Breng hoop in de wereld, waar religie gebruikt wordt om oorlog te rechtvaardigen

Dierbare broeders en zusters,

Wij vieren deze Mis op de vooravond van het feest van de heilige Andreas, apostel en patroon van dit land. Tegelijkertijd beginnen wij de Advent, de tijd waarin wij ons voorbereiden om met Kerstmis opnieuw het mysterie te beleven van Jezus, de Zoon van God, “geboren uit de Vader voor alle tijden, God uit God, Licht uit Licht, waarachtig God uit waarachtig God, geboren, niet geschapen, één in wezen met de Vader”. Credo van Nicea - Constantinopel[[66]] Deze waarheid werd 1700 jaar geleden plechtig bevestigd door de Vaders van het Concilie van Nicea.

In deze context komt de eerste lezing van vandaag (Jes. 2, 1-5)[[b:Jes. 2, 1-5]] uit een van de mooiste passages uit het boek van de profeet Jesaja. Daar klinkt de oproep aan alle volken om op te gaan naar de berg van de Heer (vgl. vers 3)[[b:Jes. 2, 3]], een plaats van licht en vrede. Ik wil daarom stilstaan bij wat het betekent om tot het volk van God te behoren, aan de hand van enkele beelden die deze tekst ons aanreikt.

Het eerste beeld is dat van de berg “die vaststaat als de hoogste van de bergen”. (vgl. Jes 2, 2)[[b:Jes. 2, 2]] Het maakt duidelijk dat wat God in ons leven bewerkt, niet alleen voor onszelf bestemd is, maar ook voor anderen. Sion, de stad op de berg, staat symbool voor een gemeenschap die vernieuwd is in trouw. Haar schoonheid straalt als een lichtbaken dat mensen van overal aantrekt. Het leven van vele heiligen laat zien hoe de vreugde van het goede zich verspreidt. Petrus ontmoet Jezus dankzij het vuur van zijn broer Andreas (vgl. Joh 1, 40-42); Andreas en Johannes werden op hun beurt door Johannes de Doper naar de Heer geleid. Eeuwen later vindt Augustinus de weg naar Christus door de vurige prediking van Ambrosius. Zo zijn er talloze voorbeelden.

Dit alles nodigt ons uit om opnieuw kracht te geven aan ons eigen getuigenis van geloof. Johannes Chrysostomus, een groot herder van de Kerk van Constantinopel, sprak over de aantrekkingskracht van heiligheid als een teken dat duidelijker spreekt dan wonderen. “Het wonder gebeurt en gaat voorbij,” zei hij, “maar het christelijk leven blijft en sticht voortdurend op”. 43, 5[[867]] Hij voegde eraan toe: “Laten wij daarom over onszelf waken, zodat wij ook anderen tot voordeel kunnen zijn.” Dierbare vrienden, als wij echt de mensen willen helpen die wij ontmoeten, laten wij dan waakzaam leven, zoals het Evangelie ons aanraadt (Mt. 24, 42)[[b:Mt. 24, 42]]: door ons geloof te voeden in gebed en sacramenten, door het met overtuiging te beleven in de liefde, en door – zoals Paulus zegt in de tweede lezing – de werken van de duisternis af te leggen en de wapens van het licht aan te doen. (Rom. 13, 12)[[b:Rom. 13, 12]] De Heer, die wij verwachten in heerlijkheid aan het einde der tijden, klopt elke dag bij ons aan. Laten wij bereid zijn Hem te ontvangen (Mt. 24, 44)[[b:Mt. 24, 44]], vast beraden om een leven te leiden dat goedheid uitstraalt, geïnspireerd door de vele heiligen die op deze aarde hebben geleefd.

Het tweede beeld dat Jesaja schetst, is dat van een wereld waarin vrede heerst. Hij zegt: “Zij zullen hun zwaarden omsmeden tot ploegijzers en hun speren tot snoeimessen. Geen volk zal meer het zwaard trekken tegen een ander volk, geen mens zal nog de wapens leren hanteren” (Jes. 2, 4)[b:Jes. 2, 4]. Deze woorden klinken vandaag bijzonder dringend. Het verlangen naar vrede, eenheid en verzoening leeft sterk om ons heen, in ons en tussen ons. Hoe kunnen wij daaraan bijdragen?

