Youcat

{Is in april 2011 gepubliceerd in vele talen, de Nederlandstalige versie ligt vanaf 31 mei 2011 in de winkel. De hier gehanteerde Nederlandse vertaling is een voorlopige en wordt gecorrigeerd met die van de 3e druk (eind 2012), waarin aanpassingen verwerkt zijn.}

YouCat is te bestellen bij Lannoo als:

• 'klassiek' boek
• e-book

Hiermee vraag ik jullie om een ongewoon soort boek te lezen. Ongewoon is het vanwege de inhoud, maar ook door de manier waarop het tot stand is gekomen. Over dat ontstaan wil ik iets zeggen, omdat daaraan meteen het bijzondere van dit boek duidelijk wordt.

Eigenlijk is het voortgekomen uit een ander boek, dat in de jaren tachtig van de vorige eeuw ontstond. Het was toen een moeilijke tijd, voor de Kerk evengoed als voor de samenleving. Er was behoefte aan nieuwe richtingwijzers naar de toekomst. Na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965)[d:4] en alle veranderingen in onze cultuur wisten veel mensen niet meer wat christenen eigenlijk geloven; wat de Kerk aan boodschap heeft en of zij eigenlijk wel iets te zeggen heeft; en hoe dat dan past in de fundamenteel veranderde cultuur. Is het christendom nog wel iets van deze tijd? Kun je vandaag de dag redelijkerwijs nog wel gelovig zijn? Dat vroegen ook goede Christenen zich af.

Paus Johannes Paulus II heeft toen een kloek besluit genomen. Hij vond dat alle bisschoppen van de wereld samen een boek moesten schrijven, waarin zij die vragen zouden beantwoorden. Aan mij vroeg hij om dat werk van de bisschoppen te coördineren en te zorgen dat wat de bisschoppen schreven een echt boek zou worden, niet alleen maar een opeenstapeling van stukken tekst. Dat boek moest ouderwets de Catechismus van de Katholieke Kerk[1] heten, maar wel degelijk iets opwindend nieuws worden. Het moest laten zien wat de katholieke kerk in deze tijd gelooft en hoe je een gelovige kunt zijn die zijn verstand gebruikt.

Ik schrok dat ik dat moest gaan doen. Eerlijk gezegd was ik niet zeker of zo een onderneming zou kunnen slagen. Want hoe kun je nu verwachten dat auteurs van over de hele wereld samen een leesbaar boek schrijven? Hoe konden mensen die niet alleen geografisch, maar ook in intellectueel en spiritueel opzicht in heel verschillende continenten leven, samen een tekst tot stand brengen die innerlijke samenhang heeft en ook in ieder continent begrijpelijk is? Daar kwam bij dat ook die bisschoppen niet in hun eentje konden gaan schrijven, maar dat samen moesten doen met hun collega-bisschoppen en met hun plaatselijke kerkgemeenschappen. Ik moet toegeven dat ik het nog steeds een wonder vind dat het uiteindelijk gelukt is.

We kwamen drie of vier keer per jaar bij elkaar, een week lang, en discussieerden stevig over de losse stukken die intussen tot stand gekomen waren. Eerst moesten we natuurlijk beslissen hoe we het boek gingen opbouwen. Die opbouw moest eenvoudig zijn, zodat de auteurs, die we in verschillende groepen hadden opgedeeld, een duidelijke opdracht meekregen en hun bijdragen niet in een gecompliceerd systeem hoefden in te voegen. Diezelfde opbouw vinden jullie ook in dit boek. Hij is gewoon overgenomen uit de eeuwenlange ervaring met catechese: wat wij geloven – hoe wij de christelijke geheimen vieren – hoe wij in Christus het ware leven vinden – hoe wij moeten bidden. Ik wil hier niet vertellen hoe wij ons vervolgens langzaam door alle kwesties heen geworsteld hebben totdat het eindelijk een boek was. Er is natuurlijk kritiek mogelijk op zo een boekwerk, en niet eens weinig: het is mensenwerk en daardoor onvolmaakt, het kan beter. Toch is het een belangrijk boek: het getuigt van eenheid in verscheidenheid. De vele stemmen konden samen een groot koor vormen, omdat wij beschikten over de gemeenschappelijke partituur van het geloof, die de kerk vanaf de apostelen door de eeuwen heen gedragen heeft.

Waarom vertel ik dat allemaal? Toen we destijds het boek maakten, moesten wij al vaststellen dat niet alleen de continenten en de nationale culturen onderling verschillend zijn, maar dat er ook binnen elke samenleving weer verschillende ‘continenten’ bestaan: arbeiders denken anders dan boeren, natuurwetenschappers anders dan filologen, ondernemers anders dan journalisten, jongeren anders dan ouderen. Bij ons spreken en denken moesten we dus een positie innemen die deze verschillen oversteeg, we moesten eigenlijk vooral kijken waar de overeenkomsten lagen. Al doende beseften wij steeds meer dat de tekst in de taal van allerlei leefwerelden overgebracht moet worden om daar de mensen te kunnen bereiken bij hun eigen denken en vragen. Tijdens de Wereldjongerendagen[d:64] van de laatste jaren – Rome[d:12], Toronto[d:11], Keulen[d:2], Sydney[d:219] – hebben jonge mensen uit de hele wereld elkaar ontmoet, jongeren die gelovig willen zijn, die God zoeken, van Christus houden en gezelschap zoeken voor onderweg. In die context kwam het idee op: zouden wij niet moeten proberen de Catechismus van de Katholieke Kerk[1] in de taal van jongeren over te brengen? De belangrijke elementen ervan te laten weerklinken in de wereld van jonge mensen van tegenwoordig? Natuurlijk zijn er ook onder de jongeren van tegenwoordig weer veel verschillen. Nu is er dan onder de ervaren leiding van Christoph Schönborn, de aartsbisschop van Wenen, een Youcat voor jongeren tot stand gekomen. Ik hoop dat veel jonge mensen zich door dit boek laten meenemen.

Nogal wat mensen zeggen tegen mij: jongeren van tegenwoordig interesseert dat niet. Dat bestrijd ik, en ik weet zeker dat ik gelijk heb. Jongeren van tegenwoordig zijn niet zo oppervlakkig als wordt gedacht. Zij willen weten waar het in het leven werkelijk om gaat. Een detective is spannend, omdat wij dan meegevoerd worden in andermans lot, dat ook het onze had kunnen zijn. Het voorliggende boek is spannend, omdat daarin ons eigen lot ter sprake komt en omdat het daarom ten diepste over onszelf gaat. Ik nodig jullie uit: bestudeer de catechismus! Dat is wat ik heel graag zou willen. Deze catechismus praat jullie niet naar de mond. Hij maakt het jullie niet gemakkelijk. Hij vraagt jullie namelijk om een nieuw leven te gaan leiden. Hij legt jullie de boodschap van het evangelie voor als de ‘kostbare parel’ (Mt. 13, 45)[b:Mt. 13, 45] waarvoor je alles moet over hebben. Daarom vraag ik jullie: bestudeer de catechismus enthousiast en met volharding! Besteed er tijd aan. Studeer in de stilte van je kamer, lees hem samen met iemand anders, een vriend of vriendin, leer met anderen samen, in groepen of netwerken, gebruik het internet om van gedachten te wisselen. Blijf over je geloof in gesprek, op wat voor manier dan ook.

Je moet weten wat je gelooft. Je moet je geloof net zo goed kennen als een IT-specialist zijn computersysteem. Je geloof moet je vertrouwd zijn zoals een goede musicus het stuk dat hij speelt. Ja, jullie moeten nog veel meer met het geloof vertrouwd zijn dan de generatie van jullie ouders dat was. Want jullie moeten de uitdagingen en verleidingen van deze tijd krachtig en vastbesloten aankunnen. Jullie hebben Gods hulp nodig, anders droogt jullie geloof op als een dauwdruppel in de zon. Met Gods hulp hoeven jullie niet toe te geven aan consumptiegedrag, verdrinkt jullie liefde niet in de zee van pornografie, zijn jullie trouw aan de zwakken onder ons en laten jullie slachtoffers niet in de steek. Eén ding wil ik jullie ten slotte nog meegeven, nu jullie je gaan verdiepen in de catechismus. Jullie weten allemaal hoe ernstig de geloofsgemeenschap de laatste tijd beschadigd is door het kwaad, door de zonde die binnengedrongen is in het hart van de kerk. Gebruik dat niet als uitvlucht om weg te lopen voor Gods aangezicht. Breng jullie pure en vurige liefde binnen in de kerk, hoe vaak haar gelaat door mensen ook misvormd is. ‘Laat uw enthousiasme niet bekoelen, maar laat u aanvuren door de Geest en dien de Heer’ (Rom. 12, 11)[b:Rom. 12, 11].

Toen Israël op een dieptepunt in haar geschiedenis was, riep God niet belangrijke en aanzienlijke mensen te hulp, maar een jongere. Hij heette Jeremia. Jeremia voelde zich overvraagd: ‘Nee, Heer, mijn God! Ik kan het woord niet voeren, ik ben te jong’ (Jer. 1, 6)[b:Jer. 1, 6]. Maar God liet zich niet van de wijs brengen: ‘Zeg niet: “Ik ben te jong.” Richt je tot iedereen naar wie ik je zend en zeg alles wat ik je opdraag’ (Jer. 1, 7)[b:Jer. 1, 7].

Ik zegen jullie en bid elke dag voor jullie allemaal.

Benedictus XVI

Waartoe zijn wij op aarde?
Wij zijn op aarde om God te kennen en lief te hebben, naar zijn wil het goede te doen, en ooit in de hemel te komen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1-3,358[[1|1-3.358]]

Mens zijn wil zeggen: bij God vandaan komen en naar God toe gaan. Onze oorsprong gaat verder terug dan onze ouders. Wij komen bij God vandaan, in wie alle geluk in de hemel en op aarde bestaat, en wij worden thuis verwacht in zijn eeuwige en grenzeloze heerlijkheid. Daartussenin leven wij op deze aarde. Soms ervaren wij de nabijheid van onze Schepper, maar vaak ervaren we ook helemaal niets. Opdat we de weg naar huis zouden vinden heeft God ons zijn Zoon gezonden, die ons bevrijd heeft van de zonde, ons verlost van alle kwaad en ons feilloos naar het ware leven leidt. Hij is ‘de Weg, de Waarheid en het Leven’ (Joh. 14, 6)[b:Joh. 14, 6].

Waarom zijn wij door God geschapen?
God schiep ons uit vrije wil en belangeloze liefde. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1-3[[1|1-3]]

Het hart van een liefdevol mens vloeit over van liefde. Hij wil zijn vreugde met anderen delen. Dat heeft hij van zijn Schepper. Hoewel God een mysterie is, mogen wij toch op menselijke wijze over Hem denken en kunnen wij zeggen: Uit de 'overvloed' van zijn liefde heeft Hij ons geschapen. Hij wilde zijn eindeloze vreugde met ons delen, wij zijn geschapen uit liefde.

Waarom zoeken wij naar God?
God heeft een verlangen in ons hart gelegd waarmee wij Hem kunnen zoeken en vinden. De H. Augustinus zegt: ‘U hebt ons naar u toe geschapen, en rusteloos is ons hart tot het rust vindt in u.’ Dit verlangen naar God noemen wij religie[al:616]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 27-30[[1|27-30]]

Het hoort bij de natuur van de mens dat hij zoekt naar God. Heel zijn streven naar waarheid en geluk is uiteindelijk een zoeken naar wat hem volstrekt draagt, volstrekt bevredigt, volstrekt in dienst neemt. Een mens is pas dan helemaal zichzelf als hij God gevonden heeft. ‘Wie de waarheid zoekt, zoekt God, of hij dat nu weet of niet’ (H. Edith Stein).

Kunnen wij het bestaan van God met ons verstand erkennen?
Ja, het menselijke verstand kan God met zekerheid kennen. Catechismus van de Katholieke Kerk, (31-36,44-47)[[1|(31-36.44-47)]]

De wereld kan haar oorsprong en doel niet in zichzelf hebben. Er is meer dan je kunt zien in alles wat bestaat. Ordening, schoonheid en ontwikkeling van de wereld verwijzen boven zichzelf uit naar God. Ieder mens staat open voor het ware, het goede en het schone. Hij hoort in zichzelf de stem van het geweten, die hem stimuleert tot het goede en waarschuwt voor het kwade. Wie met verstand dit spoor volgt, zal God vinden.

Waarom ontkennen mensen dat God bestaat, als zij Hem toch met hun verstand kunnen kennen?
De onzichtbare God kennen is een grote opgave voor de menselijke geest. Veel mensen schrikken daarvoor terug. Sommigen willen God ook niet kennen, omdat zij dan hun leven moeten veranderen. Wie zegt dat vragen naar God zinloos is omdat er toch geen antwoord op is, maakt het zichzelf te gemakkelijk. Catechismus van de Katholieke Kerk, 37-38[[1|37-38]]

Kun je God wel vatten in begrippen? Kun je zinvol over Hem spreken?
Hoewel wij mensen beperkt zijn, en God zo oneindig groot is dat Hij nooit in onze eigen menselijke begrippen past, kunnen wij toch zinvol over Hem spreken. Catechismus van de Katholieke Kerk, 39-43,48[[1|39-43.48]]

Wij spreken met onvolmaakte beelden en beperkte voorstellingen over God. Alle spreken over God staat dus onder het voorbehoud dat onze taal niet in staat is Gods grootheid te vatten. Daarom moeten wij ons spreken over God steeds weer uitzuiveren en verbeteren.

Waarom moest God zich tonen opdat wij weten hoe Hij is?
De mens kan met het verstand kennen dat God bestaat, maar niet hoe Hij werkelijk is. Maar omdat God graag gekend wil worden, heeft Hij zich geopenbaard. Catechismus van de Katholieke Kerk, (50-53,68-69)[[1|(50-53.68-69)]]

God hoefde zich niet aan ons te openbaren. Hij openbaarde zich - uit liefde. Net zoals je in de liefde tussen mensen alleen dan iets te weten komt van iemand van wie je houdt, als die persoon zijn hart voor je opent, zo weten wij alleen iets van Gods innerlijk, omdat de eeuwige en geheimvolle God zichzelf uit liefde voor ons heeft geopenbaard. Vanaf de schepping heeft God telkens weer tot de mensen gesproken, via de aartsvaders en de profeten tot aan de definitieve Openbaring[al:603] in zijn Zoon Jezus Christus. In Hem heeft Hij zijn hart voor ons uitgestort en ons laten zien wie Hij in wezen is.

Hoe openbaart God zich in het Oude Testament?
God toont zich in het Oude Testament[al:604] als een God die de wereld uit liefde geschapen heeft en de mensen trouw blijft, zelfs wanneer zij zich in zonde van Hem afkeren. Catechismus van de Katholieke Kerk, (54-64,70-72)[[1|(54-64.70-72)]]

God laat zich ervaren in de geschiedenis. Met Noach sluit Hij een verbond dat alle levende wezens gered zullen worden. Hij roept Abraham en maakt hem tot 'Vader van vele volken' (Gen. 17, 5)[b:Gen. 17, 5], en in hem zegent Hij 'alle volken op aarde' (Gen. 12, 3)[b:Gen. 12, 3]. Het volk Israël dat uit Abraham voortkomt, rekent Hij tot zijn eigendom. Aan Mozes stelt Hij zich voor met zijn naam. Zijn mysterievolle naam is יהוה, meestal geschreven als Jahwe[al:580]; die naam betekent IK BEN DIE IS (Ex. 3, 14)[b:Ex. 3, 14]. Hij bevrijdt Israël uit de slavernij van Egypte, sluit op de Sinaï een verbond met hen en geeft hun via Mozes de Wet. Steeds weer stuurt God profeten naar zijn volk, om het op te roepen tot ommekeer en hernieuwing van het verbond. De profeten kondigen aan dat God een nieuw en eeuwig verbond zal sluiten, waarin alles radicaal vernieuwd en voorgoed verlost zal zijn. Dit verbond zal bedoeld zijn voor alle mensen.

Wat laat God van zichzelf zien als Hij zijn Zoon naar ons zendt?
God laat ons in Jezus Christus zien hoe diep en barmhartig zijn liefde voor ons is. Catechismus van de Katholieke Kerk, 65-66,73[[1|65-66.73]]

Door Jezus Christus wordt de onzichtbare God zichtbaar. God wordt een mens zoals wij. Dat laat zien hoe ver Gods liefde gaat: Hij draagt al onze lasten. Hij gaat elke weg met ons. Hij is aanwezig in onze verlatenheid, ons lijden, onze angst voor de dood. Hij is waar wij niet meer verder kunnen, om de deur naar het leven voor ons open te maken.

Is met Jezus Christus alles gezegd, of gaat de openbaring na Hem nog door?
In Jezus Christus is God zelf in de wereld gekomen. Hij is Gods laatste woord. Door naar Hem te luisteren kunnen alle mensen in alle tijden weten wie God is en wat nodig is om heil te vinden. Catechismus van de Katholieke Kerk, 66-67[[1|66-67]]

Met het evangelie van Jezus Christus is de openbaring[al:603] van God tot voltooiing gekomen. De Heilige Geest voert ons steeds dieper in de waarheid, zodat wij haar verstaan. Bij sommigen breekt Gods licht zo sterk door dat zij 'de hemel open' zien (Hand. 7, 56)[b:Hand. 7, 56]. Zo zijn de grote pelgrimsplaatsen als Guadalupe in Mexico of Lourdes in Frankrijk ontstaan. Die 'privéopenbaringen' van zieners kunnen het evangelie van Jezus Christus niet overtreffen. Niet iedereen hoeft helemaal te geloven. Maar ze kunnen ons wel helpen om het evangelie beter te verstaan. Of ze waarheid bevatten, wordt door de Kerk[al:582] getoetst.

Waarom geven wij het geloof door?
Wij geven het geloof door, omdat Jezus ons opdraagt: 'Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen' (Mt. 28, 19)[b:Mt. 28, 19]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 91[[1|91]]

Een ware christengelovige laat de overdracht van het geloof niet alleen aan specialisten over (leraren, geestelijken, missionarissen). Je bent christen ten dienste van anderen. Dat wil zeggen: elke echte christen wil graag dat God ook bij anderen komt. Hij zegt tegen zichzelf: 'De Heer heeft mij nodig! Ik ben gedoopt en gevormd, en ik ben ervoor verantwoordelijk dat de mensen in mijn omgeving over God horen en de waarheid leren kennen.' ((1 Tim. 2, 4; b))[b:1 Tim. 2, 4]. Moeder Teresa maakte een goede vergelijking: 'Je ziet vaak draden hangen langs de straten. Zolang er geen elektriciteit door stroomt, is er geen licht. Die draad, dat zijn jij en ik. God is de stroom. Wij hebben het vermogen de stroom door ons heen te laten gaan en zo het licht van de wereld te ontsteken dat JEZUS is - maar wij kunnen ook weigeren ons daarvoor te lenen en daarmee de duisternis een kans geven zich verder uit te breiden.'

Hoe weten we wat bij het ware geloof hoort?
Het ware geloof vinden we in de Heilige Schrift en in de levende traditie van de Kerk[al:582]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 76,80-82,85-87,97,100[[1|76.80-82.85-87.97.100]]

Het Nieuwe Testament[al:600] is ontstaan uit het geloof van de Kerk. Schrift en traditie horen bij elkaar. Geloof wordt niet in de eerste plaats via teksten doorgegeven. In de jonge Kerk werd gezegd dat de Heilige Schrift 'veeleer neergeschreven was in het hart van de Kerk[al:582] dan op perkament.' Reeds de eerste leerlingen en de Apostelen[al:535] kwamen vooral via de levende gemeenschap met Jezus in aanraking met het nieuwe leven. Tot deze gemeenschap, die na de verrijzenis op een andere wijze verder bestond, nodigde de jonge Kerk mensen uit. De eerste christenen 'bleven trouw aan het onderricht van de apostelen, vormden met elkaar een gemeenschap, braken het brood en wijdden zich aan het gebed' (Hand. 2, 42)[b:Hand. 2, 42]. Zij waren één met elkaar en hadden ook ruimte voor anderen. Dat is de kern van het geloof tot op vandaag: christenen nodigen andere mensen uit om kennis te maken met een gemeenschap met God, die vanaf de tijd van de apostelen in de katholieke kerk onvervalst is bewaard.

Kan de Kerk in geloofskwesties dwalen?
De geloofsgemeenschap als geheel kan in het geloof niet dwalen, omdat Jezus zijn leerlingen beloofd heeft dat Hij hun de Geest van de waarheid zal zenden en hen in de waarheid zal houden (Joh. 14, 17)[b:Joh. 14, 17]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 80-82,85-87,92,100[[1|80-82.85-87.92.100]]

Net zoals de leerlingen volledig vertrouwen hadden in Jezus, zo kan een Christen zich helemaal verlaten op de Kerk[al:582] bij zijn zoeken naar de weg die naar het leven leidt. Omdat Jezus Christus zelf zijn apostelen[al:535] de opdracht gegeven heeft om te verkondigen, heeft de Kerk een leerambt[al:586] (ambt = opdracht) en mag zij niet zwijgen. Individuele kerkleden kunnen zich natuurlijk wel vergissen en zelfs ernstige fouten maken, maar als geheel kan de kerk nooit buiten Gods waarheid raken. De Kerk draagt een levende waarheid met zich mee door de tijd, een waarheid die groter is dan zijzelf. Die heet het depositum fidei, het geloofsgoed dat bewaard moet worden. Wanneer die waarheid openlijk wordt bestreden of aangetast, is het de plicht van de kerk om weer te laten oplichten ‘wat overal, altijd en door allen geloofd is’ (H. Vincentius van Lérins †450).

Is de Heilige Schrift waar?
De Heilige Schriften leren 'met zekerheid, trouw en zonder dwaling' de waarheid, omdat zij geïnspireerd zijn, d.w.z. op ingeving van de Heilige Geest geschreven zijn en daarom 'God tot auteur' hebben. Dei Verbum, 11[[576|11]] Catechismus van de Katholieke Kerk, 103-107[[1|103-107]]

De Bijbel[al:539] is niet kant-en-klaar uit de hemel komen vallen en is ook niet door God aan mensen machinaal gedicteerd. Je kunt het beter zo zeggen: ‘God heeft voor de samenstelling van de Bijbel mensen uitgekozen en van hen met al hun vermogens en krachten gebruikgemaakt, om hen al datgene wat hij wilde, en dat alleen, als ware auteurs te boek te doen stellen’. Dei Verbum, 11[[576|11]] Teksten die erkend werden als Heilige Schrift moesten algemeen aanvaard zijn in de Kerk[al:582]. In de gemeenten moest daar eenstemmig over gezegd worden: ‘Ja, in deze tekst spreekt God zelf tot ons – dat is geïnspireerd door de Heilige Geest!’ Welke van de vele geschriften uit de eerste christentijd echt door de Heilige Geest geïnspireerd zijn, is vanaf de 4de eeuw vastgelegd in de canon van de Heilige Schriften[al:541].

