319)[[[3877|(319)]]]

De voorbede zal gehouden worden met de tekst en in de vorm die van oudsher zijn overgeleverd, en wel met heel de omvang van intenties, daar dit een treffende verwijzing is naar de alles omvattende kracht van het lijden en sterven van Christus die voor het heil van de gehele wereld aan het kruis heeft gehangen. De plaatselijke ordinaris kan in geval van een ernstige publieke nood toestaan of voorschrijven dat een aparte intentie wordt toegevoegd. vgl: Goede Vrijdag, de viering van het Lijden van Onze Heer, n. 12[[[1209]]] Uit het aantal gebeden die in het Missaal[1209] staan, mag de priester die gebeden kiezen die, gezien de plaatselijke situatie, het meest geschikt zijn, maar de volgorde van de intenties, die naar gewoonte voor de voorbede geldt, moet gehandhaafd blijven. vgl: Institutio Generalis Missalis Romani - Editio typica altera, (46)[[[6030|(46)]]]

Voor de kruisverering moet het kruis groot genoeg en mooi zijn en bij het tonen kiest men één van de beide mogelijkheden van het Missaal[1209]. Deze rite moet voltrokken worden met een luister die het mysterie van ons heil waardig is: zowel de uitnodiging bij het tonen van het kruis als het antwoord van het volk moeten gezongen worden en men moet na elke kniebuiging een eerbiedige stilte onderhouden, terwijl de priester blijft staan en het kruis omhooggeheven houdt.

Het kruis moet aan elke gelovige afzonderlijk ter verering worden voorgehouden, omdat de persoonlijke verering van het kruis een zeer belangrijk onderdeel is in deze viering, en alleen in geval van een overgrote toeloop van het volk mag men het kruis door allen tegelijk laten vereren. vgl: Goede Vrijdag, de viering van het Lijden van Onze Heer, n. 19[[[1209]]]

Op grond van de waarachtigheid van het teken mag er slechts één enkel kruis ter verering worden aangeboden. Bij de kruisverering moet men de antifonen, het “beklag van God” en de hymne zingen daar zij de heilsgeschiedenis op lyrische wijze in herinnering roepen (Micha 6, 3-4)[[b:Micha 6, 3-4]] of andere aangepaste gezangen (vgl. nr. 42)[[al:42]].

De priester zingt de inleiding op het gebed des Heren, dat door allen gezongen wordt. Er is geen vredewens. De Communie geschiedt op de wijze die in het Missaal[1209] is beschreven.

Tijdens de Communie kan men Ps. 22 (21) zingen of een ander aangepast gezang. Na het uitreiken van de Communie wordt de ciborie naar een hiervoor bestemde plaats buiten de kerk gebracht.

Na de viering wordt het altaar ontbloot, maar het kruis en vier kandelaars blijven staan. In de kerk zal men een geschikte ruimte inrichten (bij voorbeeld de kapel waar op Witte Donderdag de Eucharistie bewaard werd) waar het kruis des Heren wordt geplaatst, zodat de gelovigen het kunnen vereren en kussen en waar zij een persoonlijke overweging kunnen houden.

Om pastorale redenen mogen de oefeningen van godsvrucht, zoals de kruisweg, lijdensprocessie en de gedachtenis van de smarten van de heilige maagd Maria geenszins verwaarloosd worden. De teksten en gezangen hierbij moeten worden aangepast aan de geest van de liturgie van deze dag. Het tijdstip van deze oefeningen van godsvrucht moet in overeenstemming gebracht worden met het tijdstip van de voornaamste viering, zodat op grond van haar eigen aard de meerwaarde van de liturgische viering duidelijk blijkt. vgl: Sacrosanctum Concilium, 13[[[570|13]]]

Op Stille Zaterdag verblijft de Kerk bij het graf van de Heer, terwijl zij zijn lijden en dood en zijn nederdaling ter helle overweegt vgl: Stille Zaterdag[[[1209]]] vgl: Credo van Nicea - Constantinopel[[[66]]] (1 Pt. 3, 19)[[b:1 Pt. 3, 19]] en onder gebed en vasten naar zijn verrijzenis uitziet. De viering van de lezingendienst en het morgengebed als viering met deelname van het volk wordt ten zeerste aanbevolen. (vgl. nr. 40)[[al:40]] vgl: Institutio Generalis de Liturgia Horarum, (210)[[[1865|(210)]]] Waar dit niet mogelijk is, zal men een viering van het woord Gods houden of een oefening van godsvrucht die aansluit bij het mysterie van deze dag.