Het logo van deze reis helpt ons dit te zien: een brug is een van de gekozen symbolen. Het doet denken aan het grote viaduct in deze stad, dat de Bosporus overspant en twee continenten verbindt: Azië en Europa. Mettertijd kwamen er nog twee doorgangen bij, zodat er nu drie verbindingen zijn tussen beide oevers. Zij zijn indrukwekkend om te zien, maar blijven klein en kwetsbaar in verhouding tot de uitgestrekte gebieden die zij verbinden.

Die drievoudige overspanning herinnert aan onze eigen opdracht om bruggen van eenheid te bouwen op drie niveaus: binnen de gemeenschap, in de relaties met andere christelijke Kerken, en in onze ontmoetingen met leden van andere religies. Het verzorgen, versterken en uitbreiden van deze banden behoort tot onze roeping als een stad op de berg. (Mt. 5, 14-16)[[b:Mt. 5, 14-16]]

De eerste band is die binnen de Kerk hier, die in dit land vier verschillende liturgische tradities telt: Latijns, Armeens, Chaldeeuws en Syrisch. Elke traditie brengt een eigen geestelijke, historische en kerkelijke rijkdom mee. Samen vormen zij een van de mooiste trekken van het gelaat van de Bruid van Christus: een katholiciteit die samenbrengt. De eenheid rond het altaar is een gave van God, sterk en onverwoestbaar omdat zij uit zijn genade voortkomt. Tegelijkertijd groeit zij doorheen de tijd dankzij onze inzet. Zoals de bruggen over de Bosporus zorg en aandacht nodig hebben om stevig te blijven staan, zo vraagt ook deze eenheid om zorgvuldigheid. Met onze blik gericht op de beloofde berg, het hemelse Jeruzalem dat ons doel en onze moeder is (Gal. 4, 26)[[b:Gal. 4, 26]], zetten wij ons in om de onderlinge banden te versterken, zodat wij elkaar verrijken en voor de wereld een geloofwaardig teken zijn van de universele liefde van de Heer.

De tweede band is die van het oecumenisme. Dit blijkt ook uit de aanwezigheid van vertegenwoordigers van andere christelijke belijdenissen, aan wie ik mijn hartelijke groeten richt. Het geloof in Jezus onze Redder verbindt niet alleen leden van de Katholieke Kerk, maar ook allen die behoren tot andere christelijke Kerken. Gisteren hebben wij dit samen beleefd in het gebed in İznik. Dit is een weg waarop wij al lange tijd samen onderweg zijn. Johannes XXIII, die een diepe band had met deze regio, was een grote promotor en getuige van oecumenische verbondenheid. Terwijl wij met zijn woorden vragen dat “het grote mysterie van die eenheid waarvoor Christus Jezus de hemelse Vader met vurige smekingen bad aan de vooravond van zijn offer, voltooid mag worden” Gaudet Mater Ecclesia, 35[[126|35]], vernieuwen wij vandaag ons “ja” aan de eenheid, “opdat zij allen één mogen zijn” (Joh. 17, 21)[b:Joh. 17, 21], ut unum sint.

De derde band is die met leden van niet-christelijke gemeenschappen. Wij leven in een wereld waarin religie soms misbruikt wordt om oorlog of geweld te rechtvaardigen. Het Tweede Vaticaans Concilie herinnert eraan dat de houding van mensen tegenover God en de houding tegenover hun medemensen nauw met elkaar verbonden zijn, zoals de Schrift zegt: “Wie niet liefheeft kent God niet” (1 Joh. 4, 8)[b:1 Joh. 4, 8]. Nostra Aetate, 5[[610|5]] Daarom willen wij samen op weg gaan door te waarderen wat ons verbindt, door muren van vooroordeel en wantrouwen af te breken, en door onderlinge kennis en waardering te bevorderen. Zo willen wij voor iedereen een bron van hoop zijn en een uitnodiging om “vredestichters” te worden (Mt. 5, 9)[b:Mt. 5, 9].

Dierbare vrienden, laten wij deze waarden tot ons voornemen maken voor de Advent en voor ons persoonlijk en gemeenschappelijk leven. Wij zijn op weg als over een brug die aarde en hemel verbindt, een brug die de Heer voor ons heeft gebouwd. Laten wij onze blik gericht houden op beide oevers, zodat wij God en onze broeders en zusters met heel ons hart beminnen, samen op weg gaan, en eens verenigd worden in het huis van de Vader.