Hoe kan de Heilige Schrift 'waarheid' zijn, als niet alles wat erin staat juist is?
De Bijbel[al:539] wil ons geen historische feitelijkheden of natuurwetenschappelijke inzichten geven. De schrijvers waren ook kinderen van hun tijd. Zij hadden tijdgebonden culturele vooronderstellingen en deelden in de dwalingen van hun tijd. Maar in de Heilige Schrift staat onfeilbaar zeker alles wat de mens moet weten over God en over zijn weg naar verlossing. Catechismus van de Katholieke Kerk, 106-107,109[[1|106-107.109]]

Hoe kun je de Bijbel op de juiste wijze lezen?
De Heilige Schrift moet biddend gelezen worden, d.w.z. met de hulp van de Heilige Geest, die haar heeft geïnspireerd toen ze ontstond. De Schrift is het Woord van God en bevat Gods beslissende zelfmededeling aan ons. Catechismus van de Katholieke Kerk, 109-119,137[[1|109-119.137]]

De Bijbel[al:539] is als het ware een lange brief die God aan ieder van ons schrijft. Daarom moet je de Heilige Schriften met grote liefde en eerbied tot je nemen. Om te beginnen moet je Gods brief echt lezen, dat wil zeggen, je moet er niet wat dingetjes uitpikken en de rest laten liggen. Van het totaal van de Schriften moet je vervolgens leren begrijpen wat het hart en het mysterie ervan is: Jezus Christus – over Hem spreekt de hele Bijbel, ook het Oude Testament[al:604]. Je moet dus de Heilige Schriften lezen in hetzelfde, levende geloof van de Kerk[al:582] waarin ze ook ontstaan zijn.

Welke betekenis heeft het Oude Testament voor Christenen?
Het Oude Testament[al:604] laat zien dat God de wereld schept en in stand houdt en de mensen leidt en vormt. Ook de boeken van het Oude Testament zijn Woord van God en Heilige Schrift. Zonder het Oude Testament kun je Jezus niet begrijpen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 121-123,128-130,140[[1|121-123.128-130.140]]

In het Oude Testament[al:604] begint een groot, gelovig leerproces, dat in het Nieuwe Testament[al:600] een beslissende wending neemt en uitloopt op het einde van de wereld en de wederkomst van Christus. Het Oude Testament is veel meer dan een voorspel op het Nieuwe Testament. De geboden en profetieën voor het volk van het Oude Verbond en de beloften die ze bevatten voor alle mensen, zijn nooit herroepen. In de boeken van het Oude Verbond ligt een onvervangbare schat aan wijsheid en gebeden opgeslagen; met name de Psalmen behoren tot het dagelijkse gebed van de Kerk.

Welke betekenis heeft het Nieuwe Testament voor Christenen?
In het Nieuwe Testament[al:600] komt Gods Openbaring[al:603] tot voltooiing. De vier Evangeliën volgens Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes vormen het hart van de Heilige Schrift en de kostbaarste schat die de Kerk bezit. Daarin laat Gods Zoon zien wie Hij is, en komt Hij ons tegemoet. In de Handelingen van de Apostelen horen wij over het begin van de Kerk en over de werking van de Heilige Geest. In de brieven van de apostelen wordt het mensenbestaan naar al zijn facetten in Christus’ licht geplaatst. In de Openbaring van Johannes zien wij al iets van het einde der tijden. Catechismus van de Katholieke Kerk, 124-127,128-130,140[[1|124-127.128-130.140]]

Jezus is alles wat God tegen ons wil zeggen. Het hele Oude Testament[al:604] is voorbereiding op de menswording van Gods Zoon. Alle beloften van God worden vervuld in Jezus. Wie Christen wil zijn, verbindt zich steeds dieper met het leven van Christus. Daarvoor moet je de Evangeliën lezen en ervaren. Madeleine Delbrêl zegt: ‘Door zijn woord zegt God tegen ons wie Hij is en wat Hij wil; Hij zegt het eens en voorgoed, bedoeld voor elke dag opnieuw. Als wij het evangelieboek in de hand houden, moeten wij bedenken dat daarin het Woord woont dat in ons mens wil worden; het Woord wil aanstekelijk zijn, zodat wij op nieuwe plaatsen, in nieuwe tijden, in een nieuwe sociale omgeving Christus’ leven opnieuw vorm geven’.

Welke rol speelt de Heilige Schrift in de Kerk?
De Kerk[al:582] put alle leven en kracht voor zichzelf uit de Heilige Schrift. Catechismus van de Katholieke Kerk, 103-104,131-133,141[[1|103-104.131-133.141]]

Behalve Christus’ aanwezigheid in de heilige Eucharistie[al:561] is er niets dat de Kerk[al:582] met meer eerbied vereert dan Gods aanwezigheid in de Heilige Schrift. In de heilige Mis luisteren wij staande naar het evangelie, want in de mensenwoorden die wij horen, spreekt God zelf tot ons.

Hoe kunnen wij God antwoord geven als Hij ons aanspreekt?
God antwoord geven houdt in: in Hem geloven. Catechismus van de Katholieke Kerk, 142-149[[1|142-149]]

Om te geloven heb je een ‘opmerkzame geest’ nodig (1 Kon. 3, 9)[b:1 Kon. 3, 9]. Er zijn veel manieren waarop God het contact met ons zoekt. Telkens wanneer je iemand ontmoet, in de natuur iets treffends ervaart, in elke toevallige omstandigheid, elke uitdaging, elk verdriet zit een verborgen boodschap van God aan ons. Het wordt nog duidelijker wanneer Hij tot ons spreekt met de woorden van de Schrift of in de stem van het geweten. Hij praat met ons als met vrienden. Daarom moeten wij Hem ook als vrienden antwoord geven en Hem geloven, vertrouwen, Hem steeds beter leren verstaan en onvoorwaardelijk aanvaarden wat Hij wil.

Geloven – wat is dat?
Geloven is weten en vertrouwen. Dat houdt zeven dingen in: Catechismus van de Katholieke Kerk, (153-165,179-180,183-184)[[1|(153-165.179-180.183-184)]]

• Geloof is door God geschonken, je krijgt het als je er intens om vraagt
• Geloof is de bovennatuurlijke kracht die onmisbaar is voor ons heil
• Geloof vraagt dat wij met vrije wil en met volledig verstand op Gods uitnodiging ingaan
• Geloof is absoluut zeker, omdat Jezus daarvoor instaat
• Geloof is niet compleet als het niet ook werkzaam wordt in de liefde
• Geloof neemt toe wanneer wij steeds beter naar God luisteren en in een wederkerige, biddende relatie met Hem staan
• Geloof geeft ons nu al een voorproefje van de hemelse vreugde.

Veel mensen zeggen: geloven is me niet genoeg, ik wil het zeker weten. Maar het woord ‘geloven’ heeft twee onderscheiden betekenissen. Als een parachutist aan de verantwoordelijke persoon op het vliegveld vraagt: ‘Is de parachute goed voorbereid en ingepakt?’ en de man antwoordt terloops: ‘Och ja, ik geloof van wel’, dan is dat voor hem natuurlijk niet genoeg; dat wil hij zeker weten. Maar als hij een vriend heeft gevraagd de parachute in te pakken, dan zal die op zijn vraag antwoorden: ‘Ja, ik heb hem zelf ingepakt. Je kunt mij vertrouwen.’ En de parachutist zal dan antwoorden: ‘Ja, ik geloof je.’ Zulk geloof is veel meer dan weten, het betekent dat je er zeker van bent. En dat is het geloof waarmee Abraham optrok naar het beloofde land, dat is het geloof waardoor martelaren het uithielden tot de dood erop volgde, dat is het geloof dat ook nu nog christenen in vervolgingssituaties overeind houdt. Het is een geloof dat de hele mens raakt.

Geloven – hoe gaat dat?
Wie gelooft, zoekt naar een persoonlijke band met God en is bereid alles te geloven wat God over zichzelf openbaart. Catechismus van de Katholieke Kerk, 150-152[[1|150-152]]

Geloven begint vaak na een schokkende gebeurtenis of vanuit een gevoel van onrust. Een mens voelt dan dat de zichtbare wereld en de gewone loop der dingen niet volstaan. Hij voelt zich geraakt door een mysterie. Hij speurt de tekenen af die naar Gods bestaan verwijzen, krijgt vertrouwen dat hij God kan aanspreken en durft zich ten slotte in vrijheid aan God te binden. In het Johannesevangelie staat: ‘Niemand heeft ooit God gezien, maar de enige Zoon, die zelf God is, die aan het hart van de Vader rust, heeft Hem doen kennen’ (Joh. 1, 18)[b:Joh. 1, 18]. Daarom moeten wij in Jezus, de Zoon van God geloven, als wij willen weten wat God ons wil meedelen. Geloven betekent daarom dat wij ja zeggen tegen Jezus en ons hele leven aan Hem verbinden.

Bestaat er tegenspraak tussen geloof en natuurwetenschap?
Er bestaat geen onoplosbare tegenspraak tussen geloof en natuurwetenschap, omdat de waarheid niet tweevoudig kan zijn. Catechismus van de Katholieke Kerk, 159[[1|159]]

De waarheid van het geloof kan niet strijdig zijn met een wetenschappelijke waarheid. Er is maar één waarheid, waarop zowel het geloof als de wetenschappelijke argumentatie betrokken is. God heeft de rede, waarmee wij de redelijke structuren van de wereld kennen, evenzeer gewild als het geloof. Daarom vraagt het christelijke geloof ook om (natuur-)wetenschap en bevordert die. Het geloof heeft de taak om kennis te bevorderen van dingen die weliswaar niet ontoegankelijk zijn voor de rede, maar waarvan de werkelijkheid de rede overstijgt. Het geloof herinnert de natuurwetenschap eraan dat zij niet op de stoel van God moet gaan zitten, maar de schepping moet dienen. Natuurwetenschap moet de menselijke waardigheid respecteren en mag zich niet aan haar vergrijpen.

Wat heeft mijn geloof te maken met de Kerk?
Niemand kan in zijn eentje geloven, zoals ook niemand in zijn eentje kan leven. Het geloof ontvangen wij door de Kerk[al:582] en wij beleven het in gemeenschap met de mensen met wie wij ons geloof delen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 166-169,181[[1|166-169.181]]

Het geloof is het meest persoonlijke in een mens, maar daarom is het nog geen privékwestie. Wie wil geloven, moet zowel ‘ik’ als ‘wij’ kunnen zeggen, want een geloof dat je niet kunt delen en meedelen, is ondenkbaar. De individuele gelovige stemt in vrijheid in met wat de Kerk zegt dat ‘wij geloven’. Van de Kerk[al:582] heeft hij zijn geloof ontvangen – zij was het die het geloof door de eeuwen heen tot hier heeft overgeleverd, het voor vervalsingen heeft behoed en steeds opnieuw heeft laten oplichten. Als je gelooft, heb je daarom deel aan een gemeenschappelijke overtuiging. Het geloof van anderen draagt mij mee, zoals ook het vuur van mijn geloof aanstekelijk werkt op anderen en hen sterk maakt. Het ‘ik’ en het ‘wij’ van het geloof is terug te vinden in de twee geloofsbelijdenissen die de Kerk in haar liturgievieringen gebruikt: de apostolische geloofsbelijdenis, die begint met ‘Ik geloof’ (Credo[al:551]), en de grote geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel[66], die oorspronkelijk opende met ‘Wij geloven’ (Credimus).

Waarom zijn er definities en formules nodig voor het geloof?
In het geloof gaat het niet om abstracte woorden, maar om de werkelijkheid. In de Kerk[al:582] zijn in de loop van de tijd substantiële geloofsverwoordingen gegroeid, waarmee wij de werkelijkheid zien, duiden, doorschouwen, doorgeven, vieren en beleven. Catechismus van de Katholieke Kerk, 170-174[[1|170-174]]

Als het geloof geen vaste uitdrukkingsvormen heeft, vervaagt de inhoud van het geloof. Daarom hecht de Kerk[al:582] veel waarde aan precieze formuleringen, meestal ooit met moeite tot stand gekomen, om de boodschap van Christus te beschermen tegen misverstanden en vervalsingen. Op de geloofsformulering komt het vooral aan wanneer het geloof van de kerk naar verschillende culturen vertaald moet worden en toch in de kern hetzelfde moet luiden. Want het gemeenschappelijke geloof is het fundament voor de eenheid van de kerk.

Wat zijn geloofsbelijdenissen?
Geloofsbelijdenissen zijn samenvattingen van het geloof die het mogelijk maken dat alle gelovigen hetzelfde belijden. Catechismus van de Katholieke Kerk, (185-188,192-197)[[1|(185-188.192-197)]]

Zulke samenvattingen staan al in de Brieven van Paulus. De vroegchristelijke apostolische geloofsbelijdenis is bijzonder, omdat die gezien wordt als een samenvatting van het geloof van de Apostelen[al:535]. De grote geloofsbelijdenis staat in hoog aanzien, omdat die voortkwam uit de grote concilies van de nog ongedeelde Kerk (Nicea 325[d:222], Constantinopel 381[d:240]) en tot op heden het gemeenschappelijke fundament is van de Christenen, zowel in het Oosten als in het Westen.

Hoe zijn de geloofsbelijdenissen ontstaan?
De geloofsbelijdenissen komen voort uit de opdracht die Jezus aan zijn leerlingen gaf om mensen te dopen. Bij die gelegenheid moesten zij aan de mensen vragen om een specifiek geloof te belijden, namelijk het geloof in de Vader, de Zoon en de Heilige Geest (Triniteit[al:628]). Catechismus van de Katholieke Kerk, 188-191[[1|188-191]]

De kern van alle latere geloofsbelijdenissen bestaat uit de belijdenis van Jezus als de Heer en de opdracht tot verkondiging. Die kern luidt als volgt: ‘Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest‘ (Mt. 28, 19)[b:Mt. 28, 19]. Alle geloofsbelijdenissen van de Kerk[al:582] zijn nadere uitwerkingen van het geloof in die drie-ene God. Ze beginnen telkens met de belijdenis van de Vader, die de wereld geschapen heeft en in stand houdt, belijden dan het geloof in de Zoon, door wie de wereld en wijzelf verlost zijn, en belijden ten slotte het geloof in de Heilige Geest, Gods aanwezigheid in de kerk en in de wereld.

Hoe luidt de apostolische geloofsbelijdenis?
Ik geloof in God, de almachtige Vader,
Schepper van hemel en aarde.
En in Jezus Christus, zijn enige Zoon, onze Heer,
die ontvangen is van de Heilige Geest,
geboren uit de maagd Maria,
die geleden heeft onder Pontius Pilatus,
is gekruisigd, gestorven en begraven,
die nedergedaald is ter helle,
de derde dag verrezen uit de doden,
die opgestegen is ten hemel,
zit aan de rechterhand van God,
de almachtige Vader,
vandaar zal Hij komen oordelen de levenden
en de doden.
Ik geloof in de Heilige Geest;
de heilige katholieke kerk,
de gemeenschap van de heiligen;
de vergeving van de zonden;
de verrijzenis van het lichaam;
en het eeuwig leven.
Amen.

Hoe luidt de grote geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel?
Ik geloof in één God, de almachtige Vader,
Schepper van hemel en aarde,
van al wat zichtbaar en onzichtbaar is.
En in één Heer, Jezus Christus,
eniggeboren Zoon van God,
vóór alle tijden geboren uit de Vader.
God uit God, licht uit licht, ware God uit de ware God.
Geboren, niet geschapen,
één in wezen met de Vader,
en door wie alles geschapen is.
Hij is voor ons, mensen,
en omwille van ons heil, uit de hemel neergedaald.
Hij heeft het vlees aangenomen
door de Heilige Geest uit de maagd Maria,
en is mens geworden.
Hij werd voor ons gekruisigd,
Hij heeft geleden onder Pontius Pilatus en is begraven.
Hij is verrezen op de derde dag, volgens de Schriften.
Hij is opgevaren ten hemel;
zit aan de rechterhand van de Vader.
Hij zal wederkomen in heerlijkheid
om te oordelen levenden en doden.
En aan zijn rijk komt geen einde.
Ik geloof in de Heilige Geest,
die Heer is en het leven geeft;
die voortkomt uit de Vader en de Zoon;
die met de Vader en de Zoon
tezamen wordt aanbeden en verheerlijkt;
die gesproken heeft door de profeten.
Ik geloof in de ene, heilige, katholieke
en apostolische Kerk.
Ik belijd één doopsel tot vergeving van de zonden.
Ik verwacht de opstanding van de doden
en het leven van het komend rijk.
Amen.

Waarom geloven wij in slechts één God?
Wij geloven in slechts één God, omdat de Heilige Schrift getuigt dat er maar één God bestaat, en omdat er volgens de wetten van de logica ook maar één kan zijn. Catechismus van de Katholieke Kerk, 200-202,228[[1|200-202.228]]

Als er twee Goden zouden zijn, dan zou de ene God de grens zijn van de andere God; geen van beiden zou oneindig zijn of volkomen; dan zou geen van beiden God zijn. De fundamentele Godservaring van Israël is: ‘Luister, Israël: de Heer, onze God, de Heer is de enige!’ (Deut. 6, 4)[b:Deut. 6, 4]. Telkens opnieuw roepen de profeten op om de valse goden los te laten en zich tot de ene God te bekeren: ‘Ik ben God, er is geen ander’ (Jes. 45, 22)[b:Jes. 45, 22].

Waarom geeft God zichzelf een naam?
God geeft zichzelf een naam, omdat Hij graag wil worden aangesproken. Catechismus van de Katholieke Kerk, (203-213,230-231)[[1|(203-213.230-231)]]

God houdt er niet van om incognito te blijven. Hij wil niet vereerd worden als een ‘hoogste wezen’ dat mensen alleen maar aanvoelen of vermoeden. God wil laten weten wie Hij is, Hij wil aangeroepen kunnen worden omdat Hij werkelijk bestaat en daadkrachtig is. In de brandende doornstruik laat God aan Mozes weten hoe Hij heet: zijn heilige Naam is Jhwh[al:580] (Ex. 3, 14)[b:Ex. 3, 14]. God zorgt dat zijn volk Hem kan aanspreken, maar tegelijk blijft Hij de God die verborgen is, Hij is als een geheim onder hen aanwezig. Uit eerbied voor God werd (en wordt) in Israël Gods Naam niet uitgesproken, maar vervangen door de titel Adonai (Heer). Precies die titel gebruikt het Nieuwe Testament[al:600] wanneer het Jezus verheerlijkt als de ware God: ‘Jezus is de Heer’ (Rom. 10, 9)[b:Rom. 10, 9].

Wat betekent: God is de waarheid?
‘God is licht, er is in Hem geen spoor van duisternis’ (1 Joh. 1, 5)[b:1 Joh. 1, 5]. Zijn woord is waarheid (Spr. 8, 7; 2 Sam. 7, 28)[b:Spr. 8, 7; 2 Sam. 7, 28], en zijn wet is waarheid (Ps. 119, 142)[b:Ps. 119, 142]. Jezus staat zelf borg voor de waarheid van God; zo zegt Hij wanneer Hij voor Pilatus staat: ‘Ik ben geboren en naar de wereld gekomen om van de waarheid te getuigen’ (Joh. 18, 37)[b:Joh. 18, 37]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 214-217[[1|214-217]]

Je kunt God niet bewijzen, omdat de wetenschap God niet tot experimenteel object kan maken. Toch laat God zich op een eigen manier ervaren en bewijzen. Dat God de waarheid is, weten wij dankzij de volstrekte geloofwaardigheid van Jezus. Hij is ‘de Weg, de Waarheid en het Leven’ (Joh. 14, 6)[b:Joh. 14, 6]. Iedereen die in relatie treedt met Hem kan dit ontdekken en ondervinden. Als God niet ‘waar’ is, zouden geloof en rede niet in gesprek met elkaar kunnen komen. Maar ze kunnen elkaar verstaan, want God is de waarheid en de waarheid is goddelijk.

Wat betekent: God is liefde?
Als God liefde is, wordt al het geschapene gedragen en omringd door oneindig welwillende liefde. God verklaart niet alleen dat Hij liefde is, Hij bewijst het: ‘Er is geen grotere liefde dan je leven te geven voor je vrienden’ (Joh. 15, 13)[b:Joh. 15, 13]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 218,221[[1|218.221]]

Geen andere godsdienst zegt wat het Christendom zegt: ‘God is liefde’ (1 Joh. 4, 8.16)[b:1 Joh. 4, 8.16]. Het geloof houdt vast aan die uitspraak, hoewel mensen door het lijden en het kwaad in de wereld gaat twijfelen of God echt liefde is. Al in het Oude Testament[al:604] laat God de profeet Jesaja namens Hem tegen zijn volk zeggen: ‘Jij bent zo kostbaar in mijn ogen, zo waardevol, en ik houd zo veel van je dat ik de mensheid geef in ruil voor jou, ja alle volken om jou te behouden. Wees niet bang, want ik ben bij je’ (Jes. 43, 4)[b:Jes. 43, 4]. God laat Jesaja zeggen: ‘Maar kan een vrouw haar zuigeling vergeten of harteloos zijn tegen het kind dat zij droeg? Zelfs als zou zij het vergeten, Ik vergeet jou nooit. Ik heb je in mijn handpalm gegrift’ ((Jes. 49, 15-16; a))[b:Jes. 49, 15-16]. Dat zijn geen loze woorden over Gods liefde, zoals Jezus laat zien aan het kruis, waar Hij zijn leven geeft voor zijn vrienden.

Wat moet je doen als je erkend hebt dat God bestaat?
Als je God hebt leren kennen, moet Hij de eerste plaats innemen in je leven. Daarmee begint een nieuw leven voor je. Christenen zijn te herkennen aan het feit dat zij zelfs hun vijanden liefhebben. Catechismus van de Katholieke Kerk, 222-227,229[[1|222-227.229]]

God kennen betekent: Hij die mij in het leven gewild en geschapen heeft, die mij elk ogenblik met liefde volgt, die mijn leven zegent en in stand houdt, die de wereld en de mensen van wie ik houd in zijn hand houdt, die vol verlangen op mij wacht, die mij wil vervullen en voltooien en mij voor altijd bij zich wil laten wonen – Hij is er. Het is niet genoeg als je dat met een hoofdknikken beaamt. Christenen moeten de levensstijl van Jezus overnemen.