Men kan in de kerk voor de verering door de gelovigen een afbeelding plaatsen van Christus aan het kruis of rustend in het graf of nederdalend ter helle, die het mysterie van Stille Zaterdag verduidelijkt, en ook een beeld van de Moeder van smarten.

Heden onthoudt de Kerk zich strikt van het eucharistisch offer. Stille Zaterdag[[1209]] De heilige Communie kan alleen maar gegeven worden bij wijze van Viaticum. De huwelijksviering moet geweigerd worden evenals de viering van andere Sacramenten, met uitzondering van het Sacrament van Boetvaardigheid en van de Ziekenzalving.

De gelovigen moeten in kennis worden gesteld van het bijzondere karakter van Stille Zaterdag. Maxima redemptionis nostrae mysteria, 2[[4337|2]] Gebruiken en tradities van feestelijke aard die aan deze dag verbonden zijn omdat destijds de Paasviering vervroegd was naar deze zaterdag, moeten voorbehouden blijven aan de nacht en de dag van Pasen.

Krachtens een zeer oude traditie wordt deze "nacht wakend doorgebracht voor de Heer". (Ex. 12, 42)[[b:Ex. 12, 42]] De wake die men deze nacht viert ter gedachtenis aan de heilige nacht waarin de Heer is verrezen, wordt beschouwd als de “Moeder van alle heilige nachtwaken”. 219: PL 38, 1088[[880]] Want in deze nacht ziet de kerk wakend uit naar de verrijzenis van de Heer die zij viert door de Sacramenten van de christelijke initiatie. Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (332)[[3877|(332)]]

"De Paaswake wordt in haar geheel in de nacht gevierd, zodat zij pas kan beginnen na het invallen van de duisternis en beëindigd moet zijn vóór de dageraad van de zondag". vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (332)[[[3877|(332)]]] vgl: Paaswake, nr 3[[[1209]]] Deze regel is strikt te interpreteren. Tegengestelde misbruiken en hier en daar ingeslopen gewoonten om de Paaswake te vieren op het tijdstip waarop men de zondagse Eucharistieviering gewoonlijk anticipeert, worden veroordeeld. Eucharisticum Mysterium, 28[[1560|28]]

De redenen die door sommigen worden aangevoerd om de Paaswake te vervroegen, bij voorbeeld de openbare onveiligheid, worden niet gebruikt voor de kerstnacht en andere soortgelijke bijeenkomsten.

De Paaswake die de Hebreeën eens hebben doorgebracht in afwachting van het voorbijgaan van de Heer die hen uit de slavernij van Farao zou bevrijden, is door hen als een jaarlijkse gedachtenisviering onderhouden; deze wake was een voorafbeelding van het ware Pasen van Christus, namelijk van de nacht van de ware bevrijding, waarin Christus "de boeien van de dood heeft verbroken en zegevierend uit het dodenrijk is opgestaan”. Paaswake, nr 19: Paasjubelzang "Exultet"[[1209]]

Van het begin af aan heeft de kerk het jaarlijkse Pasen, het feest der feesten, vooral met een nachtwake gevierd. Want de verrijzenis van Christus is de grondslag van ons geloof en van onze hoop; door het Doopsel en Vormsel zijn wij in het Paasmysterie van Christus opgenomen, zijn wij mede gestorven, mede begraven, mede verrezen, en zullen wij ook met Hem heersen. vgl: Sacrosanctum Concilium, 6[[[570|6]]] (Rom. 6, 3-6; Ef. 2, 5-6; Kol. 2, 12-13; 2 Tim. 2, 11-12)[[b:Rom. 6, 3-6; Ef. 2, 5-6; Kol. 2, 12-13; 2 Tim. 2, 11-12]]