Geloven wij in één God of in drie Goden?
Wij geloven in één God in drie personen (Triniteit[al:628]). ‘God is niet eenzaamheid, maar volkomen gemeenschap’ God de Vader, Zoon en Heilige Geest: "één in wezen", [[4941|+2]]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 232-236,249-256,261,265-266[[1|232-236.249-256.261.265-266]]

Christenen bidden niet tot drie verschillende goden, maar tot één enkel wezen, dat zich drievoudig ontplooit en toch één blijft. Dat God drievuldig is, weten wij door Jezus Christus: Hij, de Zoon, spreekt over zijn hemelse Vader (‘de Vader en ik zijn één’ (Joh. 10, 30)[b:Joh. 10, 30]. Hij bidt tot Hem en schenkt ons de Heilige Geest, die de liefde is van de Vader en de Zoon. Wij worden dan ook gedoopt ‘in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest’ (Mt. 28, 19)[b:Mt. 28, 19].

Kun je logisch beargumenteren dat God drievuldig is?
Nee, Gods Drievuldigheid (Triniteit[al:628]) is een mysterie. Wij weten alleen dankzij Jezus Christus dat God drievuldig is. Catechismus van de Katholieke Kerk, 237[[1|237]]

Mensen kunnen niet met hun eigen verstand concluderen tot Gods Drievuldigheid. Maar zij erkennen wel de redelijkheid van dit mysterie, als zij de openbaring[al:603] van God in Jezus Christus aanvaarden. Als God eenzaam en alleen zou zijn, zou Hij niet eeuwig liefhebben. Omdat Jezus het ons uitlegt, vinden wij al in het Oude Testament[al:604] (bijvoorbeeld in (Gen. 1, 2; Gen. 18, 2; 2 Sam. 23, 2)[[b:Gen. 1, 2; Gen. 18, 2; 2 Sam. 23, 2]]), maar zelfs in de hele schepping sporen van Gods Drievuldigheid.

Waarom is God ‘Vader’?
God vereren wij alleen daarom al als Vader, omdat Hij de Schepper is en liefdevol met zijn schepselen omgaat. Bovendien heeft Jezus, Gods Zoon, ons geleerd om zijn Vader als onze Vader te beschouwen en hem als ‘onze Vader’ aan te spreken. Catechismus van de Katholieke Kerk, 238-240[[1|238-240]]

Voordat het Christendom bestond, waren er al verschillende godsdiensten waarin God ‘Vader’ genoemd werd. En al voor Jezus’ komst spraken de Israëlieten God als hun Vader aan (Deut. 32, 6; Mal. 2, 10)[b:Deut. 32, 6; Mal. 2, 10] en zij wisten dat Hij ook als een moeder is (Jes. 66, 13)[b:Jes. 66, 13]. Een vader en een moeder beleven mensen als oorsprong en gezag, beschermend en dragend. Wie God als Vader werkelijk is, laat Jezus Christus ons zien: ‘Wie Mij gezien heeft, heeft de Vader gezien’ (Joh. 14, 9)[b:Joh. 14, 9]. In de gelijkenis van de verloren zoon doet Jezus een beroep op het diepe menselijke verlangen naar een barmhartige Vader.

Wie is de ‘Heilige Geest’?
De Heilige Geest is de derde persoon van de Heilige Drievuldigheid (Triniteit[al:628]) en evenzeer God als de Vader en de Zoon. Catechismus van de Katholieke Kerk, (243-248,263-264)[[1|(243-248.263-264)]]

Wanneer wij ontdekken dat God een werkelijkheid binnen in ons is, dan weten wij de Heilige Geest aan het werk. God gaf ons ‘de Geest van zijn Zoon’ (Gal. 4, 6)[b:Gal. 4, 6], die ons helemaal zou vervullen. In de Heilige Geest vindt de Christen diepe vreugde, innerlijke vrede en vrijheid. ‘U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen te zijn, en Hem te kunnen aanroepen met “Abba, Vader”‘ ((Rom. 8, 15; b))[b:Rom. 8, 15]. In de Heilige Geest – wij ontvangen Hem in de Doop en het Vormsel[al:631] – mogen wij God aanspreken met ‘Vader’.

Is Jezus God? Maakt Hij deel uit van de Drievuldigheid (Triniteit)?
Jezus van Nazareth is de Zoon, de tweede goddelijke persoon; over Hem gaat het als wij bidden: ‘in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest’ (Mt. 28, 19)[b:Mt. 28, 19]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 243-260[[1|243-260]]

Jezus was ofwel een oplichter toen Hij zich Heer van de sabbat[al:619] noemde en zich met de titel ‘Heer’ liet aanspreken als was Hij God, ofwel was Hij echt God. Schandaal ontstonmd toen Hij zonden vergaf. Dat was in de ogen van zijn tijdgenoten een vergrijp waar de doodstraf op stond. Door wonderen en tekenen, maar met name door de verrijzenis, leerden de leerlingen inzien wie Jezus is en baden zij tot Hem als de Heer.
Dat is het geloof van de Kerk[al:582].

Kan God alles? Is Hij almachtig?
‘Voor God is niets onmogelijk’ (Lc. 1, 37)[b:Lc. 1, 37]. Hij is almachtig. Catechismus van de Katholieke Kerk, 268-278[[1|268-278]]

Wie God aanroept in nood, gelooft dat Hij almachtig is. God heeft de wereld geschapen uit het niets. Hij is de Heer van de geschiedenis. Hij stuurt alle dingen en Hij kan alles. Maar hoe Hij zijn almacht gebruikt, is een mysterie. Vaak vragen mensen: waar was God dan? Via de profeet Jesaja zegt Hij tegen ons: ‘Mijn plannen zijn niet jullie plannen, en jullie wegen zijn niet mijn wegen’ (Jes. 55, 8)[b:Jes. 55, 8]. Niet zelden is Gods almacht juist daar te zien waar mensen er niets meer van verwachten. De onmacht op Goede Vrijdag ging vooraf aan de verrijzenis.

Maakt de natuurwetenschap de Schepper overbodig?
Nee. De zin: ‘God heeft de wereld geschapen’ is geen achterhaalde natuurwetenschappelijke uitspraak. Het is een theologische uitspraak, dat wil zeggen een uitspraak over de goddelijke betekenis (theos = God, logos = zin, betekenis) en oorsprong van alle dingen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 282-289[[1|282-289]]

Het scheppingsverhaal is geen natuurwetenschappelijke verklaring voor het ontstaan van de wereld. ‘God heeft de wereld geschapen’ is een theologische uitspraak, die gaat over het verband tussen de wereld en God. God heeft de wereld gewild; Hij gaat met haar mee en zal de wereld tot voltooiing brengen. Geschapen zijn is een blijvende eigenschap van de dingen en een elementaire waarheid over de dingen.

Kun je overtuigd zijn van de evolutie en toch aan de Schepper geloven?
Ja. Het geloof staat open voor bevindingen en hypothesen van de natuurwetenschappen.Catechismus van de Katholieke Kerk, 282-289[[1|282-289]]

De theologie heeft geen natuurwetenschappelijke deskundigheid; de natuurwetenschap heeft geen theologische deskundigheid. De natuurwetenschap kan niet dogmatisch uitsluiten dat er in de schepping doelgerichte processen aan de gang zijn; het geloof daarentegen kan niet vaststellen hoe die processen zich concreet voltrekken in de ontwikkeling van de natuur. Een Christen kan de evolutietheorie als een nuttig verklaringsmodel beschouwen, voor zover het niet de verkeerde evolutionistische opvatting huldigt dat de mens een toevallig bijproduct van biologische processen is. Evolutie[al:563] veronderstelt dat er iets bestaat dat zich verder kan ontwikkelen. Daarmee wordt nog geen uitspraak gedaan over waar dat ‘iets’ vandaan komt. Ook op vragen naar het zijn, het wezen, de waardigheid, de opdracht, de zin en het waarom van de wereld en de mensen kun je niet met biologische argumenten een antwoord geven. Maar zoals het ‘evolutionisme’ naar de ene kant grenzen overschrijdt, zo overschrijdt het creationisme[al:550] de grenzen naar de andere kant. Creationisten nemen Bijbelse gegevens (zoals hoe oud de aarde is, de schepping in zeven dagen) op naïeve wijze letterlijk op.

Is de wereld een product van het toeval?
Nee. God, en niet het toeval, is de oorzaak van het bestaan van de wereld. Zij is noch wat haar herkomst betreft, noch wat haar ordening en doelgerichtheid betreft, een product van ‘zinloos’ opererende factoren. Catechismus van de Katholieke Kerk, 295-301,317-318,320[[1|295-301.317-318.320]]

Christenen geloven dat zij Gods handschrift kunnen lezen in zijn schepping. In 1985 hield paus Johannes Paulus II wetenschappers die over de wereld spreken als een toevallig, zinloos en doelloos proces, in een lezing[875|7] voor: ‘Wanneer wij een universum, met zo een complexe organisatie van elementen en een zo prachtig, doelgericht leven, als toevallig karakteriseren, dan betekent dat eigenlijk dat wij het zoeken opgeven naar een verklaring van de wereld zoals die zich aan ons voordoet. Het betekent in feite dat wij aannemen dat er werkingen bestaan zonder oorzaak. Daar laat het menselijke verstand het in feite afweten; het onttrekt zich op die manier aan het denken en aan het zoeken van een oplossing voor de problemen.’

Wie heeft de wereld geschapen?
God alleen, die tijd en ruimte overstijgt, heeft de wereld uit het niets geschapen en alle dingen in het bestaan geroepen. Alles wat bestaat, is van God afhankelijk en bestaat alleen omdat God het wil en het in stand houdt. Catechismus van de Katholieke Kerk, 290-292,316[[1|290-292.316]]

De schepping van de wereld is in zekere zin een ‘samenwerking’ van de drie-enige God. De Vader is de Schepper, de almachtige. De Zoon is de zin en het hart van de wereld: ‘Alles is door Hem en voor Hem geschapen’ (Kol. 1, 16)[b:Kol. 1, 16]. Wij weten pas waarvoor de wereld bedoeld is als wij Christus leren kennen en begrijpen dat de wereld toeloopt naar een doel: de waarheid, de goedheid en de schoonheid van de Heer. De Heilige Geest houdt alles bijeen; ‘De Geest maakt levend’ (Joh. 6, 63)[b:Joh. 6, 63].

Behoren de natuurwetten en de orde van de natuur ook tot de schepping van God?
Ja. Ook de natuurwetten en de orde van de natuur behoren tot de schepping van God. Catechismus van de Katholieke Kerk, 339,346,354[[1|339.346.354]]

De mens is geen onbeschreven blad. Hij is bepaald door de orde en de natuurwet die God in zijn schepping heeft neergelegd. Een Christen doet niet zomaar ‘wat hij wil’. Hij weet dat hij zichzelf en zijn omgeving schade berokkent als hij de natuurwetten negeert, als hij dingen tegen hun natuurlijke orde in gebruikt en slimmer wil zijn dan God die ze schiep. Een mens kan zichzelf niet helemaal opnieuw ontwerpen.

Waarom beschrijft het boek Genesis de schepping als een werk van zes dagen?
Het is een symbool van de werkweek, die bekroond wordt met een rustdag (Gen. 1, 1-3)[b:Gen. 1, 1-3]. In die vormgeving wordt beschreven hoe goed, mooi en wijs de schepping geordend is. Catechismus van de Katholieke Kerk, 337-342[[1|337-342]]

Uit de symboliek van de schepping in zes dagen kun je belangrijke basisgegevens halen:

1. Er is niets dat niet door de Schepper in het bestaan werd geroepen;
2. Alles wat bestaat, is in zichzelf goed;
3. Ook dat wat slecht geworden is, heeft een goede kern;
4. De geschapen mensen en dingen zijn op elkaar betrokken en bestaan voor elkaar;
5. De schepping met haar orde en harmonie weerspiegelt de onovertroffen goedheid en schoonheid van God;
6. In de schepping zit een rangorde: de mens staat boven het dier, het dier boven de plant, de plant boven de dode materie;
7. De schepping loopt uit op het grote feest, dat komt wanneer Christus de wereld tot zich roept en God alles in alles is.

Waarom rustte God op de zevende dag?
Dat God uitrust van zijn werk verwijst naar de voltooiing van de schepping, die alle menselijke inspanning te boven gaat. Catechismus van de Katholieke Kerk, 349[[1|349]]

Hoezeer de mens met zijn werk ook de jongere partner van zijn Schepper is (Gen. 2, 15)[b:Gen. 2, 15], hij kan de aarde door zijn inspanningen niet verlossen. Doel van de schepping is ‘een nieuwe hemel en een nieuwe aarde’ (Jes. 65, 17)[b:Jes. 65, 17] die ons door een verlossing geschonken wordt. Daarom staat de rust van de zondag, die een voorsmaak is van de hemelse rust, hoger aangeschreven dan de arbeid die ons daarop voorbereidt.

Waartoe heeft God de wereld geschapen?
‘De wereld is geschapen tot eer van God’ (Eerste Vaticaans Concilie) Dei Filius, 27[[115|27]]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 293-294,319[[1|293-294.319]]

De enige reden voor de schepping is de liefde. Daarin laat God zijn heerlijkheid en zijn glorie zien. God loven betekent dan ook niet dat wij applaudisseren voor God. De mens is niet een toeschouwer van het scheppende werk van God. God ‘loven’ houdt in dat wij samen met de hele schepping ons eigen bestaan dankbaar beamen.

Stuurt God de wereld en mijn leven?
Ja, maar op een verborgen wijze; God leidt alles langs wegen die alleen Hij kent, de voltooiing tegemoet. Op geen enkel moment valt wat Hij geschapen heeft uit zijn handen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 302-305[[1|302-305]]

God oefent zijn invloed uit op de grote historische gebeurtenissen, maar ook op de kleine voorvallen waaruit ons persoonlijke leven is opgebouwd, zonder dat Hij onze vrijheid inperkt en wij slechts marionetten zouden zijn van zijn eeuwige plannen. In God ‘leven wij, bewegen wij en zijn wij’ (Hand. 17, 28)[b:Hand. 17, 28]. God is aanwezig in alle wisselvalligheden van ons leven, ook in de verdrietige gebeurtenissen en de schijnbaar zinloze toevalligheden. God schrijft ook langs de kromme lijnen van ons leven een doorgaande lijn. Wat Hij ons ontneemt en wat Hij ons schenkt, waar Hij ons kracht geeft en waar Hij ons beproeft – daar volbrengt en toont Hij ons wat Hij wil.

Wat is de rol van de mens in de voorzienigheid van God?
De voltooiing van de schepping door Gods voorzienigheid gebeurt niet achter onze rug. God vraagt ons mee te werken aan de voltooiing van de schepping. Catechismus van de Katholieke Kerk, 307-308[[1|307-308]]

De mens kan weigeren mee te werken aan wat God wil. Hij doet er beter aan een werktuig van Gods liefde te worden. Moeder Teresa dacht er tijdens haar leven zo over: ‘Ik ben maar een klein potlood in de hand van onze Heer. Hij mag het potlood slijpen en punten. Hij mag schrijven of tekenen, wat en waar Hij maar wil. Iets wat goed geschreven of getekend is, danken we niet aan het potlood of het materiaal, maar aan degene die het gebruikt heeft.’ Hoezeer God ook met en door ons werkt, wij mogen nooit ons eigen denken, ontwerpen en doen verwarren met wat God doet. God heeft onze arbeid niet nodig als zou Hem zonder ons werk iets ontbreken.

Als God alles weet en alles kan, waarom verhindert Hij het kwade dan niet?
‘God laat het kwade toe, alleen om er iets beters uit te laten voortkomen’ (H. Thomas van Aquino). Catechismus van de Katholieke Kerk, 309-314,324[[1|309-314.324]]

Het kwaad in de wereld is een duister en verdrietig geheim. Zelfs de Gekruisigde vroeg aan zijn Vader: ‘Mijn God, waarom hebt u mij verlaten?’ (Mt. 27, 46)[b:Mt. 27, 46]. Er zijn veel dingen onbegrijpelijk. Maar één ding weten wij met zekerheid: God is honderd procent goed. Hij kan nooit de aanstichter zijn van iets kwaads. God heeft de wereld goed geschapen, maar de wereld is nog niet voltooid. In heftig verwerpen en pijnlijke processen groeit de wereld toe naar zijn definitieve voltooiing. Daarbinnen kun je plaatsen wat de kerk noemt: fysiek kwaad, bijvoorbeeld een aangeboren afwijking of een natuurramp. Er is ook moreel kwaad, maar dat komt door misbruik van de vrijheid in de wereld. De ‘hel op aarde’ – kindsoldaten, zelfmoordaanslagen, concentratiekampen – wordt doorgaans door mensen aangericht. De beslissende vraag is daarom niet: ‘Hoe kun je in een goede God geloven, als er zoveel kwaad in de wereld is?’ maar: ‘Hoe zou een mens met hart en verstand het leven in deze wereld kunnen uithouden, als er géén God bestond?’ Dood en opstanding van Christus laten ons zien: het kwaad had niet het eerste woord, het heeft ook niet het laatste woord. Uit het ergst denkbare kwaad heeft God het absoluut goede laten voortkomen. Wij geloven dat God bij het laatste oordeel een eind maakt aan alle onrecht. In het leven van de komende wereld is er geen plaats meer voor het kwaad en is er geen lijden meer.

Wat is de hemel?
De hemel is Gods woonplaats, de plaats waar engelen en heiligen wonen, het einddoel van de schepping. Met de woorden ‘hemel en aarde’ bedoelen wij het geheel van de geschapen werkelijkheid. Catechismus van de Katholieke Kerk, 325-327[[1|325-327]]

De hemel is niet een plaats binnen deze wereld. Hij is een toestand aan de overzijde. Hemel is daar waar Gods wil zonder enige tegenwerking geschiedt. Hemel is dan wanneer er leven is in allerhoogste dichtheid en zaligheid – leven zoals wij het op aarde niet vinden. Wanneer wij met Gods hulp ooit in de hemel komen, dan staat ons iets te wachten ‘wat het oog niet heeft gezien en het oor niet heeft gehoord, wat in geen mensenhart is opgekomen: dat heeft God bestemd voor wie Hem liefheeft’ (1 Kor. 2, 9)[b:1 Kor. 2, 9].

Wat is de hel?
Ons geloof noemt ‘hel’ de toestand waarin je definitief van God verwijderd bent. Wie voor het aangezicht van God staat en de liefde helder voor zich ziet, en die liefde toch niet wil, kiest zelf voor deze toestand. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1033-1036[[1|1033-1036]]

Jezus kent de hel en noemt haar de ‘uiterste duisternis’ (Mt. 8, 12)[b:Mt. 8, 12]. In voor ons begrijpelijke termen is de hel eerder koud dan warm. Je kunt denken aan een afschuwwekkende toestand van verstarring en uitzichtloos verwijderd zijn van alles wat hulp, verlichting, vreugde en troost kan brengen in het leven.

Wat zijn engelen?
Engelen zijn louter geestelijke schepselen van God, die verstand en een eigen wil hebben. Zij hebben geen lichaam, kunnen niet doodgaan en zijn doorgaans niet te zien. Zij leven voortdurend dicht bij God in de buurt en zorgen dat de mensen weten wat God wil en dat Hij hen beschermt. Catechismus van de Katholieke Kerk, (328-333,350-351)[[1|(328-333.350-351)]]

Een engel, schreef kardinaal Josef Ratzinger, ‘is zoiets als de persoonlijke aandacht waarmee God aan mij denkt’. Tegelijk zijn de engelen met heel hun aandacht bij God. Zij houden vurig van God en dienen Hem dag en nacht. Altijd zingen zij Gods lof. Van God afgevallen engelen worden in de Heilige Schrift duivels of demonen genoemd.

Kun je met engelen in contact komen?
Ja. Engelen kun je te hulp roepen, je kunt hen vragen om bij God voor jou te pleiten. Catechismus van de Katholieke Kerk, 334-336,352[[1|334-336.352]]

Ieder mens krijgt van God een beschermengel. Het is goed en het heeft zin om tot je engelbewaarder te bidden voor jezelf en voor anderen. Engelen kunnen zich in het leven van een Christen ook manifesteren, bijvoorbeeld door een boodschap over te brengen of door hulp en begeleiding. Met de onechte engelen uit de esoterie heeft het geloof niets te maken.

Heeft de mens een aparte plaats in de schepping?
Ja. De mens is het hoogtepunt van de schepping, omdat God hem naar zijn beeld (Gen. 1, 27)[b:Gen. 1, 27] geschapen heeft. Catechismus van de Katholieke Kerk, 343-344,353[[1|343-344.353]]

De schepping van de mens is duidelijk onderscheiden van de schepping van andere levende wezens. De mens is persoon, dat wil zeggen, hij kan met wil en verstand voor of tegen de liefde kiezen.

Hoe moet de mens zich gedragen tegenover dieren en andere medeschepselen?
De mens moet in de schepselen de Schepper eren en zorgzaam en betrouwbaar met hen omgaan. Mensen, dieren en planten hebben eenzelfde Schepper, die hen uit liefde in het leven geroepen heeft. Daarom is liefde voor dieren heel diep menselijk. Catechismus van de Katholieke Kerk, 344,354[[1|344.354]]

De mens mag weliswaar planten en dieren benutten en eten, maar het is hem niet toegestaan dieren te kwellen of ze op oneigenlijke manier te houden. Dat is in tegenspraak met de waardigheid van de schepping, net zo goed als uitbuiting van de aarde uit blinde hebzucht dat is.

Wat betekent dat wij mensen als ‘evenbeeld van God’ geschapen zijn?
Anders dan de levenloze materie, de planten en de dieren is de mens een persoon die met geest is toegerust. Deze eigenschap verbindt hem meer met God dan met zijn zichtbare medeschepselen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 355-357,380[[1|355-357.380]]

De mens is niet ‘iets’, maar ‘iemand’. Zoals wij zeggen dat God persoon is, zo zeggen wij dat ook over de mens. Een mens kan verder denken dan zijn eigen horizon, hij kan het bestaan in volle breedte overzien; hij kan ook kritisch afstand nemen van zichzelf en aan zichzelf werken; hij kan anderen zien als persoon, hen als zodanig in hun waarde erkennen en hen liefhebben. Van alle zichtbare schepselen is alleen de mens in staat ‘zijn Schepper te erkennen en lief te hebben’ 3[[575|12]]. Het is de bestemming van de mens in vriendschap met zijn Schepper te leven (Joh. 15, 15)[b:Joh. 15, 15].

Waartoe heeft God de mens geschapen?
God heeft alles met het oog op de mens gemaakt. Maar de mens zelf, ‘het enige schepsel dat God omwille van zichzelf gewild heeft’ Gaudium et Spes, 24[[575|24]], heeft Hij geschapen opdat hij zalig zou worden. Dat gebeurt doordat hij God erkent, Hem liefheeft, Hem dient en dankbaar tegenover zijn Schepper leeft. Catechismus van de Katholieke Kerk, 358[[1|358]]

Dankbaarheid is blij zijn met liefde. Wie dankbaar is, wendt zich in vrijheid tot Degene die de oorsprong is van het goede en verbindt zich in een nieuwe, diepere relatie met Hem. God wil graag dat wij zijn liefde erkennen en in dit leven al geheel op Hem betrokken zijn. Die verbondenheid met Hem houdt eeuwig stand.