Deze wake is ook een uitzien naar de komst van de Heer. Guelferbytan: "We keep vigil on that night because the Lord rose from the dead; that life...where there is no longer the sleep of death, began for us in his flesh; being thus risen, death will be no more nor have dominion.... If we have kept vigil for the risen one, he will see that we shall reign with him for ever."[[880]]

De Paaswake is als volgt opgebouwd:

• Na de lichtritus en de aankondiging van het paasfeest (paasjubelzang, eerste deel van deze nachtwake)
• overweegt de heilige Kerk de grote daden die God de Heer vanaf den beginne voor zijn volk heeft verricht (tweede deel of dienst van het woord),
• totdat zij met haar nieuwe leden die in het Doopsel zijn herboren (derde deel),
• wordt genodigd aan de tafel die de Heer voor zijn kerk heeft aangericht om zijn dood en verrijzenis te gedenken, totdat Hij komt (vierde deel). vgl: Paaswake, nr. 7[[[1209]]]

Deze volgorde mag door niemand eigenmachtig worden veranderd.

Het eerste deel bestaat in symbolische handelingen en gebaren die op een rijke en voorname wijze moeten voltrokken worden, zodat de gelovigen de betekenis ervan, die in de korte inleidingen en liturgische gebeden wordt opgeroepen, werkelijk verstaan.

Voor zover dit mogelijk is, wordt er buiten het kerkgebouw op een geschikte plaats een brandstapel aangelegd voor de zegening van het nieuwe vuur; dit moet zo opvlammen dat de duisternis inderdaad verdwijnt en de nacht verlicht wordt.

Er moet gezorgd worden voor een Paaskaars. Om een werkelijk teken te kunnen zijn, moet zij vervaardigd zijn uit was, elk jaar nieuw en uniek zijn en opvallend groot. Het mag nooit een imitatie-kaars zijn, want zij moet het beeld oproepen van Christus, het licht van de wereld. Zij wordt gezegend met de tekenen en de woorden die in het Missaal[1209] staan aangegeven of met andere die door de bisschoppenconferenties zijn goedgekeurd. vgl: Paaswake, nr. 10-12[[[1209]]]

De processie, waarbij het volk de kerk binnentrekt, wordt uitsluitend door het licht van de Paaskaars geleid. Zoals de Israëlieten in de nacht door de vuurzuil werden geleid, volgen de Christenen op bun beurt de verrezen Christus. Zonder bezwaar kan er telkens na het antwoord “Wij danken God” een acclamatie worden toegevoegd ter ere van Christus.

Terwijl het elektrische licht gedoofd blijft, verbreidt het licht van de Paaskaars zich geleidelijk naar de kaarsen die allen in de hand houden.

De diaken verkondigt de Paasjubelzang, die in een groot lyrisch gedicht het gehele Paasmysterie verhaalt in het kader van de heilsgeschiedenis. Als er geen diaken is en ook de priester die voorgaat niet in staat is deze aankondiging te zingen, wordt deze taak desnoods toevertrouwd aan een cantor. De bisschoppenconferenties kunnen deze Paasjubelzang aanpassen door enige acclamaties voor het volk erin op te nemen. vgl: Paaswake, nr. 17[[[1209]]]

De lezingen uit de heilige Schrift vormen het tweede deel van de wake. Daarin worden de grote gebeurtenissen uit de heilsgeschiedenis beschreven. Bij het rustig overwegen hiervan worden de gelovigen geholpen door de zang van de antwoordpsalm, door momenten van stilte en door het gebed van de priester die voorgaat.

De vernieuwde orde van dienst van deze wake heeft zeven Oud-Testamentische lezingen uit Wet en Profeten, grotendeels ontleend aan de oudste traditie, zowel van het oosten als van het westen; zij kent verder twee Nieuw-Testamentische lezingen, één van de apostel en één uit het evangelie. Zo verklaart de kerk het Paasmysterie van Christus, "beginnend met Mozes en alle profeten" (Lc. 24, 27)[b:Lc. 24, 27]. (Lc. 24, 44-45)[[b:Lc. 24, 44-45]] Daarom neemt men overal waar dit mogelijk is al deze lezingen; zo houdt men vast aan het eigen karakter van de Paaswake die uiteraard van lange duur is. Waar evenwel de pastorale omstandigheden eisen dat dit aantal lezingen verminderd wordt, worden er tenminste drie uit het Oude Testament gelezen, ontleend aan Wet en Profeten; nooit mag de lezing uit Exodus 14 (Ex. 14)[b:Ex. 14] met bijbehorende lofzang worden weggelaten. vgl: Paaswake, nr. 21[[[1209]]]

De typologische zin van de teksten van het Oude Testament is geworteld in het Nieuwe en wordt duidelijk in het gebed dat de priester na elke lezing uitspreekt; maar ook is het goed de gelovigen op deze betekenis door een korte inleiding voor te bereiden. Deze korte inleiding kan gehouden worden door de priester zelf of door de diaken.

Met het oog hierop zullen de nationale of diocesane commissies ten behoeve van de priesters hulpmiddelen samenstellen.

Na de lezing wordt de psalm gezongen, waarbij het volk antwoordt met het keervers. Bij een dergelijke herhaling van de verschillende onderdelen zal men een zodanig ritme in acht nemen dat de deelname en de godvruchtige aandacht van de gelovigen worden bevorderd. vgl: Paaswake, nr. 23[[[1209]]] Met zorg zal men erop toezien dat de psalmen niet vervangen worden door korte volkse gezangen.

Na de lezingen uit het Oude Testament wordt de lofzang “Eer aan God in den hoge” gezongen, waarbij overeenkomstig de plaatselijke omstandigheden de klokken worden geluid, en wordt het gebed uitgesproken; aldus wordt de overgang gevormd naar de lezingen uit het Nieuwe Testament. Vervolgens wordt de vermaning van de apostel gelezen over het Doopsel als inlijving in het Paasmysterie van Christus.

Dan staan allen op en zet de priester tot driemaal toe het “Alleluia” in, op telkens hogere toon, waarna dit telkens door het volk wordt herhaald. vgl: Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, (352)[[[3877|(352)]]] Indien dit nodig is, zet de psalmist of de cantor het “Alleluia” in, dat door het volk wordt overgenomen en als acclamatie wordt gezongen tussen de verzen van Psalm 118 (117), die zo vaak in de apostolische prediking over Pasen wordt aangehaald. (Hand. 4, 11-12; Mt. 21, 42; Mc. 12, 10; Lc. 20, 17)[[b:Hand. 4, 11-12; Mt. 21, 42; Mc. 12, 10; Lc. 20, 17]] Tenslotte wordt de verrijzenis van de Heer verkondigd in het evangelie als hoogtepunt van de gehele dienst van het woord. Na het evangelie mag een homilie, hoe kort ook, niet ontbreken.

Het derde deel van de wake is de viering van het Doopsel. Het Pasen van Christus en ons Pasen worden nu onder Sacramentele tekenen gevierd. Dit komt evenwel pas ten volle tot uitdrukking in kerken die een doopvont bezitten, vooral wanneer er de christelijke initiatie van volwassenen wordt voltrokken of wanneer er althans het Doopsel van kleine kinderen plaats heeft. vgl: Ordo Baptismi Parvulorum, (6)[[[5060|(6)]]] Maar zelfs als er geen dopelingen zijn, wordt in de parochiekerken toch het doopwater gezegend. Indien deze zegening niet in de doopkapel, maar in het priesterkoor gebeurt, zal het doopwater later naar de doopkapel worden gebracht om daar gedurende de gehele paastijd bewaard te blijven. vgl: Paaswake, nr. 48[[[1209]]] Op plaatsen waar noch dopelingen zijn noch een doopvont die gezegend moet worden, wordt de gedachtenis van het Doopsel gevierd door de zegening van water, bestemd voor de besprenkeling van het volk. vgl: Paaswake, nr. 45[[[1209]]]