Waarom is Jezus het grootste voorbeeld dat wij hebben?
Jezus Christus is uniek, omdat Hij ons niet alleen Gods ware aard toont, maar ook de mens in zijn ideale gedaante. Catechismus van de Katholieke Kerk, 358-359,381[[1|358-359.381]]

Jezus was meer dan een ideale mens. Zelfs ogenschijnlijk ideale mensen zijn zondaars. Daarom kun je aan geen enkel mens afmeten wat een mens moet zijn. Maar Jezus was zonder zonde. Wat mens zijn betekent en waarom een mens uiteindelijk iemand is om oneindig veel van te houden, kun je pas zien in Jezus Christus, die ‘net als wij, in elk opzicht op de proef is gesteld, met dit verschil dat Hij niet vervallen is tot zonde’ ((Heb. 4, 15; b))[b:Heb. 4, 15]. Jezus, de Zoon van God, is de mens zoals hij ten diepste is. Aan Hem zien wij hoe God de mens gewild heeft.

Wat is het dat alle mensen aan elkaar gelijk maakt?
Alle mensen zijn gelijk omdat zij dezelfde oorsprong hebben in de ene, scheppende liefde van God. Alle mensen worden gered door Jezus Christus. Alle mensen zijn voorbestemd voor het geluk en de eeuwige heerlijkheid in God. Catechismus van de Katholieke Kerk, 360-361[[1|360-361]]

Daarom zijn alle mensen broeders en zusters van elkaar. Christenen moeten proberen, niet alleen in solidariteit met andere christenen, maar met alle mensen, de racistische, seksistische en economische verdeeldheid van de ene mensenfamilie met kracht tegen te gaan.

Wat is de ziel?
De ziel is dat wat elk van ons tot mens maakt: zijn geestelijke levensbeginsel, zijn innerlijk. De ziel maakt dat het stoffelijke lichaam een levend, menselijk lichaam is. Door zijn ziel is de mens een wezen dat ‘ik’ kan zeggen, hij staat daardoor als een uniek individu voor Gods aangezicht. Catechismus van de Katholieke Kerk, 362-365,382[[1|362-365.382]]

Mensen zijn wezens met een lichaam en een geest. De menselijke geest is meer dan een functie van het lichaam en kan niet verklaard worden uit de materiële conditie van de mens. Het verstand zegt ons: er moet een geestelijk beginsel zijn, dat weliswaar aan dit lichaam gebonden is, maar er niet mee samenvalt. Dat noemen wij ‘ziel’. Hoewel de ziel langs natuurwetenschappelijke weg niet bewezen kan worden, kun je de mens niet als geestelijk wezen begrijpen, als je niet zo een geestelijk beginsel aanvaardt dat de materie overstijgt.

Van wie heeft de mens zijn ziel ontvangen?
De menselijke ziel wordt rechtstreeks door God geschapen en niet door ouders ‘voortgebracht’. Catechismus van de Katholieke Kerk, 366-368,382[[1|366-368.382]]

De menselijke ziel kan niet het product zijn van een evolutionaire ontwikkeling uit de materie, en ook niet het gevolg van een genetische verbinding tussen vader en moeder. Het mysterie dat er met ieder mens telkens weer een unieke, geestelijke persoon in de wereld komt, drukt de Kerk als volgt uit: God geeft hem een ziel die niet sterft, ook als de mens zijn lichaam in de dood verliest, om het bij de verrijzenis terug te vinden. Als je zegt: ik heb een ziel, betekent dat: God heeft mij niet alleen als wezen geschapen, maar als persoon die geroepen is om in een nooit meer eindigende relatie met Hem te staan.

Waarom heeft God de mens als man en vrouw geschapen?
God, die liefde is en het oerbeeld van gemeenschap, heeft de mens als man en vrouw geschapen opdat zij tezamen zijn beeld en gelijkenis vormen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 369-373,383[[1|369-373.383]]

God heeft de mens zo gemaakt dat hij als man en vrouw verlangt naar vervulling en eenheid in de ontmoeting met het andere geslacht. Mannen en vrouwen zijn absoluut gelijkwaardig, maar brengen door de creatieve ontvouwing van hun man- en vrouw-zijn verschillende aspecten tot uitdrukking van Gods volmaakte wezen. God is geen man en ook geen vrouw, maar Hij heeft zich wel vaderlijk (Lc. 6, 36)[b:Lc. 6, 36] en moederlijk (Jes. 66, 13)[b:Jes. 66, 13] getoond. In de liefde tussen man en vrouw, met name in de huwelijksgemeenschap, waarin man en vrouw ‘één van lichaam’ (Gen. 2, 24)[b:Gen. 2, 24] worden, mogen mensen iets ervaren van het geluk van de definitieve volheid die de vereniging met God meebrengt. Net zoals Gods liefde trouw is, zo probeert ook hun liefde trouw te zijn; en die liefde is scheppend zoals bij God, want uit hun huwelijk ontstaat nieuw leven.

En mensen die zichzelf als homoseksueel ervaren?
De Kerk gelooft dat man en vrouw in de scheppingsorde een aanleg hebben tot verlangen om door de ander aangevuld te worden en tot een wederkerige verhouding. Zo kan ook aan kinderen het leven worden geschonken. Daarom kan de Kerk homoseksuele praktijken niet goedkeuren. Maar Christenen zijn wel aan alle mensen, onafhankelijk van hun seksuele oriëntatie, achting en liefde verschuldigd, omdat alle mensen door God geacht en geliefd worden.

Er bestaat geen mens die niet voortkomt uit de vereniging tussen een moeder en een vader. Daarom is het voor veel homoseksueel georiënteerde mensen een groot verdriet dat zij zich niet erotisch aangetrokken voelen tot het andere geslacht en dat zij de vruchtbaarheid van de lichamelijke vereniging moeten missen zoals die in de menselijke natuur en in de goddelijke scheppingsordening ligt. Toch leidt God ons vaak langs onvoorspelbare wegen tot zich: een gemis, een verlies of een kwetsuur kan, als we die aanvaarden, een springplank naar God worden, een sprong in de armen van God die alles goed maakt, en die nog groter blijkt bij de verlossing dan in de schepping al te zien is.

Lag het in Gods bedoeling dat mensen zouden lijden en sterven?
God wil niet dat mensen lijden en sterven. Gods oorspronkelijke idee voor de mens was het paradijs: eeuwig leven en vrede tussen God, de mens en zijn omgeving, tussen man en vrouw. Catechismus van de Katholieke Kerk, 374-379,384,400[[1|374-379.384.400]]

Vaak voelen wij hoe het leven zou moeten zijn, hoe wijzelf zouden moeten zijn. Maar de realiteit is dat wij leven in onvrede met onszelf, dat wij in de greep zijn van angst en oncontroleerbare hartstochten, en de oorspronkelijke harmonie met de wereld en uiteindelijk met God kwijtgeraakt zijn. In de Heilige Schrift wordt die ervaring van vervreemding onder woorden gebracht in de geschiedenis van de ‘zondeval’. Omdat de zonde binnensloop, moesten Adam en Eva het paradijs verlaten, waar zij in harmonie leefden met zichzelf en met God. Moeizame arbeid, verdriet, sterfelijkheid en verleiding tot de zonde zijn tekenen dat wij het paradijs verloren hebben.

Wat is zonde?
Zonde is: in wezen een afwijzen van God en de weigering om zijn liefde te aanvaarden. Dat komt tot uiting in het negeren van zijn geboden. Catechismus van de Katholieke Kerk, 385-390[[1|385-390]]

Zonde is meer dan verkeerd handelen; het is ook geen psychische zwakheid. Ten diepste is het afwijzen of vernietigen van iets goeds het afwijzen van de Goede als zodanig, de afwijzing van God. Zonde in zijn meest verschrikkelijke dimensie betekent: gescheiden zijn van God en daardoor van de bron van het leven. Daarom is ook de dood het gevolg van de zonde. Pas door Jezus begrijpen wij hoe afgrondelijk diep de zonde is: Jezus onderging de afwijzing van God aan zijn eigen lichaam. Hij nam het dodelijke geweld van de zonde op zich, om te vermijden dat dit ons zou treffen. Daarvoor gebruiken wij het woord verlossing.

Erfzonde? Wat hebben wij te maken met de zondeval van Adam en Eva?
Zonde in de eigenlijke betekenis is een schuld die iemand persoonlijk aan te rekenen is. Het woord ‘erfzonde’ wijst niet op een persoonlijke zonde, maar op de onverloste situatie van de mensheid. In die situatie wordt een individu geboren, nog voordat hij zelf in vrijheid zondigen zal. Catechismus van de Katholieke Kerk, (388-389,402-404)[[1|(388-389.402-404)]]

Onder zondeval moet je verstaan ‘dat wij allemaal een klein beetje vergiftigd zijn door de manier van denken waarvan sprake is in de verhalen uit het boek Genesis[al:567] (...) De mens vertrouwt niet op God. Verleid door de woorden van de slang verdenkt hij God ervan een concurrent te zijn die onze vrijheid inperkt, en dat wij pas volop mens kunnen zijn als wij God verwijderd hebben. (...) De mens wil zijn bestaan en de volheid van zijn leven niet van God ontvangen. (...) Door zo te handelen vertrouwt hij de leugen meer dan de waarheid, en zo stort hij met zijn leven de leegte in, in de dood’. Op het Hoogfeest van Maria Onbevlekt Ontvangen, (6)[[1796|(6)]]

Kan het door de erfzonde niet anders dan dat wij zondigen?
Nee. De mens is door de erfzonde ernstig verwond, hij neigt tot zonde. Maar met Gods hulp kan hij toch het goede doen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 405[[1|405]]

Eigenlijk zouden wij helemaal nooit moeten zondigen. Maar in feite doen wij het steeds opnieuw, omdat wij zwak, onwetend en makkelijk te verleiden zijn. Een zonde waartoe wij gedwongen zijn, zou trouwens geen zonde zijn, want een zonde doe je uit vrije wil.

Hoe haalt God ons weg uit de aantrekkingskracht van het kwade?
God ziet niet lijdzaam toe hoe de mens door de kettingreactie van de zonde zichzelf en zijn omgeving steeds verder vernietigt. Hij zendt ons Jezus Christus, de Redder en Verlosser, die ons ontrukt aan de macht van de zonde. Catechismus van de Katholieke Kerk, (410-412,420-421)[[1|(410-412.420-421)]]

‘Niemand kan mij helpen.’ Dat gevoel spreken wij weleens uit, maar het klopt niet meer. In wat voor situatie een mens ook terechtkomt door zijn zonden, God de Vader heeft er zijn Zoon heen gestuurd. De zonde heeft de dood tot gevolg. (Rom. 6, 23)[[b:Rom. 6, 23]] Maar ook de wonderbaarlijke solidariteit van God, die ons Jezus zendt als vriend en als Redder. Daarom wordt de erfzonde ook felix culpa (= gelukkige schuld) genoemd: ‘Gelukkige schuld, waaraan wij de Verlosser danken!’ (Paaswake).

Waarom heten de verhalen over Jezus ‘evangelie’: blijde boodschap?
Zonder de Evangeliën zouden wij niet weten dat God ons uit oneindige liefde zijn Zoon zendt, opdat wij ondanks onze zonden weer in de eeuwige gemeenschap met God terugkeren. Catechismus van de Katholieke Kerk, 422-429[[1|422-429]]

De verhalen over Jezus’ leven, sterven en opstanding zijn het beste wat wij op deze wereld kunnen horen. Ze getuigen dat de in Bethlehem geboren Joodse mens Jezus van Nazareth de mensgeworden ‘Zoon van de levende God’ (Mt. 16, 16)[b:Mt. 16, 16] is. Hij is door de Vader gezonden ‘opdat alle mensen worden gered en de waarheid leren kennen’ (1 Tim. 2, 4)[b:1 Tim. 2, 4].

Wat betekent de naam ‘Jezus’?
Jezus betekent in het Hebreeuws: ‘God redt’. Catechismus van de Katholieke Kerk, 430-435,452[[1|430-435.452]]

In de Handelingen van de Apostelen zegt Petrus: ‘Door niemand anders kunnen wij worden gered, want zijn naam is de enige op aarde die de mens redding biedt’ (Hand. 4, 12)[b:Hand. 4, 12]. Alle missionarissen hebben in de kern diezelfde boodschap aan de mensen gebracht.

Waarom is de tweede naam van Jezus ‘Christus’?
De korte formulering ‘Jezus is de Christus’ geeft de kern van het christelijke geloof weer: Jezus, de eenvoudige timmermanszoon uit Nazareth, is de langverwachte Messias en Redder. Catechismus van de Katholieke Kerk, 436-440,453[[1|436-440.453]]

Het Griekse woord ‘Christos’ en het Hebreeuwse woord ‘Messias’ betekenen allebei ‘Gezalfde’. In Israël werden koningen, priesters en profeten gezalfd. De apostelen[al:535] merkten dat Jezus ‘met de Heilige Geest’ (Hand. 10, 38)[b:Hand. 10, 38] was gezalfd. Wij zijn naar Christus genoemd: Christenen, en dat drukt onze bijzondere roeping uit.

Wat betekent: ‘Jezus is Gods eniggeboren Zoon’?
Als Jezus zichzelf ‘Gods eniggeboren Zoon’ (enige Zoon (Joh. 3, 16)[b:Joh. 3, 16]) noemt en als Petrus en anderen zo over Hem getuigen, dan wil dat zeggen dat van alle mensen alleen Jezus méér dan een mens is. Catechismus van de Katholieke Kerk, 441-445,454[[1|441-445.454]]

Op veel plaatsen in het Nieuwe Testament[al:600] (Joh. 1, 14.18; 1 Joh. 4, 9; Heb. 11, 7)[b:Joh. 1, 14.18; 1 Joh. 4, 9; Heb. 11, 7] wordt Jezus ‘Zoon’ genoemd. Bij de doop en bij de verheerlijking noemt een stem uit de hemel Jezus de ‘geliefde Zoon’. Jezus openbaart zijn leerlingen de unieke verhouding tussen Hem en de Vader in de hemel: ‘Alles is Mij toevertrouwd door mijn Vader, en niemand dan de Vader weet wie de Zoon is, en wie de Vader is, dat weet alleen de Zoon, en iedereen aan wie de Zoon het wil openbaren’ (Mt. 11, 27)[b:Mt. 11, 27]. Dat Jezus werkelijk de Zoon van God is, wordt duidelijk bij de verrijzenis.

Waarom spreken christenen Jezus aan met ‘Heer’?
‘Jullie zeggen altijd "meester" en "Heer" tegen Mij, en terecht, want dat ben Ik ook’ (Joh. 13, 13)[b:Joh. 13, 13]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 446-451,455[[1|446-451.455]]

De eerste Christenen spraken met grote vanzelfsprekendheid over Jezus als de ‘Heer’, wetende dat dit in het Oude Testament[al:604] de aanspreektitel voor God was. Met vele tekenen had Jezus hun laten zien dat Hij goddelijke macht heeft over de natuur, de demonen, de zonde en de dood. De goddelijke oorsprong van Jezus’ zending werd openbaar in de opstanding uit de doden. Thomas belijdt: ‘Mijn Heer en mijn God!’ (Joh. 20, 28)[b:Joh. 20, 28]. Voor ons betekent dat: als Jezus ‘de Heer’ is, dan mag een Christen voor geen enkele andere macht neerknielen.

Waarom werd God in Jezus mens?
‘Hij is voor ons mensen en omwille van ons heil uit de hemel neergedaald’ (Credo[al:551] van Nicea- Constantinopel). Catechismus van de Katholieke Kerk, 456-460[[1|456-460]]

God heeft in Jezus Christus de wereld met zich verzoend en de mensen uit de gevangenschap van de zonde verlost. ‘Want God had de wereld zo lief dat Hij zijn eniggeboren Zoon heeft gegeven’ (Joh. 3, 16)[b:Joh. 3, 16]. In Jezus nam God ons sterfelijke menselijk lichaam aan (incarnatie[al:577]), deelde ons aardse lot, ons lijden en onze dood, en werd in alles één van ons, behalve in de zonde.

Wat betekent het dat Jezus waarlijk God en waarlijk mens tegelijk is?
In Jezus is God werkelijk één van ons en daardoor onze broeder geworden; maar Hij bleef tegelijk ook God en daardoor onze Heer. Het Concilie van Chalcedon leerde in het jaar 451 dat het God-zijn en het mens-zijn in de ene persoon van Jezus ‘ongescheiden en onvermengd’ met elkaar verbonden zijn. Catechismus van de Katholieke Kerk, 464-467,469[[1|464-467.469]]

De Kerk[al:582] heeft er lang mee geworsteld hoe zij de verhouding tussen de goddelijkheid en de mensheid in Jezus Christus moest formuleren. Goddelijkheid en mensheid hebben geen concurrerende verhouding met elkaar, zodat Jezus maar gedeeltelijk God en gedeeltelijk mens zou zijn. Ook is het niet zo dat het goddelijke en het menselijke in Jezus een vermenging aangaan. God heeft in Jezus niet slechts voor de schijn een menselijk lichaam aangenomen (doketisme), maar Hij werd werkelijk mens. Ook gaat het bij het goddelijke en het menselijke niet om twee verschillende personen (nestorianisme). En ten slotte is het ook niet zo dat in Jezus Christus de menselijke natuur helemaal opgaat in de goddelijke natuur (monofysitisme). Tegen al die dwaalleren in heeft de Kerk vastgehouden aan het geloof dat Jezus Christus in één persoon tegelijk waarlijk God en waarlijk mens is. De beroemde uitdrukking ‘ongescheiden en onvermengd’ (Concilie van Chalcedon) probeert niet iets uit te leggen waar het menselijke verstand niet bij kan, maar houdt als het ware de uitersten van het geloof bijeen. De uitdrukking geeft de ‘richting’ aan waarin het mysterie van de persoon van Jezus Christus gezocht kan worden.

Waarom kunnen wij Jezus alleen als een mysterie begrijpen?
Omdat Jezus tot in God bestaat, kunnen wij Hem niet begrijpen als wij die onzichtbare goddelijke werkelijkheid niet mee insluiten. Catechismus van de Katholieke Kerk, 525-530,536[[1|525-530.536]]

Jezus’ zichtbare kant verwijst naar het onzichtbare. Wij zien in Jezus’ leven heel veel machtige werkelijkheden, maar we kunnen die alleen als een geheim begrijpen. Zulke mysteries (mysterie[al:597]) zijn aan te wijzen in zijn goddelijke zoonschap, de menswording, het lijden en de verrijzenis van Christus.

Heeft Jezus een ziel, een geest en een lichaam net zoals wij?
Ja, Jezus ‘heeft (...) met zijn mensenhanden (…) gewerkt, met zijn menselijke geest gedacht, met een menselijke wil gehandeld, met een menselijk hart liefgehad’. 2[[575|22]] Catechismus van de Katholieke Kerk, 470-476[[1|470-476]]

Bij Jezus’ echte mens-zijn hoort dat Hij een ziel had en dat die ziel zich ontplooide. In zijn ziel lag zijn identiteit als mens en zijn unieke bewustzijn van zichzelf. Jezus wist dat Hij één was met zijn Vader in de hemel in de Heilige Geest, en door hen liet Hij zich in alle omstandigheden van zijn leven leiden.

Waarom is Maria maagd?
God wilde dat Jezus Christus een echte menselijke moeder had, maar alleen God zelf als Vader, want Hij wilde een nieuw begin maken, te danken aan Hem alleen en niet aan aardse krachten. Catechismus van de Katholieke Kerk, (484-504,508-510)[[1|(484-504.508-510)]]

Maria’s maagdelijkheid is geen achterhaalde mythologische voorstelling, maar is van fundamentele betekenis voor het leven van Jezus. Hij werd uit een vrouw geboren, maar had geen aardse vader. Jezus Christus is een nieuw begin in de wereld, van bovenaf tot stand gebracht. In het Lucasevangelie vraagt Maria aan de engel: ‘Hoe zal dat gebeuren? Ik heb immers nog nooit gemeenschap met een man gehad’ (Lc. 1, 34)[b:Lc. 1, 34]. Daarop antwoordde de engel: ‘De Heilige Geest zal over je komen’ (Lc. 1, 35)[b:Lc. 1, 35]. Hoewel de Kerk vanaf het begin bespot werd om haar geloof aan Maria’s maagdelijkheid, heeft zij altijd geloofd dat het gaat om een echte en niet louter symbolische maagdelijkheid.

Had Maria nog andere kinderen dan Jezus?
Nee, Jezus is de enige lijfelijke zoon van Maria. Catechismus van de Katholieke Kerk, 500,510[[1|500.510]]

Al in de jonge Kerk werd aangenomen dat Maria blijvend maagd was, zodat Jezus ook geen broers en zussen kan hebben gehad. In het Aramees bestaat er slechts eenzelfde woord voor broeders en zusters, neven en nichten. Als de Evangeliën spreken over ‘broers en zussen’ van Jezus (bijvoorbeeld in (Mc. 3, 31-35)[b:Mc. 3, 31-35]), dan gaat het om naaste familieleden van Jezus.

Is het niet aanstootgevend om Maria ‘moeder’ van God te noemen?
Nee. Wie Maria moeder van God noemt, belijdt daarmee dat haar Zoon God is. Catechismus van de Katholieke Kerk, 495,509[[1|495.509]]

Toen de eerste generaties christenen worstelden met de vraag wie Jezus was, werd de titel Theotokos (‘Moeder van God’) het criterium voor de orthodoxe interpretatie van de Heilige Schrift: Maria heeft niet alleen een mens voortgebracht die na zijn geboorte God ‘geworden’ is, maar haar kind is al in haar schoot de ware Zoon van God. Bij die kwestie gaat het niet allereerst om Maria, maar opnieuw om de vraag of Jezus tegelijkertijd waarlijk mens en waarlijk God is.

Wat betekent ‘onbevlekte ontvangenis van Maria’?
De Kerk gelooft ‘dat de allerheiligste Maagd Maria vanaf het begin van haar ontvangenis door een bijzondere genade van de almachtige God, met het oog op de verdiensten van Jezus Christus, de Redder van het menselijk geslacht, gevrijwaard bleef van iedere smet van de erfzonde.’ (Dogma van 1854; Dogma[al:556]) Catechismus van de Katholieke Kerk, 487-492,508[[1|487-492.508]]

Het geloof in de ‘onbevlekte ontvangenis’ bestaat vanaf het begin van de Kerk. Het begrip is momenteel vatbaar voor misverstanden. Het wil zeggen dat God Maria gevrijwaard heeft voor de erfzonde, en wel vanaf het begin. Het zegt niets over hoe Jezus ontvangen is in het lichaam van Maria. En het vertegenwoordigt al helemaal niet een negatieve christelijke visie op seksualiteit, alsof man en vrouw zich zouden ‘bevlekken’ wanneer zij een kind verwekken.

Was Maria slechts een instrument in Gods handen?
Maria was meer dan een louter passief werktuig in Gods handen. Het was ook haar actieve instemming die God mens deed worden. Catechismus van de Katholieke Kerk, (493-494,508-511)[[1|(493-494.508-511)]]

Aan de engel die tegen haar zei dat zij de ‘Zoon van de Allerhoogste’ zou voortbrengen, zei Maria: ‘Laat er met mij gebeuren wat u hebt gezegd’ (Lc. 1, 38)[b:Lc. 1, 38]. De verlossing van de mensheid door Jezus Christus begint dus met een vraag van God, met de vrije instemming van een mens – en met een zwangerschap voordat Maria met Jozef getrouwd was. Langs die ongewone wegen werd Maria voor ons tot ‘toegangspoort van het heil’.

Waarom is Maria ook onze moeder?
Maria is onze moeder, omdat Christus, de Heer, haar ons als moeder gegeven heeft. Catechismus van de Katholieke Kerk, 963-966,973[[1|963-966.973]]

‘Dat is uw zoon (...) dat is je moeder’ (Joh. 19, 26-27)[b:Joh. 19, 26-27]. De Kerk heeft die woorden, die Jezus vanaf het kruis gesproken heeft tegen Johannes, altijd zo begrepen dat hiermee de hele Kerk aan Maria werd toevertrouwd. Daardoor is Maria ook onze moeder. Wij mogen haar aanroepen en vragen om bij God te bemiddelen.

Waarom trad Jezus dertig jaar van zijn leven niet in de openbaarheid?
Jezus wilde het gewone mensenbestaan met ons delen en het leven van elke dag daardoor heiligen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 531-534,564[[1|531-534.564]]

Jezus werd als kind door zijn ouders met liefde en warmte omringd en opgevoed. ‘Jezus groeide verder op en zijn wijsheid nam nog toe. Hij kwam steeds meer in de gunst bij God en de mensen’ (Lc. 2, 51-52)[b:Lc. 2, 51-52]. Hij hoorde thuis in een joodse dorpsgemeenschap en nam deel aan de religieuze rituelen. Hij leerde een ambacht en moest zich daarin waarmaken. Het feit dat God, in Jezus, geboren wilde worden in een gezin van mensen en er wilde opgroeien, heeft het gezin gemaakt tot een plaats waar God woont en tot een oerbeeld van wat een gemeenschap aan ondersteuning kan betekenen.

Waarom liet Jezus zich door Johannes dopen, Hij was toch zonder zonden?
Dopen betekent ondergedompeld worden. Bij zijn doop werd Jezus ondergedompeld in de zondige mensengeschiedenis. Daarmee stelde Hij een teken. Later zou Hij ondergedompeld worden in de dood, om ons van onze zonden te verlossen, maar de macht van zijn Vader zou Hem weer tot leven wekken. Catechismus van de Katholieke Kerk, 535-537,565[[1|535-537.565]]

Het waren zondaars – soldaten, prostituees en tollenaars – die uittrokken naar de profeet Johannes de Doper, omdat zij zich wilden ‘laten dopen en tot inkeer komen, om zo vergeving van zonden te verkrijgen’ (Lc. 3, 3)[b:Lc. 3, 3]. Eigenlijk had Jezus die doop niet nodig, omdat Hij zonder zonde was. Dat Hij die doop toch onderging, toont ons twee dingen: Jezus neemt onze zonden op zich. En Jezus ziet zijn doop als vooraankondiging van zijn lijden en zijn opstanding. Als Hij dat teken stelt van zijn bereidheid om voor ons te sterven, gaat de hemel open: ‘Jij bent mijn geliefde Zoon’ (Lc. 3, 22)[b:Lc. 3, 22].

Waarom werd Jezus op de proef gesteld? Kon Hij eigenlijk wel echt op de proef gesteld worden?
Jezus was waarlijk mens, en daarom kon Hij op de proef gesteld worden. Jezus Christus is een Verlosser ‘die met onze zwakheden kan meevoelen, juist omdat Hij, net als wij, in elk opzicht op de proef is gesteld, met dit verschil dat Hij niet vervallen is tot zonde’ (Heb. 4, 15)[b:Heb. 4, 15]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 538-540,566[[1|538-540.566]]

Aan wie belooft Jezus het ‘Koninkrijk van God’?
God ‘wil dat alle mensen worden gered en de waarheid leren kennen’ (1 Tim. 2, 4)[b:1 Tim. 2, 4]. Het ‘Koninkrijk van God’ begint bij die mensen die zich door Gods liefde tot een ommekeer in hun leven laten brengen. Jezus merkt dat dat vooral de arme en de kleine mensen zijn. Catechismus van de Katholieke Kerk, 541-546,567[[1|541-546.567]]

Zelfs mensen die niet vertrouwd zijn met de Kerk vinden het fascinerend dat Jezus zich met een soort voorkeursliefde vooral richt tot degenen die maatschappelijk uitgerangeerd zijn. In de Bergrede zijn het de armen en de treurenden, de slachtoffers van vervolging en geweld die als eersten het Koninkrijk van God binnengaan, allen die God zoeken met een zuiver hart, allen die zijn barmhartigheid, zijn gerechtigheid en zijn vrede zoeken. Met name worden de zondaars uitgenodigd: ‘Gezonde mensen hebben geen dokter nodig, maar zieken wel; ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen, maar zondaars’ (Mc. 2, 17)[b:Mc. 2, 17].

Heeft Jezus wonderen gedaan, of zijn dat maar vrome verhalen?
Jezus heeft echt wonderen gedaan, en de Apostelen[al:535] ook. De schrijvers van het Nieuwe Testament vertellen over ware gebeurtenissen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 547-550[[1|547-550]]

De oudste bronnen getuigen al dat Jezus’ verkondiging ondersteund wordt door talrijke wonderen, zelfs doden-opwekkingen: ‘Als Ik door de Geest van God demonen uitdrijf, dan is het Koninkrijk van God bij jullie gekomen’ (Mt. 12, 28)[b:Mt. 12, 28]. De wonderen gebeurden in het publiek; de mensen die het betrof, waren vaak met naam en toenaam bekend, bijvoorbeeld de blinde Bartimeüs (Mc. 10, 46-52)[b:Mc. 10, 46-52] of de schoonmoeder van Petrus (Mt. 8, 14-15)[b:Mt. 8, 14-15]. Er waren ook wonderen die voor joodse mensen aanstootgevend waren (bijvoorbeeld de genezing van een lamme op de sabbat[al:619] en de genezing van een melaatse). Toch werden door het jodendom van die dagen deze wonderen niet ontkend.

Wat betekende het dat Jezus wonderen verrichtte?
De wonderen die Jezus verrichtte, waren tekenen van het naderende Koninkrijk van God. Ze waren uitdrukking van zijn liefde voor de mensen en bevestigden zijn zending. Catechismus van de Katholieke Kerk, 547-550[[1|547-550]]

Jezus’ wonderen wilden geen magische voorstelling van Jezus zelf geven. Hij was vol van de macht van de verlossende liefde van God. Met wonderen toonde Hij dat Hij de Verlosser was en dat het Koninkrijk van God bij Hem begon. Je kon voelen dat er een nieuwe wereld aanbrak: Hij bevrijdde mensen van honger (Joh. 6, 5-15)[b:Joh. 6, 5-15], onrecht (Lc. 19, 8)[b:Lc. 19, 8], ziekte en dood (Mt. 11, 5)[b:Mt. 11, 5]. Met het uitdrijven van duivels begon Hij zijn strijd tegen de ‘heerser van deze wereld’ (Joh. 12, 31)[b:Joh. 12, 31] (daarmee werd Satan bedoeld). Toch verwijderde Jezus niet alle kwaad en ongerechtigheid uit de wereld. Zijn voornaamste doel was mensen uit de slavernij van de zonde te bevrijden. Voor Hem was het geloof het allerbelangrijkste en dat bewerkstelligde Hij ook door zijn wonderen.

Waarom heeft Jezus apostelen aangesteld?
Jezus had een grote groep leerlingen om zich heen, mannen en vrouwen. Uit die groep koos Hij twaalf mannen, die Hij apostelen[al:535] noemde (Lc. 6, 12-16)[b:Lc. 6, 12-16]. Hij rustte de apostelen op bijzondere wijze toe en gaf hun meerdere opdrachten mee: Hij ‘zond hen uit om het koninkrijk van God te verkondigen en zieken te genezen’ (Lc. 9, 2)[b:Lc. 9, 2]. Alleen deze twaalf apostelen nam Hij mee bij het Laatste Avondmaal, waar Hij hun opdroeg: ‘Doe dit, telkens opnieuw, om Mij te gedenken’ (Lc. 22, 19)[b:Lc. 22, 19]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 551-553,567[[1|551-553.567]]

De apostelen[al:535] waren getuigen van Jezus’ opstanding en stonden borg voor de waarheid. Zij voerden na Jezus’ dood zijn opdracht verder uit. Zij kozen degenen die hen moesten opvolgen in hun ambt: de bisschoppen[al:540]. De opvolgers van de apostelen hebben tot op de dag van vandaag deel aan de door Jezus geschonken volmacht: zij besturen en onderrichten en zij vieren liturgie. De verbondenheid van de apostelen werd het fundament van de eenheid van de Kerk[al:582] (apostolische opvolging[al:536]). Onder de apostelen nam Petrus een bijzondere plaats in: ‘Jij bent Petrus, de rots waarop Ik mijn Kerk zal bouwen’ (Mt. 16, 18)[b:Mt. 16, 18]. Uit de bijzondere plaats van Petrus onder de apostelen kwam het pauselijke ambt voort.

Waarom werd Jezus op de berg van Tabor verheerlijkt?
De Vader wilde al tijdens Jezus’ aardse leven de goddelijke heerlijkheid van zijn Zoon openbaren. De gedaanteverandering van Christus kon de leerlingen later helpen om zijn dood en verrijzenis te begrijpen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 554-556,568[[1|554-556.568]]

Drie Evangeliën vermelden hoe Jezus op de top van een berg voor de ogen van zijn leerlingen begint te stralen (‘verheerlijkt’ wordt). De stem van de hemelse Vader noemt Jezus de ‘geliefde Zoon’, naar wie zij moeten luisteren. Petrus wilde ‘drie tenten bouwen’ en het moment vasthouden. Maar Jezus was reeds de weg van het lijden opgegaan. Daarvoor moesten zijn leerlingen enkel gesterkt worden.

Wist Jezus dat Hij zou sterven, toen Hij Jeruzalem binnenging?
Ja. Jezus heeft drie keer zijn lijden en sterven aangekondigd, voordat Hij bewust en vrijwillig (Lc. 9, 51)[b:Lc. 9, 51] op weg ging naar de plaats van zijn lijden. Catechismus van de Katholieke Kerk, (557-560,569-570)[[1|(557-560.569-570)]]

Waarom koos Jezus de datum van het Joodse paasfeest uit voor zijn dood en verrijzenis?
Jezus koos het paasfeest van het volk Israël uit omdat het verwijst naar wat er in de dood en de opstanding met Hem ging gebeuren. Net zoals het volk Israël ooit bevrijd werd uit de slavernij van Egypte, zo bevrijdt Christus ons uit de slavernij van de zonde en de macht van de dood. Catechismus van de Katholieke Kerk, 571-573[[1|571-573]]

Het paasfeest was het feest van de bevrijding van Israël uit de slavernij van Egypte. Jezus ging naar Jeruzalem om ons op een nog wezenlijker manier te bevrijden. Hij vierde met zijn leerlingen het paasmaal; maar in plaats van het traditionele paaslam te slachten, gaf Hij zichzelf als offerlam. ‘Ons paschalam, Christus, is geslacht’ (1 Kor. 5, 7)[b:1 Kor. 5, 7], om voorgoed en definitief verzoening te bewerken tussen God en de mensen.

Waarom werd een man van vrede als Jezus veroordeeld tot de dood aan het kruis?
Jezus stelde zijn omgeving voor deze beslissende vraag: was Hij iemand die met goddelijke volmacht optrad, of was Hij een oplichter, een godslasteraar en iemand die de wet overtrad en dus volgens de wet moest worden veroordeeld? Catechismus van de Katholieke Kerk, 574-576[[1|574-576]]

In menig opzicht was Jezus een complete provocatie voor het traditionele jodendom van zijn tijd. Hij heeft zonden vergeven, en dat kon alleen God doen. Hij heeft het sabbatsgebod gerelativeerd, de verdenking op zich geladen dat hij God lasterde en het verwijt gekregen dat Hij een valse profeet was. Dat zijn allemaal vergrijpen waar volgens de wet de doodstraf op stond.

Hebben de Joden schuld aan de dood van Jezus?
Niemand mag ‘de Joden’ een collectieve schuld toerekenen aan de dood van Jezus. Wat de kerk met zekerheid belijdt, is iets anders: dat alle zondaars mee schuldig zijn aan de dood van Jezus. Catechismus van de Katholieke Kerk, 597-598[[1|597-598]]

De bejaarde profeet Simeon voorzag dat Jezus ‘een teken zal zijn dat betwist wordt’ ((Lc. 2, 34; b))[b:Lc. 2, 34]. Er zijn Joodse autoriteiten die Jezus beslist hebben afgewezen, maar onder de farizeeën waren bijvoorbeeld ook stille aanhangers van Jezus, zoals Nikodemus en Jozef van Arimatea. Bij het proces tegen Jezus waren verschillende Romeinse en Joodse personen en instellingen betrokken (Kajafas, Judas, de Hoge Raad, Herodes, Pontius Pilatus), alleen God kent hun individuele schuld. De stelling dat alle toentertijd of vandaag levende Joden schuld hebben aan Jezus’ dood is ondoordacht en Bijbels onhoudbaar.

Heeft God de dood van zijn eigen Zoon gewild?
Dat Jezus een gewelddadige dood stierf, kwam niet door tragische uiterlijke omstandigheden. Jezus werd ‘overeenkomstig Gods bedoeling en voorkennis uitgeleverd’ (Hand. 2, 23)[b:Hand. 2, 23]. De hemelse Vader ‘heeft Hem die de zonde niet kende voor ons één gemaakt met de zonde’ (2 Kor. 5, 21)[b:2 Kor. 5, 21], zodat wij, kinderen van de zonde en de dood, leven zouden hebben. Het offer dat God de Vader van zijn Zoon vroeg, was groot, maar even groot was de overgave van Christus: ‘Wat moet Ik zeggen? Vader, laat dit ogenblik aan Mij voorbijgaan? Maar hiervoor ben Ik juist gekomen’ (Joh. 12, 27)[b:Joh. 12, 27]. Er is een wederzijdse liefde, die stand hield tot het uiterste, aan het kruis. Catechismus van de Katholieke Kerk, 599-609,620[[1|599-609.620]]

Om ons te redden van de dood ondernam God iets wat riskant was: Hij bracht een ‘medicijn van onsterfelijkheid’ (Ignatius van Antiochië) binnen in onze wereld van de dood – zijn Zoon Jezus Christus. Vader en Zoon waren onafscheidelijk verbonden bij deze opdracht, zij waren bereid en verlangden diep uit liefde tot het uiterste te gaan voor de mensen. God wilde een ruil tot stand brengen, om ons voor altijd te redden. Hij wilde ons zijn eeuwige leven schenken, zodat wij delen in zijn vreugde, en Hij wilde ons sterven, onze vertwijfeling, onze verlatenheid, onze dood ondergaan, om alles met ons te delen. Om ons lief te hebben tot het einde toe en nog daarbovenuit. De dood van Christus is de wil van de Vader, maar die dood is niet zijn laatste woord. Sinds Christus voor ons gestorven is, kunnen wij onze dood inruilen tegen zijn leven.

Wat gebeurde er bij het Laatste Avondmaal?
Jezus waste op de avond voor zijn dood de voeten van de leerlingen; Hij stelde de Eucharistie[al:561] in en vestigde het priesterschap van het Nieuwe Verbond. Catechismus van de Katholieke Kerk, 610-611[[1|610-611]]

Jezus toonde hoe ver zijn liefde ging op drie manieren. Hij waste zijn leerlingen de voeten en liet zien dat Hij onder ons is als degene die bedient (Lc. 22, 27)[[b:Lc. 22, 27]]. Hij stelde met een teken zijn verlossende lijden vooraf present toen Hij over de gaven van brood en wijn de woorden sprak: ‘Dit is mijn lichaam dat voor jullie gegeven wordt’ (Lc. 22, 19)[b:Lc. 22, 19]. Zo stelde Hij de heilige Eucharistie[al:561] in. Door de apostelen[al:535] de opdracht te geven: ‘Doe dit, telkens opnieuw, om Mij te gedenken’ (1 Kor. 11, 24)[b:1 Kor. 11, 24], maakte Hij hen tot priesters[al:612] van het Nieuwe Verbond.

Had Jezus op de Olijfberg in de nacht voor zijn dood werkelijk doodsangst?
Omdat Jezus werkelijk mens was, voelde hij op de Olijfberg werkelijk menselijke doodsangst. Catechismus van de Katholieke Kerk, 612[[1|612]]

Met dezelfde menselijke krachten die wij allemaal bezitten, moest Jezus een diepe strijd voeren om innerlijk toe te stemmen in de wil van de Vader, om zijn leven te geven voor het leven van de wereld. In het moeilijkste uur van zijn leven en zelfs door zijn vrienden verlaten, worstelde Jezus om een innerlijk ja. ‘Vader, als het niet mogelijk is dat deze beker aan mij voorbijgaat zonder dat ik eruit drink, laat het dan gebeuren zoals u het wilt’ (Mt. 26, 42)[b:Mt. 26, 42].

Waarom moest Jezus ons uitgerekend aan het kruis verlossen?
Het kruis, waaraan Jezus onschuldig en wreed werd terechtgesteld, is de plek van uiterste vernedering en verlatenheid. Christus, onze verlosser, koos voor het kruis om de schuld van de wereld te dragen en het leed van de wereld te lijden. Zo heeft Hij de wereld door zijn volmaakte liefde weer thuisgebracht bij God. Catechismus van de Katholieke Kerk, (613-617,622-623)[[1|(613-617.622-623)]]

Duidelijker kon God ons zijn liefde niet tonen, dan door zich in de gestalte van zijn Zoon voor ons aan het kruis te laten slaan. Kruisiging was de meest vernederende en wreedste executiemethode voor misdadigers in de oudheid. Romeinse burgers mochten niet gekruisigd worden, welke misdaad ze ook hadden begaan. Zo daalde God af in het diepste lijden van de mensheid. Sindsdien kan niemand meer zeggen: ‘God weet niet hoe erg ik lijd.’

Waarom moeten ook wij het lijden in ons leven accepteren en zo ‘ons kruis op ons nemen’ en daarmee Jezus navolgen?
Christenen moeten het lijden niet opzoeken, maar als ze worden geconfronteerd met onontkoombaar lijden, kan dit voor hem een zin krijgen als ze hun lijden verbinden met het lijden van Christus: '(...) ook Christus heeft geleden om uwentwil, en u daarmee een voorbeeld gegeven. Treed dus in de voetsporen van Hem’ (1 Pt. 2, 21)[b:1 Pt. 2, 21]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 618[[1|618]]

Jezus heeft gezegd: ‘Wie mijn volgeling wil zijn, moet zichzelf verloochenen, zijn kruis op zich nemen en zo achter mij aan komen’ (Mc. 8, 34)[b:Mc. 8, 34]. Christenen hebben de opdracht het lijden in de wereld te verzachten. Niettemin zal er altijd lijden zijn. Wij kunnen in geloof ons eigen lijden accepteren en het lijden van anderen delen. Op die manier wordt menselijk lijden één met de verlossende liefde van Christus en daarmee deel van de goddelijke kracht die de wereld ten goede verandert.

Was Jezus werkelijk dood – of kon Hij misschien verrijzen omdat Hij alleen schijnbaar was gestorven?
Jezus Christus stierf werkelijk aan het kruis; zijn lijk werd begraven. Dat vermelden alle bronnen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 627[[1|627]]

In ((Joh. 19, 33; e.v.))[b:Joh. 19, 33vv] stellen de soldaten zelfs nadrukkelijk de dood van Jezus vast: ze stoten met een lans in zijn zij en constateren dat er bloed en water uitloopt. Bovendien staat er dat bij de andere beide gekruisigden de benen werden gebroken om het sterfproces te versnellen en dat dit bij Jezus op dat moment niet meer nodig was omdat bij Hem de dood al was ingetreden.

Kun je christen zijn zonder in de verrijzenis van Christus te geloven?
Nee. ‘Als Christus niet is opgewekt, is onze verkondiging zonder inhoud en uw geloof zinloos’ (1 Kor. 15, 14)[b:1 Kor. 15, 14]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 631,638,651[[1|631.638.651]]

Hoe kwamen de leerlingen ertoe te geloven dat Jezus is verrezen?
De leerlingen, die alle hoop verloren hadden, kwamen tot geloof aan Jezus’ opstanding omdat ze Hem na zijn dood op verschillende manieren zagen, met Hem spraken en Hem als levend ervoeren. Catechismus van de Katholieke Kerk, 640-644,656[[1|640-644.656]]

De paasgebeurtenissen, die zich rond het jaar dertig in Jeruzalem afspeelden, zijn geen verzinsel. Onder de indruk van de dood van Jezus en de nederlaag van hun gemeenschappelijke zaak, vluchtten de leerlingen (‘Wij leefden in de hoop dat Hij degene was die Israël zou bevrijden’, (Lc. 24, 21)[b:Lc. 24, 21]) of trokken zich terug achter gesloten deuren. Pas de ontmoeting met de verrezen Christus wekte hen uit hun verstarring en vervulde hen met een enthousiast geloof aan Jezus Christus, de Heer over leven en dood.