Daarna heeft de hernieuwing van de doopbeloften plaats. Deze wordt ingeleid met een kort woord van de priester die voorgaat. De gelovigen staan met een brandende kaars in de hand en antwoorden op de ondervraging. Vervolgens worden zij met water besprenkeld: aldus roepen de tekenen en woorden bij hen het Doopsel in herinnering dat zij eens hebben ontvangen. De priester gaat door de kerkruimte en besprenkelt het volk, terwijl allen de antifoon “Vidi aquam” (“Ik heb water zien stromen”) of een ander gezang dat op het Doopsel betrekking heeft zingen. vgl: Paaswake, nr. 47[[[1209]]]

De viering van de Eucharistie is het vierde deel van de wake en tevens het hoogtepunt ervan, want de Eucharistie is in de volste zin van het woord Paassacrament als gedachtenisviering van het kruisoffer en aanwezigheid van de verrezen Christus, de voltooiing van de christelijke initiatie en de voorproef van het eeuwige Pasen.

Men moet ervoor waken dat deze viering van de Eucharistie vlug en gehaast plaats vindt; het is juist van belang dat alle handelingen en woorden ten volle tot hun recht komen: de voorbede, waarin de pasgedoopten voor het eerst als gelovigen het koninklijk priesterschap uitoefenen vgl: Paaswake, nr. 49[[[1209]]] vgl: Orde van dienst van het Doopsel van volwassenen, (36)[[[4506|(36)]]]; de offergang, waaraan ook de pasgedoopten deelnemen; het eerste, tweede of derde eucharistisch gebed, en wel gezongen, met speciale inlassingen vgl: Paaswake, nr. 53[[[1209]]], tenslotte de Communie als moment van de volledige deelname aan het mysterie dat gevierd wordt. Hierbij kan eventueel Ps. 118 (117) (Ps. 117)[[b:Ps. 117]] worden gezongen met als antifoon “Christus, ons paaslam, is geslacht”, of Ps. 34 (33) (Ps. 33)[[b:Ps. 33]] met als antifoon het drievoudig “Alleluia” of een ander gezang dat de Paasjubel uitdrukt.

Het is passend dat bij de Communie van de Paaswake de eucharistische tekenen ten volle tot hun recht komen, en wel doordat men de Communie onder de gedaante van brood en wijn ontvangt. De plaatselijke ordinarissen moeten de wenselijkheid van dit verlof en de gegeven omstandigheden bezien. vgl: Institutio Generalis Missalis Romani - Editio typica altera, (240-242)[[[6030|(240-242)]]]

De liturgie van de Paaswake zal zo worden gevierd dat zij het christenvolk toegang geeft tot haar rijkdom aan gebeden en riten; het is van belang dat men aandacht schenkt aan de waarachtigheid van de dingen, de deelname van de gelovigen wordt bevorderd en dienaars, lezers en zangkoor niet ontbreken.

Soms zal het wenselijk zijn verscheidene gemeenschappen in één kerkgebouw te verenigen, wanneer vanwege hun nabijheid of hun gering aantal leden een afzonderlijke volledige en feestelijke viering onmogelijk is.

Men moet bevorderen dat afzonderlijke groepen een aandeel hebben in de viering van de Paaswake, zodat alle samengekomen gelovigen hierin sterker de zin van de kerk als gemeenschap ervaren.

Gelovigen die vanwege vakantie in eigen parochie afwezig zijn, zal men aansporen om in hun verblijfplaats aan de liturgische viering deel te nemen.

Bij de aankondiging van de Paaswake moet men de indruk vermijden dat deze viering zou behoren tot de laatste uren van Stille Zaterdag. Daarom kan men beter zeggen dat de Paaswake gevierd wordt “in de nacht van Pasen” en wel als één enkele liturgische viering. De priesters worden aangespoord in hun catechese de gelovigen goed te leren dat zij aan geheel de Paaswake moeten deelnemen. vgl: Sacrosanctum Concilium, 106[[[570|106]]]

Voor een betere viering van de Paaswake is vereist dat de priesters zelf voortdurend hun kennis van de teksten en riten verdiepen om zo een echte mystagogische catechese te kunnen geven.

De Eucharistieviering op de dag van Pasen moet met zo groot mogelijke plechtigheid gevierd worden. Het verdient aanbeveling om de schuldbelijdenis te vervangen door de besprenkeling van de gelovigen met het water dat tijdens de Paaswake gezegend is; intussen kan de antifoon “Vidi aquam” of een ander gezang dat op het Doopsel betrekking heeft, worden gezongen. Met dit water worden ook de wijwatervaten bij de ingang van de kerk gevuld.

De traditie van de viering van de doopvespers op Pasen, waarbij men tijdens het zingen van de psalmen in processie naar de doopvont gaat, zal men op de plaatsen waar zij bestaat, handhaven, terwijl zij elders eventueel kan worden ingevoerd. vgl: Institutio Generalis de Liturgia Horarum, (213)[[[1865|(213)]]]

De Paaskaars, die zijn plaats heeft bij de ambo of bij het altaar, zal minstens bij alle liturgische vieringen van meer plechtige aard in deze tijd worden aangestoken, zowel bij de Eucharistieviering als bij het morgen- en avondgebed, tot en met Pinksterzondag. Daarna wordt de kaars op waardige wijze bewaard in de doopkapel; bij de viering van het Doopsel worden de kaarsen van de pasgedoopten daaraan ontstoken. Bij de uitvaart wordt de Paaskaars naast de lijkbaar geplaatst als teken dat de dood van de christen zijn eigen Pasen is. Buiten de paastijd mag de Paaskaars niet worden aangestoken of in het priesterkoor blijven staan. vgl: Pinksterzondag[[[1209]]]

De viering van Pasen wordt in de paastijd voortgezet. De vijftig dagen immers vanaf de zondag van de Verrijzenis tot Pinksterzondag worden in vreugde gevierd als was het één feestdag of liever “één grote zondag”. vgl: Normae universalis de Anno liturgico et de Calendarium Romanum, (22)[[[2722|(22)]]]

De zondagen van deze tijd worden als zondagen van Pasen beschouwd en genoemd en hebben voorrang op alle feesten des Heren en op alle hoogfeesten. Hoogfeesten die met deze zondagen samen vallen, worden op de voorafgaande zaterdag gevierd. vgl: Normae universalis de Anno liturgico et de Calendarium Romanum, (5,23)[[[2722|(5.23)]]] Vieringen ter ere van de heilige maagd Maria en andere heiligen die in de week vallen, kunnen niet plaatsvinden op deze zondagen. vgl: Normae universalis de Anno liturgico et de Calendarium Romanum, (58)[[[2722|(58)]]]

Voor de volwassenen die tijdens de Paaswake de Sacramenten van de christelijke initiatie hebben ontvangen, geldt deze gehele tijd als een periode van mystagogische catechese. Overal waar pas gedoopten zijn, zal men zich derhalve houden aan wat in de Orde van dienst van het Doopsel van volwassenen[4506] Orde van dienst van het Doopsel van volwassenen, (37-40,235-239)[[4506|(37-40.235-239)]] wordt voorgeschreven. Overal echter wordt in het octaaf van Pasen in het eucharistisch gebed een voorbede gehouden voor de pasgedoopten.

Gedurende de gehele paastijd zal men in de zondagse Eucharistievieringen voor de pasgedoopten aparte plaatsen reserveren te midden van de gelovigen. Alle pasgedoopten zullen trachten met hun peter en meter hieraan deel te nemen. Zij zullen in de homilie en, naargelang van de omstandigheden, in de voorbede worden vermeld. Tot besluit van de periode van de mystagogie, omstreeks Pinksteren, zal men volgens de gewoonten van de streek een viering houden. vgl: Orde van dienst van het Doopsel van volwassenen, (235-237)[[[4506|(235-237)]]] vgl: Orde van dienst van het Doopsel van volwassenen, (238-239)[[[4506|(238-239)]]] Het is passend dat op deze zondagen van Pasen de kinderen hun Eerste Communie ontvangen.

In de Paastijd zullen de priesters de gelovigen, die reeds in de Eucharistie zijn ingewijd, de zin leren van het kerkelijk voorschrift in deze tijd de heilige Communie te ontvangen. vgl: Codex Iuris Canonici, 920[[[30|920]]] Ten zeerste wordt aanbevolen dat vooral in het Paasoctaaf aan zieken en gebrekkigen de heilige Communie wordt gebracht.