Zijn er bewijzen voor de verrijzenis van Jezus?
In natuurwetenschappelijke zin zijn er geen bewijzen voor de verrijzenis van Jezus. Maar er zijn zeer sterke individuele en collectieve getuigenissen van de gebeurtenissen in Jeruzalem. Catechismus van de Katholieke Kerk, 639-644,647,656-657[[1|639-644.647.656-657]]

Het oudste schriftelijke getuigenis van de verrijzenis is een brief die de heilige Paulus ca. twintig jaar na Christus’ dood aan de Korintiërs schreef: ‘Het belangrijkste dat ik u heb doorgegeven, heb ik op mijn beurt ook weer ontvangen: dat Christus voor onze zonden is gestorven, zoals in de Schriften staat, dat Hij is begraven en op de derde dag is opgewekt, zoals in de Schriften staat, en dat Hij is verschenen aan Kefas en vervolgens aan de twaalf leerlingen. Daarna is Hij verschenen aan meer dan vijfhonderd broeders en zusters tegelijk, van wie er enkelen gestorven zijn, maar de meesten nu nog leven’ (1 Kor. 15, 3-6)[b:1 Kor. 15, 3-6]. Paulus schrijft hier over een levende overlevering die hij in de oergemeente aantrof toen hij twee of drie jaar na Jezus’ dood en verrijzenis zelf christen werd – als gevolg van zijn eigen overrompelende ontmoeting met de verrezen Heer. Als eerste teken van de realiteit van de verrijzenis zagen de leerlingen het feit van het lege graf (Lc. 24, 5-6)[b:Lc. 24, 5-6]. Uitgerekend vrouwen – die volgens het toenmalige recht niet officieel mochten getuigen – ontdekten het. Hoewel over de apostel[al:535] Johannes verteld wordt dat hij al bij het lege graf ‘zag en geloofde’ ((Joh. 20, 8; b))[b:Joh. 20, 8], ontstond de zekerheid dat Jezus leeft pas door zijn veelvuldige verschijningen. De vele ontmoetingen met de Verrezene eindigden met Christus’ hemelvaart. Toch zijn er ook daarna en tot nu toe nog ontmoetingen met de levende Heer: Jezus Christus leeft.

Keerde Jezus door de verrijzenis terug in de lichamelijke toestand die Hij tijdens zijn aardse leven bezat?
De verrezen Heer liet zich door zijn leerlingen aanraken, Hij at met hen en toonde hun de wonden van zijn lijden. Toch hoorde zijn lichaam niet enkel meer bij de aarde, maar bij het goddelijke rijk van zijn Vader. Catechismus van de Katholieke Kerk, 645-646[[1|645-646]]

De verrezen Christus, die de wonden van de gekruisigde draagt, is niet meer gebonden aan ruimte en tijd. Hij kon door gesloten deuren binnenkomen en verscheen op verschillende plaatsen aan zijn leerlingen in een gedaante die zij niet onmiddellijk herkenden. Zijn verrijzenis was dus geen terugkeer in het normale aardse leven, maar de toegang tot een nieuwe wijze van zijn: ‘Wanneer wij met Christus zijn gestorven, geloven we dat we ook met Hem zullen leven, omdat we weten dat Hij die uit de dood is opgewekt, niet meer sterft. De dood heeft geen macht meer over Hem’ (Rom. 6, 8-9)[b:Rom. 6, 8-9].

Wat is er door de verrijzenis in de wereld veranderd?
Omdat met de dood nu niet meer alles afgelopen is, is er vreugde en hoop in de wereld gekomen. Nadat de dood ‘geen macht meer’ (Rom. 6, 9)[b:Rom. 6, 9] had over Jezus, had hij ook geen macht meer over ons, die bij Jezus horen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 655,658[[1|655.658]]

Wat betekent: Jezus is opgestegen ten hemel?
Met Jezus is een van ons bij God aangekomen en voor altijd daar. In zijn Zoon is God ons mensen menselijk nabij. Bovendien zegt Jezus in het Johannesevangelie: ‘Wanneer ik van de aarde omhooggeheven word, zal ik iedereen naar mij toe halen’ (Joh. 12, 32)[b:Joh. 12, 32]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 659-667[[1|659-667]]

In het Nieuwe Testament[al:600] markeert de hemelvaart van Christus het einde van een veertig dagen durende bijzondere nabijheid van de Verrezene tot zijn leerlingen. Aan het einde van die periode gaat Christus met zijn hele mens-zijn binnen in de heerlijkheid van God. De Heilige Schrift brengt dit tot uitdrukking door de symbolen ‘wolken’ en ‘hemel’. ‘De mens’, aldus Paus Benedictus XVI, ‘vindt ruimte in God.’ Jezus Christus is nu bij de Vader, vanwaar hij op een dag zal komen, ‘om te oordelen de levenden en de doden’. De hemelvaart van Christus betekent dat Jezus niet meer zichtbaar op aarde is, maar toch tegenwoordig en aanwezig.

Waarom is Jezus Christus de Heer van de hele wereld?
Jezus Christus is Heer van de wereld en van de geschiedenis omdat alles met het oog op Hem geschapen is. Alle mensen zijn door Hem verlost en worden door Hem geoordeeld. Catechismus van de Katholieke Kerk, 668-674,680[[1|668-674.680]]

Hij is boven ons, als de enige voor wie wij in aanbidding de knieën buigen; Hij is bij ons als het hoofd van zijn kerk, waarin nu al het Koninkrijk van God begint; Hij is ons vooruit als de Heer van de geschiedenis, in wie de machten van de duisternis definitief overwonnen worden en de lotgevallen van de wereld naar Gods plan voltooid worden; Hij komt ons tegemoet in heerlijkheid, op een dag die wij niet kennen, om de wereld te vernieuwen en te voltooien. Zijn nabijheid kunnen wij vooral ervaren in het Woord van God, in het ontvangen van de Sacramenten[al:620], in de zorg voor de armen en ‘waar twee of drie in mijn naam samen zijn. (Mt. 18, 20)[[b:Mt. 18, 20]]

Hoe zal het zijn bij het einde van de wereld?
Bij het einde van de wereld komt Christus - voor iedereen zichtbaar. Catechismus van de Katholieke Kerk, 675-677[[1|675-677]]

De dramatische verschrikkingen (Lc. 18, 8; Mt. 24, 3-14)[b:Lc. 18, 8; Mt. 24, 3-14] die in de Heilige Schrift worden aangekondigd, zijn het kwaad dat zijn ware gezicht zal tonen, en de beproevingen en vervolgingen die het geloof van velen op de proef zullen stellen. Maar het zijn slechts de donkere kanten van de nieuwe werkelijkheid: Gods definitieve overwinning over het kwaad wordt zichtbaar. De heerlijkheid, waarheid en gerechtigheid van God zal stralend aan het licht komen. Met de komst van Christus zal ‘een nieuwe hemel en een nieuwe aarde komen’. ‘Hij zal alle tranen uit hun ogen wissen. Er zal geen dood meer zijn, geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn, want wat er eerst was, is voorbij’ (Openb. 21, 2-4)[b:Openb. 21, 2-4].

Hoe zal het zijn als Christus ons en de hele wereld zal oordelen?
Wie niets van de liefde wil weten, kan ook Christus niet helpen; hij oordeelt zichzelf. Catechismus van de Katholieke Kerk, (678-679,681-682)[[1|(678-679.681-682)]]

Omdat Jezus Christus ‘de weg, de waarheid en het leven’ (Joh. 14, 6)[b:Joh. 14, 6] is, wordt aan Hem duidelijk wat voor God stand houdt en wat niet. Aan de maatstaf van zijn leven zal de volle waarheid over alle mensen, dingen, gedachten en gebeurtenissen aan het licht komen.

Wat betekent: Ik geloof in de Heilige Geest?
Geloven in de Heilige Geest betekent Hem net zo aanbidden als de Vader en de Zoon. Het betekent geloven dat de Heilige Geest in ons hart komt, zodat wij als kinderen van God onze Vader in de hemel erkennen. Geïnspireerd door de Geest van God kunnen wij het aanschijn van de aarde veranderen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 683-686[[1|683-686]]

Voor zijn dood had Jezus de leerlingen beloofd hun een ‘andere pleitbezorger’ (Joh. 14, 16)[b:Joh. 14, 16] te sturen, als Hij niet meer bij hen zou zijn. Toen later de Heilige Geest over de leerlingen van de oerkerk werd uitgestort, ervoeren ze wat Jezus had bedoeld. Ze beleefden een diepe zekerheid en vreugde in het geloof en ontvingen bepaalde charismata[al:544], d.w.z. ze konden profeteren, genezen en wonderen doen. Tot op de dag van vandaag zijn er in de Kerk mensen met zulke gaven en zulke ervaringen.

Welke rol speelt de Heilige Geest in het leven van Jezus?
Zonder de Heilige Geest kunnen wij Jezus niet begrijpen. In zijn leven werd op ongeëvenaarde wijze de aanwezigheid van de Geest van God zichtbaar, die wij de Heilige Geest noemen. Catechismus van de Katholieke Kerk, (689-691,702-731)[[1|(689-691.702-731)]]

Het was de Heilige Geest die Jezus in de schoot van de Maagd Maria tot leven wekte (Mt. 1, 18)[b:Mt. 1, 18], Hem de geliefde Zoon noemde (Lc. 4, 16-19)[b:Lc. 4, 16-19], Hem leidde (Mc. 1, 12)[b:Mc. 1, 12] en Hem kracht gaf tot het einde (Joh. 19, 30)[b:Joh. 19, 30]. Aan het kruis gaf Jezus de Geest. Na zijn verrijzenis stuurde Hij zijn leerlingen de Heilige Geest (Joh. 20, 20)[b:Joh. 20, 20]. Daarmee ging de Geest van Jezus over op zijn kerk: ‘Zoals de Vader Mij heeft uitgezonden, zo zend Ik jullie uit’ (Joh. 20, 21)[b:Joh. 20, 21].

Onder welke namen en tekenen verschijnt de Heilige Geest?
Op Jezus daalt de Heilige Geest neer in de gedaante van een duif. De eerste christenen ervaren de Heilige Geest als een genezende zalf, als levend water, als een bruisende storm of als vlammen van vuur. Jezus Christus zelf spreekt van pleitbezorger, trooster, leraar en Geest van de waarheid. In de sacramenten van de kerk wordt de Heilige Geest geschonken door handoplegging en zalving met olie. Catechismus van de Katholieke Kerk, 691-693[[1|691-693]]

De vrede die God na de zondvloed met de mensen sluit, werd Noach aangekondigd door de verschijning van een duif. Ook de heidense oudheid kende de duif als symbool voor de liefde. Daarom begrepen de vroege christenen meteen waarom de Heilige Geest, de tot Persoon geworden liefde van God, in de gedaante van een duif op Jezus neerdaalde, toen hij zich in de Jordaan liet dopen. Tegenwoordig is de duif het wereldwijd erkende vredessymbool en een van de grote symbolen voor de verzoening van de mens met God. (Gen. 8, 10-11)[[b:Gen. 8, 10-11]]

Wat betekent: De Heilige Geest heeft ‘gesproken door de profeten’?
God heeft al in het oude verbond mannen en vrouwen vervuld met de Geest, zodat zij hun stem verhieven voor God, in zijn Naam spraken en het volk voorbereidden op de komst van de Messias. Catechismus van de Katholieke Kerk, (683-688,702-720)[[1|(683-688.702-720)]]

In het oude verbond zocht God mannen en vrouwen uit die bereid waren zich door Hem te laten maken tot troosters, leiders en vermaners voor zijn volk. Het was de Geest van God die door de mond van Jesaja, Jeremia, Ezechiël en andere profeten sprak. Johannes de Doper, de laatste van die profeten, voorspelde niet alleen de komst van de Messias. Hij heeft Hem zelf ontmoet en Hem aangekondigd als de bevrijder uit de macht van de zonde.

Hoe kon de Heilige Geest in, met en door Maria werken?
Maria was volledig aanspreekbaar en open voor God (Lc. 1, 38)[b:Lc. 1, 38]. Zo kon zij door het werken van de Heilige Geest de ‘Moeder van God’ worden - en als moeder van Christus ook de Moeder van de Christenen, ja de Moeder van alle mensen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 721-726[[1|721-726]]

Maria maakte voor de Heilige Geest het wonder aller wonderen mogelijk: de menswording van God. Zij gaf God haar jawoord: ‘Zie de dienstmaagd des Heren; mij geschiede naar uw woord’ (Lc. 1, 38)[b:Lc. 1, 38]. Gesterkt door de Heilige Geest ging zij met Jezus door dik en dun, tot onder het kruis. Daar heeft Jezus haar ons allen tot Moeder gegeven (Joh. 19, 25-27)[b:Joh. 19, 25-27].

Wat gebeurde er met Pinksteren?
Vijftig dagen na zijn Verrijzenis stuurde de Heer uit de hemel de Heilige Geest naar zijn leerlingen. Het tijdperk van de Kerk[al:582] begon. Catechismus van de Katholieke Kerk, 731-733[[1|731-733]]

Met Pinksteren maakt de Heilige Geest van door angst bevangen apostelen moedige getuigen van Christus. Binnen korte tijd lieten duizenden mensen zich dopen: het was de geboorte van de Kerk. Het taalwonder van Pinksteren[al:609] is het bewijs dat de Kerk vanaf het begin voor iedereen is; ze is universeel (Latijn voor het Griekse katholiek) en missionair. Ze spreekt tot alle mensen, overwint etnische en taalgrenzen en is voor iedereen te begrijpen. Tot op de dag van vandaag is de Heilige Geest het levenselixer van de Kerk.

Wat doet de Heilige Geest in de Kerk?
De Heilige Geest bouwt de Kerk op[al:582] en brengt haar steeds in beweging. Hij herinnert haar aan haar missie[al:593]. Hij roept mensen in zijn dienst en schenkt hun de nodige gaven. Hij voert ons steeds dieper in de gemeenschap met de drievuldige God. Catechismus van de Katholieke Kerk, 733-741,747[[1|733-741.747]]

Ook al leek de kerk in haar lange geschiedenis vaak ‘door alle goede geesten verlaten’ en niettegenstaande alle fouten en menselijke tekortkomingen, toch werkt de Heilige Geest in haar en door haar. Alleen al haar tweeduizendjarige bestaan en de vele heiligen in alle tijden en culturen zijn het zichtbare bewijs van zijn aanwezigheid. De Heilige Geest is het die de kerk als geheel in de waarheid houdt en haar steeds dieper binnenleidt in de kennis van God. Het is de Heilige Geest die in de sacramenten[al:620] werkt en die de Heilige Schrift voor ons tot leven wekt. Mensen die zich volledig voor hem openstellen, schenkt Hij ook zijn genadegaven (charismata[al:544]).

Wat doet de Heilige Geest in mijn leven?
De Heilige Geest opent mij voor God; Hij leert mij bidden en helpt mij er voor anderen te zijn. Catechismus van de Katholieke Kerk, 738-741[[1|738-741]]

‘De stille Gast in onze ziel’ – zo noemt Augustinus de Heilige Geest. Wie Hem wil voelen, moet stil worden. Vaak spreekt die gast heel zacht in ons en met ons, bijvoorbeeld als de stem van ons geweten of door andere innerlijke en uiterlijke impulsen. ‘Tempel van de Heilige Geest’ zijn betekent: met lichaam en ziel beschikbaar zijn voor die gast, voor God in ons. Ons lichaam is dus in zekere zin de woonkamer van God. Hoe meer wij ons openen voor de Heilige Geest in ons, hoe meer Hij leraar van ons leven wordt, hoe eerder Hij ons ook nu al zijn charismata[al:544] schenkt tot opbouw van de kerk. Zo groeien in ons in plaats van de werken van het vlees[al:633], de 'vruchten van de Geest[al:632]'.

Wat betekent ‘Kerk’?
Het Griekse woord voor Kerk[al:582]: ‘ekklesia’ betekent ‘de geroepenen’. Wij allen die gedoopt zijn en in God geloven, worden door de Heer geroepen. Samen vormen we de Kerk. Christus is, zoals Paulus zegt, het hoofd van de Kerk. Wij zijn zijn lichaam. Catechismus van de Katholieke Kerk, 748-757[[1|748-757]]

Als wij de Sacramenten[al:620] ontvangen en het Woord van God horen, is Christus in ons en zijn wij in Hem – dat is de Kerk[al:582]. De Heilige Schrift beschrijft de nauwe persoonlijke levensgemeenschap van alle gedoopten met Jezus in steeds nieuwe beelden: de ene keer is er sprake van het volk van God, dan weer van de bruid van Christus; één keer wordt de Kerk moeder genoemd, dan weer is ze de familie van God, of ze wordt vergeleken met een bruiloftsgezelschap. Nooit gaat het over de Kerk als alleen maar een instituut, nooit over de ‘officiële kerk’, waar je aan voorbij kunt leven. Wij zullen ons ergeren aan de fouten en gebreken in de kerk, maar we kunnen ons nooit van haar distantiëren, omdat God onherroepelijk voor haar gekozen heeft en zich ondanks alle zonde niet van haar distantieert. De kerk is Gods aanwezigheid onder ons mensen. Daarom moeten wij wel van haar houden.

Waartoe wil God de Kerk?
God wil de Kerk[al:582], omdat Hij ons niet individueel, maar gezamenlijk wil verlossen. Hij wil de hele mensheid tot zijn volk maken. Catechismus van de Katholieke Kerk, (758-781,802-804)[[1|(758-781.802-804)]]

Niemand komt op de asociale toer in de hemel. Wie alleen denkt aan zichzelf en zijn eigen zielenheil, leeft asociaal. Dat is in de hemel evenmin als op aarde mogelijk. God zelf is niet asociaal; Hij is niet een eenzaam, zelfgenoegzaam wezen. De drievuldige God is in wezen ‘sociaal’, een gemeenschap, een eeuwige uitwisseling van liefde. Naar het voorbeeld van God is ook de mens ingesteld op relatie, uitwisseling, deelneming en liefde. Wij zijn verantwoordelijk voor elkaar.

Wat is de taak van de Kerk?
Het is de taak van de Kerk[al:582] om het rijk van God, dat met Jezus al begonnen is, in alle volkeren te doen ontkiemen en groeien. Catechismus van de Katholieke Kerk, 763-769,774-776,780[[1|763-769.774-776.780]]

Waar Jezus kwam, beroerde de hemel de aarde: het rijk van God brak aan, een rijk van vrede en gerechtigheid. De Kerk[al:582] dient dit rijk van God. Ze is geen doel in zichzelf. Ze moet voortzetten waar Jezus mee begonnen is. Ze moet handelen zoals Jezus zou handelen. Ze zet de heilige tekenen van Jezus (Sacramenten[al:620]) voort. Ze verspreidt Jezus’ woorden. Daarom is de Kerk, in al haar zwakheden, een sterk stuk hemel op aarde.

Waarom is de Kerk meer dan een instituut?
De Kerk[al:582] is meer dan een instituut omdat zij een geheim (mysterie[al:597]) is dat tegelijk menselijk en goddelijk is. Catechismus van de Katholieke Kerk, 770-773,779[[1|770-773.779]]

Ware liefde maakt niet blind, maar ziende. Dat geldt ook voor de Kerk: van buiten gezien is de Kerk[al:582] alleen een historisch instituut (=instelling) met historische prestaties, maar ook vergissingen en zelfs misdaden; een Kerk van zondaren. Maar als we dieper kijken, zien we dat Christus zich zo met ons zondaren verbonden heeft, dat Hij de Kerk nooit verlaat, zelfs al zouden wij Hem dagelijks verraden. Die onscheidbare verbinding van het menselijke en het goddelijke, van zonde en genade, is het geheim van de Kerk. Met de ogen van het geloof gezien is de Kerk daarom onverwoestbaar heilig.

Wat is het unieke aan het volk van God?
De stichter van dit volk is God, de Vader. Zijn leider is Jezus Christus. Zijn krachtbron is de Heilige Geest. De toegangspoort tot het volk van God is de Doop. Zijn waarde is de vrijheid van de kinderen van God. Zijn wet is de liefde. Als dit volk God trouw blijft en eerst het rijk van God zoekt, verandert het de wereld. Catechismus van de Katholieke Kerk, 781-786[[1|781-786]]

Te midden van alle volkeren van de aarde is er één volk dat anders dan alle andere is. Het onderwerpt zich aan niemand dan God alleen. Het moet zijn als zout, dat smaak geeft; als zuurdeeg, dat alles doordringt; als licht, dat het duister verdrijft. Wie bij het volk van God hoort, loopt het gevaar openlijk in conflict te komen met mensen die Gods bestaan loochenen en zijn geboden verachten. In de vrijheid van de kinderen van God hoeven we echter niets te vrezen, zelfs de dood niet.

Wat betekent: ‘De Kerk is het lichaam van Christus’?
Vooral door de Sacramenten[al:620] van de Doop en de Eucharistie[al:561] ontstaat een onlosmakelijke band tussen Jezus Christus en de Christenen. De verbinding is zo sterk dat zij Hem en ons samenvoegt als hoofd en lichaam van een menselijk lichaam en ons verbindt tot een eenheid. Catechismus van de Katholieke Kerk, 787-795[[1|787-795]]

Wat betekent: ‘De Kerk is de bruid van Christus’?
Jezus Christus houdt van de Kerk[al:582] als een bruidegom van zijn bruid. Hij verbindt zich voor altijd aan haar en geeft zijn leven voor haar. Catechismus van de Katholieke Kerk, 796[[1|796]]

Wie ooit verliefd is geweest, heeft een vermoeden van wat liefde is. Jezus weet het en noemt zichzelf een bruidegom, die hartstochtelijk dingt naar de hand van zijn bruid en het feest van de liefde met haar wil vieren. Zijn bruid – dat zijn wij, de Kerk[al:582]. Al in het Oude Testament[al:604] wordt de liefde van God voor zijn volk vergeleken met de liefde tussen man en vrouw. Als Jezus dingt naar onze hand, hoe vaak is Hij dan bij wijze van spreken ongelukkig verliefd – namelijk op alle mensen die niets van zijn liefde willen weten en die niet beantwoorden!?

Wat betekent: De Kerk is de ‘tempel van de Heilige Geest’?
De Kerk is de ruimte in de wereld waar de Heilige Geest helemaal aanwezig is. Catechismus van de Katholieke Kerk, 797-801,809[[1|797-801.809]]

Het volk Israël vereerde God in de tempel van Jeruzalem. Die tempel is er niet meer. In zijn plaats is de Kerk[al:582] gekomen, die niet aan een bepaalde plaats gebonden is. ‘Want waar twee of drie mensen in Mijn naam samen zijn, ben Ik in hun midden’ (Mt. 18, 20)[b:Mt. 18, 20]. Wat haar levend maakt, is de Geest van Christus: Hij woont in het Woord van de Heilige Schrift en is aanwezig in de heilige tekenen van de Sacramenten[al:620]. Hij leeft in de harten van de gelovigen en spreekt uit hun gebeden. Hij leidt hen en schenkt ze gaven (charismata[al:544]), zowel gewone als buitengewone. Wie vertrouwt op de Heilige Geest, kan ook tegenwoordig echt wonderen beleven.