Op plaatsen waar de gewoonte bestaat bij gelegenheid van de paasviering de huizen te zegenen, zal dit geschieden door de pastoor of door andere priesters of diakens die door hem zijn afgevaardigd; dit is voor hen een gelegenheid om hun pastorale bediening uit te oefenen. Maxima redemptionis nostrae mysteria, (24)[[4337|(24)]] De pastoor gaat naar deze woningen om aan elk gezin een pastoraal bezoek te brengen, met de bewoners te spreken en met hen een ogenblik in gebed door te brengen; hierbij gebruikt hij de teksten die in het "Boek van de Zegeningen" staan. caput I, II, "Ordo benedictionis annuae familiarum in propriis domibus"[[1827]] In de grote steden zal men zorgen voor de mogelijkheid om verscheidene gezinnen bijeen te brengen en een gemeenschappelijke viering van deze zegening voor allen te houden.

Overeenkomstig de verschillen van plaatsen en volkeren zijn er talrijke volksgebruiken, verbonden aan de Paastijd, die soms een grotere aantrekkingskracht op het volk uitoefenen dan de heilige liturgie zelf; deze zijn geenszins te onderschatten, aangezien zij het voor de gelovigen mogelijk maken hun godsdienstige mentaliteit uit te drukken. De bisschoppenconferenties en de plaatselijke ordinarissen moeten er dan ook voor zorgen dat dergelijke gebruiken die de godsvrucht blijken te bevorderen, op zo goed mogelijke wijze met de heilige liturgie in over eenstemming worden gebracht, dieper doortrokken worden van de geest der litur gie, in zekere zin uit de liturgie voortvloeien en het volk naar de liturgie toe leiden. vgl: Sacrosanctum Concilium, 13[[[570|13]]] Cf. CCD, "Orientamentie...Cf. CCD, "Orientamentie proposte per la Celebrazione dell'Anno Mariano" (April 3, 1987), nn. 3, 51-56.

Deze heilige tijd van vijftig dagen wordt besloten met de zondag van Pinksteren waarop herdacht worden: de gave van de heilige Geest aan de apostelen, de aanvang van de kerk en het begin van haar zending naar alle talen, volken en rassen. vgl: Normae universalis de Anno liturgico et de Calendarium Romanum, (23)[[[2722|(23)]]]

Aanbeveling verdient de verlengde vigiliemis op de vooravond die niet, zoals de Paaswake, een doopkarakter heeft, maar gekenmerkt wordt door een aanhoudend en vurig gebed naar het voorbeeld van de apostelen en leerlingen, die eensgezind volhardden in het gebed samen met Maria, de moeder van Jezus, in de verwachting van de Heilige Geest. It is possible to combine the celebration of first Vespers with the celebration of Mass as provided for in the "General Instruction of the Liturgy of the Hours," n. 96. In order to throw into greater relief the mystery of this day, it is possible to have several readings from Holy Scripture, as proposed in the Lectionary. In this case, after the Collect the reader goes to the ambo to proclaim the reading. The psalmist or cantor sings the psalm, to which the people respond with the refrain. Then all stand and the priest says: "Let us pray", and after a short silent pause, he says the prayer corresponding to the reading (for example, one of the collects for the ferial days of the seventh week of Easter).[[3720|(96)]]

"Het Paasfeest heeft dit eigen dat de gehele kerk zich verheugt over de vergeving van de zonden, die niet alleen wordt geschonken aan hen die door het heilig Doopsel worden herboren, maar ook aan hen die reeds lang tot Gods aangenomen kinderen behoren". 6 de Quadragesima," 1-2: PL 54, 285[[913]]

Dankzij een sterkere pastorale activiteit en een toenemende geestelijke verdieping zullen allen in hun leven en levensopvatting trouw blijven aan het Paasfeest dat zij hebben gevierd. vgl: Zaterdag van de 7e Week van Pasen, Openingsgebed[[[1209]]]

Gegeven te Rome bij de Congregatie voor de Eredienst; 16 januari 1988

Paulus Augustinus Kardinaal Mayer,
prefect

+ Vergilius Noè, titulair aartsbisschop van Voncaria,
secretaris