Waarom kan er maar één Kerk zijn?
Zoals er maar één enkele Christus is, zo kan er maar één enkel lichaam van Christus zijn, één enkele bruid van Christus, dus maar één enkele Kerk van Jezus Christus. Hij is het hoofd, de kerk is het lichaam. Samen vormen ze de ‘hele Christus’ (Augustinus). Zoals het lichaam vele ledematen heeft, maar één lichaam is, zo bestaat ook de ene kerk in en uit veel deelkerken. Samen vormen zij de hele Christus. Catechismus van de Katholieke Kerk, 811-816,866,870[[1|811-816.866.870]]

Jezus heeft zijn Kerk gebouwd op het fundament van de apostelen[al:535]. Dit fundament is tot op vandaag dragend. Het geloof van de apostelen werd onder leiding van het ambt van Petrus, dat ‘in liefde leiding geeft’ (Ignatius van Antiochië), van generatie op generatie in de Kerk[al:582] doorgegeven. Ook de Sacramenten[al:620] die Jezus aan de apostelen heeft toevertrouwd, werken nog steeds in hun oorspronkelijke kracht.

Zijn ook niet-katholieke christenen onze zusters en broeders?
Iedereen die gedoopt is, hoort bij de kerk[al:582] van Jezus Christus. Daarom worden ook de gedoopten die afgescheiden zijn van de volle gemeenschap van de katholieke Kerk terecht Christenen genoemd en zijn daarom onze zusters en broeders. Catechismus van de Katholieke Kerk, 817-819[[1|817-819]]

De afscheidingen van de ene Kerk van Christus zijn ontstaan door vervalsingen van de leer van Christus, menselijke dwalingen en gebrek aan bereidheid tot verzoening – meestal door vertegenwoordigers aan beide kanten. De Christenen van nu treft geen schuld aan de historische scheuringen in de Kerk. De Heilige Geest werkt ook in de van de katholieke Kerk afgescheiden kerken en kerkgemeenschappen[al:583] tot heil van de mensen. Alle gaven die daar aanwezig zijn, zoals de Heilige Schrift, Sacramenten[al:620], geloof, hoop, liefde en andere charismata[al:544] stammen van Christus. Waar de Geest van Christus leeft, is een innerlijke dynamiek in de richting van ‘hereniging’, omdat wat bij elkaar hoort, naar elkaar toe groeit.

Wat moeten wij voor de eenheid van de christenen doen?
Wij moeten in woord en daad aan Christus gehoorzaam zijn, die heeft gezegd dat Hij wil dat ‘allen één zijn’ (Joh. 17, 21)[b:Joh. 17, 21]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 820-822[[1|820-822]]

Eenheid was een van de belangrijkste wensen van Jezus. Hij bad tot de Vader: ‘Laat hen allen één zijn (...) opdat de wereld gelooft dat u mij hebt gezonden’ (Joh. 17, 21)[b:Joh. 17, 21]. Scheuringen zijn als wonden aan het lichaam van Christus, ze doen pijn en zweren. Scheuringen leiden tot vijandschap en ondermijnen het geloof en de geloofwaardigheid van de christenen. Om het schandaal van de afscheidingen uit de wereld te helpen is bekering van alle betrokkenen nodig, kennis van de eigen geloofsovertuigingen en van die van de anderen, maar vooral gemeenschappelijk gebed en gemeenschappelijke dienst van de Christenen aan de mensen. Degenen die in de kerk verantwoordelijkheid dragen, mogen de theologische dialoog niet laten afbreken.

Waarom is de Kerk heilig?
De Kerk[al:582] is niet heilig omdat haar leden heilig zouden zijn, maar omdat God heilig is en in haar werkt. Alle leden van de Kerk zijn door de doop geheiligd. Catechismus van de Katholieke Kerk, 823-829[[1|823-829]]

Steeds als wij ons door de drievuldige God laten aanraken, groeien we in de liefde, worden we geheiligd en heel. Heiligen zijn mensen die liefhebben – niet omdat ze dat zo goed kunnen, maar omdat God hen heeft aangeraakt. Ze geven de liefde, die zij van God ervaren hebben, op hun eigen, vaak originele manier door aan de mensen. Bij God aangekomen, heiligen ze ook de Kerk, omdat ze ‘hun hemel ermee doorbrengen’, ons te steunen op de weg naar heiligheid[al:571].

Waarom heet de Kerk katholiek?
‘Katholiek’ (Grieks: katholon) betekent: in zijn totaliteit, in zijn geheel. De Kerk[al:582] is katholiek omdat Christus haar geroepen heeft het hele geloof te belijden, alle Sacramenten[al:620] te bewaren en te bedienen en de blijde boodschap aan allen te verkondigen; en Hij heeft hen uitgezonden tot alle volken. Catechismus van de Katholieke Kerk, 830-831[[1|830-831]]

Wie behoort tot de katholieke Kerk?
Volledig bij de gemeenschap van de katholieke Kerk behoort wie zich in eenheid met de paus[al:608] en bisschoppen[al:540] door het belijden van het katholieke geloof en het ontvangen van de Sacramenten[al:620] verbindt met Jezus Christus. Catechismus van de Katholieke Kerk, 836-838[[1|836-838]]

God wilde een Kerk voor allen. Helaas zijn wij Christenen ontrouw geworden aan die wens van Christus. Toch zijn wij door het geloof en de gemeenschappelijke doop nog diep met elkaar verbonden.

Welke verhouding heeft de Kerk met de Joden?
De Joden zijn de ‘oudere zussen en broers’ van de Christenen, omdat God eerst van hen hield en eerst tot hen gesproken heeft. Dat Jezus Christus als mens Jood is, verbindt ons. Dat de Kerk hem als de Zoon van de levende God erkent, scheidt ons. In het wachten op de definitieve komst van de Messias zijn wij één. Catechismus van de Katholieke Kerk, 839-840[[1|839-840]]

Het joodse geloof is de wortel van ons geloof. De Heilige Schrift van de Joden, door ons het Oude Testament[al:604] genoemd, is het eerste deel van onze Heilige Schrift. Het joods-christelijke mensbeeld, waarvan de ethiek is gestempeld door de Tien Geboden, is de grondslag van de westerse democratieën. Het is beschamend dat Christenen eeuwenlang die nauwe band met het jodendom hebben verloochend en met pseudotheologische argumenten een jodenhaat hebben gevoed die vaak dodelijke gevolgen had. Daarvoor heeft Paus Johannes Paulus II in het heilige jaar 2000[d:17] uitdrukkelijk vergeving gevraagd. Het Tweede Vaticaans Concilie stelt duidelijk dat de Joden als volk geen collectieve schuld aan de dood van Christus mag worden aangerekend.

Hoe ziet de Kerk de overige religies?
De Kerk respecteert alles wat in andere religies[al:616] goed en waar is. Ze respecteert en stimuleert de godsdienstvrijheid als mensenrecht. Niettemin weet zij dat Jezus Christus de enige verlosser van alle mensen is. Hij alleen is ‘de weg, de waarheid en het leven’ (Joh. 14, 6)[b:Joh. 14, 6]. Catechismus van de Katholieke Kerk, (841-845,846-848)[[1|(841-845.846-848)]]

Met ieder die God zoekt, voelen wij ons als Christenen verbonden. Een bijzondere graad van ‘verwantschap’ hebben wij met de moslims. Evenals het Jodendom en het Christendom, behoort ook de Islam tot de monotheïstische religies[al:616] (monotheïsme[al:595]). Ook de moslims vereren God de schepper en Abraham als de vader van hun geloof. Jezus geldt in de Koran als een groot profeet; Maria, zijn moeder, als moeder van de profeet. De Kerk leert dat alle mensen die buiten hun schuld Christus en zijn Kerk niet kennen, maar God oprecht zoeken en de stem van hun geweten volgen, het eeuwige heil verkrijgen. Wie echter heeft erkend dat Jezus Christus ‘de weg, de waarheid en het leven’ is, maar Hem niet wil navolgen, zal langs andere wegen geen heil vinden. Dat wordt bedoeld met de zin ‘Extra ecclesiam nulla salus’ (Buiten de Kerk is geen heil te vinden).

Waarom heet de Kerk apostolisch?
De Kerk[al:582] heet apostolisch omdat zij, door de apostelen[al:535] gesticht, vasthoudt aan hun overlevering en wordt geleid door hun opvolgers. Catechismus van de Katholieke Kerk, 857-860,869,877[[1|857-860.869.877]]

Jezus riep de apostelen[al:535] als zijn nauwste medewerkers. Zij waren zijn ooggetuigen. Na zijn verrijzenis verscheen Hij hun meerdere malen. Hij schonk hun de Heilige Geest en stuurde hen als gevolmachtigde boden de wereld in. In de jonge Kerk stonden zij garant voor de eenheid. Hun zending en volmacht gaven zij door handoplegging door aan hun opvolgers, de bisschoppen[al:540]. Zo is het tot op de dag van vandaag. Dit proces noemen we apostolische opvolging[al:536].

Hoe is de ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk opgebouwd?
In de Kerk zijn leken en clerici (clerus[al:546]). Als kinderen van God hebben zij dezelfde waardigheid. Ze hebben gelijkwaardige, maar verschillende taken. De roeping van de leken is om de hele wereld voor te bereiden op het rijk van God. Over hen zijn gewijde ambtsdragers (clerici) aangesteld, belast met de diensten van de kerkelijke leiding, de leer en de heiliging. In beide standen zijn er Christenen die zich door celibaat, armoede en gehoorzaamheid op bijzondere wijze ter beschikking stellen van God (bv. kloosterlingen). Catechismus van de Katholieke Kerk, 871-876,934,935[[1|871-876.934.935]]

Iedere Christen heeft de taak met het eigen leven te getuigen van het Evangelie. Maar God gaat met ieder mens een eigen weg. Sommigen zendt hij als leek[al:587], zodat zij in gezin en beroep midden in de wereld het rijk van God opbouwen. Daartoe schenkt hij hun in Doop en Vormsel[al:631] alle nodige gaven van de Heilige Geest. Anderen roept hij tot het herdersambt; zij moeten zijn volk besturen, onderwijzen en heiligen. Die opdracht kan niemand zichzelf aanmatigen; de Heer zelf moet hem roepen en door de wijding zijn goddelijke kracht meegeven. Zo kan hij plaatsvervangend voor Christus handelen en de Sacramenten[al:620] bedienen.

Waaruit bestaat de roeping van de leken?
De leken[al:587] zijn geroepen om zich te engageren in de samenleving, zodat het rijk van God onder de mensen kan groeien. Catechismus van de Katholieke Kerk, (897-913,940-943)[[1|(897-913.940-943)]]

Een leek[al:587] is geen tweederangs christen, want hij heeft deel aan het priesterambt van Christus (algemeen priesterschap). Hij zorgt ervoor dat de mensen in zijn omgeving (op school of opleiding, in de familie en op het werk) het Evangelie leren kennen en Christus leren liefhebben. Hij vormt door zijn geloof de samenleving, de economie en de politiek. Hij steunt het kerkelijke leven, bijvoorbeeld als misdienaar of lector, als groepsleider, of door zitting te nemen in kerkelijke besturen en raden (bv. in de parochieraad of de kerkraad). Juist jonge mensen moeten er goed over nadenken op welke plaats God hen wil hebben.

Waarom is de Kerk geen democratische organisatie?
Het principe van de democratie luidt: alle macht gaat uit van het volk. In de Kerk[al:582] gaat alle macht echter uit van Christus. Daarom heeft de Kerk een hiërarchische opbouw. Maar Jezus gaf haar tegelijk ook een collegiale structuur. Catechismus van de Katholieke Kerk, 874-879[[1|874-879]]

Het hiërarchische element in de Kerk[al:582] bestaat eruit dat het Christus zelf is die in haar handelt, wanneer gewijde ambtsdragers door Gods genade iets doen en geven dat zij vanuit zichzelf niet zouden kunnen doen en geven, d.w.z. als zij in de plaats van Christus de Sacramenten[al:620] bedienen en in zijn volmacht onderwijzen. Het collegiale element van de Kerk bestaat eruit dat Christus het geheel van het geloof heeft toevertrouwd aan een gemeenschap van twaalf Apostelen[al:535], wier opvolgers onder leiding van het ambt van Petrus de Kerk besturen. Gezien die collegiale grondslag, maken de Concilies essentieel deel uit van de Kerk. Maar ook in de andere organen van de Kerk, in synoden en raden, kunnen de vele geestelijke gaven en de universaliteit van de wereldkerk vruchtbaar worden.

Welke taak heeft de paus?
Als opvolger van de heilige Petrus en hoofd van het college van bisschoppen staat de Paus[al:608] garant voor de eenheid van de Kerk[al:582]. Hij heeft de hoogste pastorale volmacht en het hoogste gezag in beslissingen over disciplinaire maatregelen en omtrent de geloofsleer. Catechismus van de Katholieke Kerk, (880-882,936-937)[[1|(880-882.936-937)]]

Jezus gaf Petrus een unieke voorrangspositie onder de apostelen[al:535], waardoor hij de hoogste autoriteit in de oerkerk werd. Rome[al:617] – de plaatselijke Kerk die Petrus leidde en de plaats van zijn martelaarschap – werd na zijn dood het innerlijke oriëntatiepunt van de jonge Kerk. Met Rome moest iedere gemeente overeenstemmen; dat was de maatstaf van het juiste, volledige en onvervalste apostolische geloof. Tot op vandaag is iedere bisschop[al:540] van Rome, net als Petrus, opperste herder van de Kerk, waarvan het eigenlijke hoofd Christus is. Alleen in die functie is de Paus[al:608] ‘plaatsvervanger van Christus op aarde’. Als hoogste autoriteit in zielzorg en leer waakt hij over de onvervalste overlevering van het geloof. Zo nodig moet hij leeropdrachten intrekken of gewijde ambtsdragers bij zware misstappen in geloofs- en zedenkwesties uit hun ambt ontheffen. De eenheid in geloofs- en zedenvragen, die gegarandeerd wordt door het leerambt[al:586] – met aan het hoofd de Paus – maakt deel uit van het weerstandsvermogen en de uitstraling van de katholieke Kerk.

Kunnen bisschoppen tegen de paus in en kan de paus tegen de bisschoppen in handelen en onderwijzen?
Bisschoppen[al:540] kunnen niet tegen de Paus[al:608], maar alleen met hem handelen en onderwijzen. De Paus, daarentegen, kan in precies bepaalde gevallen ook zonder instemming van de bisschoppen beslissen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 880-890[[1|880-890]]

De Paus[al:608] is in zijn beslissingen echter wel gebonden aan het geloof van de Kerk[al:582]. Er bestaat zoiets als de algemene geloofszin van de Kerk; een door de Heilige Geest bewerkte, algemeen in de Kerk heersende basisovertuiging in geloofszaken. Dus in zekere zin het gezonde mensenverstand van de Kerk, dat ‘wat altijd, overal en door iedereen is geloofd’ (Vinzenz van Lérins).

Is de Paus werkelijk onfeilbaar?
Ja. Maar de Paus[al:608] spreekt alleen onfeilbaar als hij in een officiële kerkelijke uitspraak (ex cathedra[al:564]) een dogma[al:556] afkondigt, d.w.z. een bindende beslissing neemt inzake geloofs- en zedenleer. Ook ambtelijke beslissingen genomen door het college van bisschoppen samen met de Paus kunnen een onfeilbaar karakter bezitten, bijvoorbeeld beslissingen van een oecumenisch concilie[al:602]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 888-892[[1|888-892]]

De onfeilbaarheid van de Paus heeft niets te maken met zijn morele integriteit en intelligentie. Onfeilbaar is eigenlijk de kerk, want Jezus heeft haar de Heilige Geest beloofd, die haar in de waarheid houdt en steeds dieper binnenvoert. Als een zelfstandige geloofswaarheid plotseling geloochend of verkeerd uitgelegd wordt, moet de kerk een laatste stem hebben die bindend zegt wat waar en wat onwaar is. Dat is de stem van de Paus. Als opvolger van Petrus en eerste van de bisschoppen[al:540] heeft hij alleen het gezag om de omstreden waarheid volgens de geloofsoverlevering van de kerk zo te formuleren dat het de gelovigen voor alle tijden wordt overgeleverd als ‘zeker te geloven’. Het heet dan dat de Paus[al:608] een dogma verkondigt. Een dogma kan dus inhoudelijk nooit iets ‘nieuws’ behelzen. Een dogma wordt heel zelden afgekondigd. Het laatste stamt van 1950.

Welke taken hebben de bisschoppen?
Bisschoppen[al:540] hebben de verantwoordelijkheid voor de deelkerk die hun is toevertrouwd en medeverantwoordelijkheid voor de hele Kerk[al:582]. Onder de leiding van de Paus[al:608] oefenen ze gezag uit in gemeenschap met elkaar en voor de hele Kerk. Catechismus van de Katholieke Kerk, (886-887,893-896,938-939)[[1|(886-887.893-896.938-939)]]

Bisschoppen[al:540] moeten in eerste instantie apostel[al:535] zijn – trouwe getuigen van Jezus, die hen persoonlijk tot Hem geroepen en uitgezonden heeft. Zo brengen ze Christus tot de mensen en de mensen tot Christus. Dat gebeurt door hun verkondiging, de viering van de Sacramenten[al:620] en de leiding van de Kerk[al:582]. Als opvolger van de apostelen oefent de bisschop zijn ambt uit krachtens een apostolische volmacht. Hij werkt niet in opdracht of als een soort assistent van de Paus. Toch handelt hij met en onder de Paus[al:608].

Waarom wil Jezus dat er mensen zijn die voor altijd een leven in armoede, celibataire kuisheid en gehoorzaamheid leiden?
God is liefde. Hij verlangt ook naar onze liefde. Het is een vorm van liefhebbende overgave aan God om als Jezus te leven - namelijk arm, kuis en gehoorzaam. Wie zo leeft, heeft hoofd, hart en handen vrij voor God en voor de mensen. Catechismus van de Katholieke Kerk, (914-933,944-945)[[1|(914-933.944-945)]]

Steeds weer laten mensen zich volledig veroveren door Jezus, zodat zij ‘met het oog op het koninkrijk van de hemel’ (Mt. 19, 12)[b:Mt. 19, 12] alles opgeven voor God, zelfs de goede gaven als bezit, zelfbeschikking en de echtelijke liefde. Dit leven volgens de evangelische raden[al:562] in armoede, kuisheid[al:584] en gehoorzaamheid toont alle christenen dat de wereld niet alles is. Pas de ontmoeting met de goddelijke bruidegom, ‘van aangezicht tot aangezicht’, zal de mens uiteindelijk gelukkig maken.

Wat betekent ‘gemeenschap van de heiligen’?
Tot de ‘gemeenschap van de heiligen’ behoren alle mensen die hun hoop op Christus hebben gesteld en door de doop bij Hem horen, of ze al gestorven zijn of nog leven. Omdat wij in Christus één lichaam zijn, leven we in een gemeenschap die hemel en aarde omvat. Catechismus van de Katholieke Kerk, 946-962[[1|946-962]]

De Kerk is groter en meer levend dan wij denken. Tot de Kerk behoren levenden en gestorvenen – of ze zich nog in een louteringsproces bevinden, of al in de heerlijkheid van God zijn – bekenden en onbekenden, grote heiligen en onopvallende mensen. Wij kunnen elkaar over de dood heen bijstaan. Wij kunnen onze naamheilige of onze favoriete heilige aanroepen, maar ook onze overleden verwanten, van wie wij geloven dat ze al bij God zijn aangekomen. Omgekeerd kunnen wij onze overledenen die zich nog in een louteringsproces bevinden, door ons smeekgebed en eucharistievieringen als offer van Christus helpen. Wat de enkeling in en voor Christus doet, komt allen ten goede. Omgekeerd betekent dit helaas ook dat iedere zonde de gemeenschap schaadt.

Waarom heeft Maria in de gemeenschap van de heiligen zo een bijzondere positie?
Maria is de Moeder van God. Zij was op aarde als geen ander mens verbonden met Jezus - een band, die ook in de hemel niet ophoudt. Maria is de koningin van de hemel en ons in haar moederlijkheid heel nabij. Catechismus van de Katholieke Kerk, 972[[1|972]]

Omdat zij zich met lichaam en ziel toevertrouwde aan een gevaarlijke, zij het goddelijke onderneming, werd Maria met lichaam en ziel opgenomen in de hemel. Wie als Maria leeft en gelooft, komt in de hemel.

Kan Maria ons werkelijk helpen?
Ja. Dat Maria helpt, is een ervaring sinds het begin van de kerk. Miljoenen Christenen getuigen ervan. Catechismus van de Katholieke Kerk, 967-970[[1|967-970]]

Als Moeder van Jezus is Maria ook onze Moeder. Goede moeders komen altijd voor hun kinderen op. Deze moeder helemaal. Op aarde al kwam zij voor anderen op bij Jezus, bijvoorbeeld toen ze een bruidspaar in Kana voor een blamage behoedde. In de pinksterzaal bad zij samen met de leerlingen. Omdat haar liefde voor ons niet aflaat, kunnen we er zeker van zijn dat ze op de belangrijkste momenten van ons leven voor ons opkomt: ‘nu en in het uur van onze dood’.

Mag men Maria aanbidden?
Nee. Alleen God mag men aanbidden. Maar Maria mogen we vereren als de Moeder van onze Heer. Catechismus van de Katholieke Kerk, 971[[1|971]]

Onder aanbidding verstaan we de deemoedige, onvoorwaardelijke erkenning van de absolute verhevenheid van God boven alle schepselen. Maria is een schepsel, net als wij. In het geloof is zij onze Moeder. En ouders moeten wij eren. Dat is Bijbels, want Maria zelf zegt: ‘Alle geslachten zullen mij voortaan gelukkig prijzen.’ Zo kent de Kerk Mariabedevaartsoorden, feestdagen, liederen en gebeden die betrekking hebben op Maria, zoals de rozenkrans[al:618]. Dit is een beknopte samenvatting van de Evangeliën.

Kan de Kerk werkelijk zonden vergeven?
Ja. Jezus heeft niet alleen zelf zonden vergeven, maar ook de Kerk[al:582] de opdracht en de macht gegeven om mensen van hun zonden te bevrijden. Catechismus van de Katholieke Kerk, (981-983,986-987)[[1|(981-983.986-987)]]

Door de dienst van de priester wordt hem de vergeving van God geschonken en de schuld zo volledig opgelost, alsof ze nooit bestaan had. Een priester[al:612] kan dat alleen omdat Jezus hem deelgenoot maakt van zijn eigen goddelijke macht om de zonden te vergeven.

Welke mogelijkheden tot vergeving van zonden zijn er in de Kerk?
Fundamenteel worden de zonden vergeven in het Sacrament[al:620] van de Doop. Vervolgens is voor de vergeving van zware zonden het Sacrament van Boete en Verzoening (Sacrament van Boete, Biecht) vereist. Voor lichte zonden wordt de Biecht aanbevolen. Maar ook de Heilige Schrift lezen, bidden, vasten en goede werken uitvoeren hebben een verzoenende werking. Catechismus van de Katholieke Kerk, (976-980,984-987)[[1|(976-980.984-987)]]

Waarom geloven wij in de verrijzenis van het lichaam?
Wij geloven in de verrijzenis van de doden omdat Christus uit de dood is verrezen, voor altijd leeft en ons doet deelhebben aan dit eeuwige leven. Catechismus van de Katholieke Kerk, 988-991[[1|988-991]]

Als een mens sterft, wordt zijn lichaam begraven of verbrand. Toch geloven wij dat er voor die mens een leven na de dood is. Jezus heeft zich in zijn verrijzenis heer en meester over de dood getoond; zijn Woord is geloofwaardig: ‘Ik ben de verrijzenis en het leven. Wie in mij gelooft zal leven, ook wanneer hij sterft’ ((Joh. 11, 25; b))[b:Joh. 11, 25].

Waarom geloven wij in de verrijzenis van het ‘vlees’?
Het Bijbelse woord ‘vlees’ verwijst naar de mens in zijn zwakheid en sterfelijkheid. God beschouwt het menselijke vlees echter niet als iets minderwaardigs. In Jezus Christus werd Hij zelf ‘vlees’ (incarnatie[al:577]) om de mensen te verlossen. God verlost niet alleen de geest van de mens, Hij verlost hem geheel, met lichaam en ziel. Catechismus van de Katholieke Kerk, 988-991,997-1001,1015[[1|988-991.997-1001.1015]]

God heeft ons met lichaam (vlees) en ziel geschapen. Hij laat het ‘vlees’, ja, de hele schepping, aan het einde van de wereld niet zomaar vallen als een afgedankt stuk speelgoed. Op de ‘laatste dag’ zal Hij ons in het vlees opwekken – dat wil zeggen: we zullen veranderd zijn, maar ons toch in ons element voelen. Ook voor Jezus was het in-het-vlees-zijn geen episode. Toen de Verrezen Heer zich vertoonde, zagen de leerlingen zijn littekens.

Wat gebeurt er met ons als wij sterven?
In de dood worden lichaam en ziel van elkaar gescheiden. Het lichaam ontbindt, terwijl de ziel naar God gaat en wacht totdat ze op de jongste dag weer met het opgewekte lichaam verenigd wordt. Catechismus van de Katholieke Kerk, (992-1004,1016-1018)[[1|(992-1004.1016-1018)]]

Het hoe van de verrijzenis van ons lichaam is een mysterie. Een beeld kan ons helpen het te geloven: aan een tulpenbol kunnen we niet zien tot wat een prachtige bloem hij zich in de donkere aarde zal ontwikkelen. Zo weten wij ook niets over het toekomstige uiterlijk van ons nieuwe lichaam. Maar Paulus weet zeker: ‘Wat onaanzienlijk en zwak is wanneer het wordt gezaaid, wordt met schittering en kracht opgewekt’ ((1 Kor. 15, 43; a))[b:1 Kor. 15, 43].

Hoe helpt Christus ons bij het sterven als wij op Hem vertrouwen?
Christus komt ons tegemoet en leidt ons naar het eeuwige leven. ‘Niet de dood zal mij halen, maar God’ (H. Theresia van Lisieux). Catechismus van de Katholieke Kerk, 1005-1014,1016,1019[[1|1005-1014.1016.1019]]

In het licht van Jezus’ lijden en sterven kan zelfs het sterven lichter worden. Wij kunnen in een daad van vertrouwen en liefde ‘ja’ zeggen tegen de Vader, zoals Jezus in de Olijfhof deed. Zo een houding noemen we een ‘geestelijk offer’: de stervende verenigt zich met het offer van Christus aan het kruis. Wie zo in vertrouwen op God en in vrede met de mensen, dus zonder zware zonden, sterft, is op weg in de gemeenschap met de verrezen Christus. In ons sterven zullen wij niet dieper vallen dan in zijn handen. Wie sterft, vertrekt niet naar nergens, maar komt thuis in de liefde van God, die hem geschapen heeft.

Wat is het eeuwige leven?
Het eeuwige leven begint met de Doop. Het gaat door de dood heen en zal geen einde hebben. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1020[[1|1020]]

Alleen al wanneer we verliefd zijn, willen we dat aan die toestand geen einde komt. ‘God is liefde’, aldus de eerste brief van Johannes (1 Joh. 4, 16)[b:1 Joh. 4, 16]. ‘De liefde’, zegt de eerste brief aan de Korintiërs, ‘zal nooit vergaan’ (1 Kor. 13, 8)[b:1 Kor. 13, 8]. God is eeuwig omdat Hij liefde is; en de liefde is eeuwig omdat ze goddelijk is. Als wij in de liefde zijn, betreden we Gods eindeloze tegenwoordigheid.

Worden wij na onze dood geoordeeld?
Het zogenaamde bijzondere of ook persoonlijke oordeel[al:602] voltrekt zich in de individuele dood. Het algemene oordeel, dat ook het laatste of jongste oordeel wordt genoemd, vindt plaats op de jongste dag, dus aan het einde van de wereld, bij de wederkomst van de Heer. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1021-1022[[1|1021-1022]]

In het sterven komt ieder mens op het punt van de waarheid. Dan kan niets meer verdrongen en verborgen, niets meer veranderd worden. God ziet ons zoals wij zijn. Wij treden voor zijn gerecht, zijn recht-maken, want in Gods heilige nabijheid kunnen wij alleen maar ‘recht’ of helemaal niet zijn – zo ‘recht’ als God ons wilde toen Hij ons schiep. Misschien moeten we nog een proces van loutering doormaken, misschien kunnen we meteen in de armen van God vallen. Maar misschien zijn we ook zo vol boosheid en haat, zo vol van ‘nee’ tot iedereen, dat we voor altijd ons gezicht afwenden van de liefde, van God. Een leven zonder liefde is echter niets anders dan de hel.

Waaruit bestaat de hemel?
De hemel is het eindeloze moment van liefde. Niets scheidt ons meer van God, van wie onze ziel houdt en naar wie ze een leven lang gezocht heeft. Samen met alle engelen en heiligen mogen we ons voor altijd met en over God verheugen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1023-1026,1053[[1|1023-1026.1053]]

Wie een verliefd stel elkaar vol liefde ziet aankijken, of wie een baby aan de moederborst ziet die de ogen van zijn moeder zoekt alsof hij iedere glimlachje voor altijd wil opslaan, krijgt een vaag vermoeden van de hemel. God te mogen zien, van aangezicht tot aangezicht – dat is als één enkel oneindig moment van liefde.

Wat is het vagevuur (purgatorium)?
Het vagevuur, vaak als plaats voorgesteld, is eerder een toestand. Wie in de genade van God sterft (dus in vrede met God en de mensen), maar nog loutering nodig heeft voordat hij God van aangezicht tot aangezicht kan zien - die is in het vagevuur. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1030-1031[[1|1030-1031]]

Toen Petrus Jezus verraden had, draaide de Heer zich om en keek Petrus aan: ‘En Petrus huilde bitter’ – een gevoel als in het vagevuur. En zo een vagevuur wacht vermoedelijk de meeste mensen in het moment van onze dood: de Heer kijkt ons vol liefde aan – en wij voelen brandende schaamte en smartelijke rouw over ons kwade of ook ‘alleen maar’ liefdeloze gedrag. Pas na deze louterende pijn zullen we in staat zijn zijn liefdevolle blik in ongestoorde hemelse vreugde te beantwoorden.

Kunnen wij overledenen helpen die zich in de toestand van het vagevuur bevinden?
Ja, omdat alle gedoopten in Christus een gemeenschap vormen en onderling verbonden zijn, kunnen ook de levenden de zielen van de overledenen in het vagevuur helpen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1032[[1|1032]]

Als de mens dood is, kan hij niets meer voor zichzelf doen. De tijd van het actieve waar maken is voorbij. Maar wij kunnen iets voor de overledenen in het vagevuur doen. Onze liefde reikt tot in het hiernamaals. Door ons vasten, bidden en onze goede werken, maar vooral door de viering van de heilige Eucharistie[al:561] kunnen wij smeken om genade voor de overledenen.

Wat is de hel?
De hel is de toestand van het eeuwig gescheiden zijn van God en de absolute afwezigheid van liefde. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1033-1037[[1|1033-1037]]

Wie willens en wetens, zonder berouw sterft in zware zonde en Gods barmhartige, vergevende liefde voor altijd afwijst, die sluit zichzelf uit van de gemeenschap met God en de gelukzaligen. Of iemand werkelijk op het moment van de dood de absolute liefde in het gezicht kan zien en toch nog nee zeggen, weten wij niet. Maar onze vrijheid maakt die beslissing mogelijk. Jezus waarschuwt ons keer op keer dat we ons definitief van Hem scheiden als we ons afsluiten van de nood van zijn broeders en zusters: ‘Jullie zijn vervloekt, verdwijn uit mijn ogen (...) Ik verzeker jullie: alles wat jullie voor een van deze onaanzienlijken niet gedaan hebben, hebben jullie ook voor mij niet gedaan’ (Mt. 25, 41.45)[b:Mt. 25, 41.45].

Als God liefde is, hoe kan er dan een hel zijn?
Niet God verdoemt de mens. Het is de mens zelf die Gods barmhartige liefde afwijst en zichzelf vrijwillig het (eeuwige) leven ontneemt, door zich buiten te sluiten van de gemeenschap met God. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1036-1037[[1|1036-1037]]

God verlangt naar gemeenschap, zelfs met de laatste zondaar; Hij wil dat iedereen zich bekeert en gered wordt. Maar God heeft de mens vrij geschapen en respecteert zijn keuzes. Zelfs God kan de liefde niet dwingen. Als degene die liefheeft, is Hij ‘machteloos’ als iemand in plaats van de hemel de hel kiest.

Wat is het laatste of jongste oordeel?
Het laatste of jongste oordeel zal plaatsvinden aan het eind van de tijden, bij de wederkomst van Christus. ‘Wie het goede gedaan heeft, staat op om te leven; wie het slechte gedaan heeft, staat op om veroordeeld te worden’ (Joh. 5, 29)[b:Joh. 5, 29]. Catechismus van de Katholieke Kerk, (1038-1041,1058-1059)[[1|(1038-1041.1058-1059)]]

Als Christus in heerlijkheid weerkomt, zal zijn volle licht op ons schijnen. De waarheid zal aan het licht komen: onze gedachten, onze daden, onze verhouding met God en de mensen – niets zal meer verborgen zijn. Wij zullen de definitieve zin van de schepping ontdekken, de wonderbare wegen van God tot ons heil begrijpen en eindelijk ook antwoord krijgen op de vraag waarom het kwaad zo machtig mag zijn, als God toch de uiteindelijke macht heeft. Het jongste oordeel is ook het oordeel over ons. Hier wordt beslist of wij opgewekt worden tot het eeuwige leven, of voor altijd van God gescheiden worden. Aan hen die het leven gekozen hebben, zal God nog eenmaal scheppend handelen. In een ‘nieuw lichaam’ (2 Kor. 5, 1)[b:2 Kor. 5, 1] zullen zij voor altijd leven in Gods heerlijkheid en Hem met lichaam en ziel prijzen.

Hoe zal de wereld voltooid worden?
Aan het einde der tijden zal God een nieuwe hemel en een nieuwe aarde scheppen. Het kwaad zal geen macht en geen aantrekkingskracht meer hebben. De verlosten zullen God van gezicht tot gezicht zien - als vrienden. Hun verlangen naar vrede en gerechtigheid zal vervuld zijn. God te aanschouwen zal hun geluk zijn. De Drievuldige God zal onder hen wonen en alle tranen van hun ogen afwissen: de dood zal niet meer zijn, geen verdriet, geen geklaag, geen moeite. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1042-1050,1060[[1|1042-1050.1060]]

Waarom zeggen wij ‘amen’ na de belijdenis van ons geloof?
We zeggen Amen[al:534] - dus: ja - op de belijdenis van ons geloof omdat God wil dat wij getuigen van het geloof zijn. Wie amen zegt, stemt vol blijdschap en in vrijheid in met het scheppende en verlossende werk van God. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1061-1065[[1|1061-1065]]

Het Hebreeuwse woord ‘amen’ gaat terug op een wortel die zowel ‘geloof’ als ‘standvastigheid, betrouwbaarheid en trouw’ betekent. ‘Wie amen zegt, zet zijn handtekening’ (Augustinus). Dit onvoorwaardelijke ‘ja’ kunnen wij alleen uitspreken omdat Jezus zich voor ons in de dood en verrijzenis als trouw en betrouwbaar heeft betoond. Hij is zelf het menselijke ‘ja’ op alle beloften van God, zoals Hij ook het definitieve ‘ja’ van God aan ons is.

Bij de viering van de christelijke mysteriën (geheimen, Sacramenten[al:20]) gaat het om de ontmoeting met Jezus Christus in de tijd. Tot aan het eind van de dagen is hij in zijn kerk[al:582] aanwezig. De diepste ontmoeting met Hem op aarde is de eredienst (liturgie[al:588]). Daarom staat in de Regel van Benedictus: 'Niets mag voorrang hebben op de eredienst.' (Benedictus van Nursia, ca. 480-547, stichter van het westerse kloosterleven)

Waarom viert de kerk zo vaak de eredienst?
Het volk Israël onderbrak al ‘zevenmaal per dag’ (Ps. 119, 164)[b:Ps. 119, 164] het werk om God te prijzen. Jezus nam deel aan de eredienst en gebeden van zijn volk; Hij leerde zijn leerlingen bidden en riep hen bijeen in de avondmaalszaal om met hen de eredienst van alle erediensten te vieren: de gave van zichzelf in de maaltijd. De Kerk[al:582], die oproept tot de eredienst, volgt zijn verzoek: ‘Doe dit tot mijn gedachtenis’ (1 Kor. 11, 24)[b:1 Kor. 11, 24]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1066-1070[[1|1066-1070]]

Zoals de mens ademhaalt om in leven te blijven, zo ademt en leeft de Kerk door het vieren van de eredienst. God zelf is het die haar iedere dag nieuw leven inblaast door zijn Woord en zijn Sacramenten[al:620]. We kunnen ook een ander beeld gebruiken: iedere eredienst is als een afspraak met de Geliefde, die God in onze agenda zet. Wie Gods liefde al aangevoeld heeft, gaat er graag naartoe. Wie soms weleens niets voelt en toch gaat, betoont God zijn trouw.

Wat is liturgie?
Liturgie[al:588] is de officiële eredienst van de Kerk[al:582]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1077-1112[[1|1077-1112]]

Een liturgie[al:588] is geen happening die het moet hebben van goede ideeën en mooie liederen. Liturgie is niet iets wat wij maken of verzinnen. Het is iets levends, gegroeid in het geloof van millennia. Een eredienst is een heilig, eerbiedwaardig gebeuren. Liturgie[al:588] wordt spannend als we God op het spoor komen: God zelf is aanwezig in haar heilige tekenen en in hun kostbare, vaak heel oude gebeden.

Waarom heeft de liturgie prioriteit in het leven van de kerk en het persoonlijke leven?
'De liturgie[al:588] is het hoogtepunt, waarnaar het handelen van de Kerk streeft en tevens de bron waaruit haar hele kracht voortvloeit’ (Tweede Vaticaans Concilie). Catechismus van de Katholieke Kerk, 1074[[1|1074]]

Tijdens Jezus’ leven kwamen de mensen in groten getale tot Hem omdat ze zijn helende nabijheid zochten. Ook nu nog kunnen wij Hem vinden, want Hij leeft in zijn Kerk. Op twee plaatsen garandeert Hij ons zijn tegenwoordigheid: in de dienst aan de armsten (Mt. 25, 42)[b:Mt. 25, 42] en in de Eucharistie[al:561]. Daar lopen wij direct in zijn armen. Als wij Hem in ons toelaten, onderwijst Hij ons, voedt ons, verandert ons, heelt ons en wordt één met ons in de Heilige Mis.

Wat gebeurt er met ons als wij de eredienst vieren?
Als wij de eredienst vieren, worden we opgenomen in de liefde van God, geheeld en veranderd. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1076[[1|1076]]

Alle vieringen van de Kerk en alle Sacramenten[al:620] dienen er alleen maar toe dat wij het leven hebben in volheid. Als wij de eredienst vieren, ontmoeten we Hem die van zichzelf gezegd heeft: ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven’ (Joh. 14, 6)[b:Joh. 14, 6]. Wie naar de eredienst gaat en verlaten is, schenkt God geborgenheid. Wie naar de eredienst gaat en zich verloren voelt, vindt een God die op hem wacht.

Wat is de diepste oorsprong van de liturgie?
De diepste oorsprong van de liturgie[al:588] is God, in wie een eeuwig, hemels feest van liefde is - de vreugde van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Omdat God liefde is, wil Hij ons doen delen in zijn vreugde en ons zijn zegen[al:634] schenken. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1077-1109[[1|1077-1109]]

Onze aardse liturgieën moeten feesten vol schoonheid en kracht zijn: feesten van de Vader die ons geschapen heeft – daarom spelen de gaven van de aarde zo een grote rol: het brood, de wijn, olie en licht, wierook, goddelijke muziek en schitterende kleuren. Feesten van de Zoon die ons verlost heeft – daarom jubelen wij over onze bevrijding, ademen wij op in het horen van de woorden, worden we sterk in het eten van de eucharistische gaven. Feesten van de Heilige Geest, die in ons leeft – vandaar de overvloedige rijkdom aan troost, inzicht, moed, kracht en zegen[al:634], die uitgaat van de heilige samenkomsten.

Wat is het wezenlijke van iedere liturgie?
Liturgie[al:588] is altijd eerst de gemeenschap met Jezus Christus. Iedere eredienst, niet alleen de Eucharistieviering, is een Paasviering in het klein. Jezus opent en viert met ons de overgang van dood naar leven. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1085[[1|1085]]

De belangrijkste eredienst van de wereld was de viering van het Pascha van Jezus met zijn leerlingen de avond voor zijn dood in de avondmaalszaal. De leerlingen dachten dat Jezus de bevrijding van Israël uit Egypte vierde. Maar Jezus vierde de bevrijding van de hele mensheid uit de macht van de dood. Destijds in Egypte had het ‘bloed van het lam’ de Israëlieten tegen de doodsengel beschermd. Nu zou Hij zelf het Lam zijn wiens bloed de mensheid redt van de dood. De dood en verrijzenis van Jezus zijn het bewijs dat je kunt sterven en tegelijk het leven winnen. Dat is de eigenlijke inhoud van iedere christelijke eredienst. Jezus zelf vergeleek zijn dood en verrijzenis met de bevrijding van Israël uit de slavernij van Egypte. Met het Paasmysterie wordt daarom de verlossende werking van Jezus’ dood en verrijzenis aangeduid. Analoog aan het levensreddende bloed van het lam bij de uittocht van de Israëlieten uit Egypte (Ex. 12)[b:Ex. 12] is Jezus het ware paaslam, dat de mensheid verlost heeft van de verstriktheid in dood en zonde.

Hoeveel Sacramenten zijn er en hoe heten ze?
De Kerk kent zeven Sacramenten[al:620]: Doop, Vormsel[al:631], Eucharistie[al:561], Sacrament van Boete en verzoening, Ziekenzalving, Wijding en Huwelijk. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1210[[1|1210]]

Waarom hebben we eigenlijk Sacramenten nodig?
Sacramenten[al:620] hebben we nodig om boven ons kleine menselijke leven uit te groeien en door Jezus als Jezus te worden: kinderen van God in vrijheid en heerlijkheid. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1129[[1|1129]]

In de doop worden verloren mensenkinderen tot geborgen kinderen van God; door het Vormsel[al:631] worden zoekenden tot vastberaden mensen; door de biecht worden schuldigen tot verzoende mensen; door de Eucharistie[al:561] worden hongerigen tot brood voor anderen; door het huwelijk en de priesterwijding worden individualisten tot dienaren van de liefde; door de ziekenzalving worden wanhopigen tot mensen vol vertrouwen. Het Sacrament[al:620] in alle Sacramenten is Christus zelf. In Hem groeien wij uit de verlorenheid van de zelfzucht in het ware leven, dat niet meer ophoudt.

Waarom is het geloof in Jezus Christus niet genoeg? Waarom geeft God ons ook nog de Sacramenten?
Wij moeten en mogen met al onze zintuigen tot God komen, niet alleen met ons intellect. Daarom geeft God zich aan ons in aardse tekenen - in brood, wijn en olie, door woorden, zalvingen en handopleggingen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1084,1146-1152[[1|1084.1146-1152]]

Mensen zagen Jezus, hoorden Hem, mochten Hem aanraken en ervoeren daarin heil en heling aan lijf en ziel. De zintuiglijke tekenen van de Sacramenten[al:620] tonen ditzelfde handschrift van God, die de hele mens wil aanspreken en niet alleen maar zijn hoofd.

Waarom behoren de Sacramenten bij de Kerk? Waarom kan niet iedereen ze gebruiken zoals hij wil?
Sacramenten[al:620] zijn gaven van Christus aan zijn Kerk. Het is haar taak ze te bedienen en ze te beschermen tegen misbruik. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1117-1119,1131[[1|1117-1119.1131]]

Jezus heeft zijn woorden en tekenen toevertrouwd aan concrete mensen, namelijk de apostelen[al:535], en ze niet aan een anonieme massa uitgeleverd. Tegenwoordig zouden we zeggen: 'Hij zette zijn erfgoed niet vrij op het internet, maar plaatste ze op een homesite'. Sacramenten[al:620] zijn voor de Kerk en door de Kerk. Ze zijn voor de Kerk omdat het lichaam van Christus, dat de Kerk is, op de Sacramenten is gegrondvest, erdoor gevoed en voltooid wordt. Ze zijn door de Kerk, omdat Sacramenten krachten van het lichaam van Christus zijn, zoals in de Biecht, waar Christus ons door de priester[al:612] de zonden vergeeft.

Welke Sacramenten ontvangen we maar één maal?
Doop, Vormsel[al:631] en Wijding. Deze Sacramenten[al:620] drukken een onuitwisbaar zegel op de mens. Doopsel en Vormsel maken hem voor altijd tot kind van God en gelijkvormig aan Christus. De Wijding is eveneens onuitwisbaar. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1121[[1|1121]]

Zoals we altijd een kind van onze ouders zijn en blijven en niet alleen maar ‘soms’ of ‘een beetje’, zo worden we door Doop en Vormsel[al:631] ook voor altijd kind van God, gelijkvormig aan Christus en horen we bij zijn Kerk. Zo is ook de Wijding niet een baan die iemand tot zijn pensioen uitoefent, maar een onherroepelijke genadegave. Omdat God trouw is, blijft de werking van die Sacramenten voor altijd behouden voor de mensen – als ontvankelijkheid voor de roep van God, als roeping, als bescherming. Daarom kunnen die Sacramenten[al:620] niet worden herhaald.

Waarom vooronderstellen de Sacramenten het geloof?
Sacramenten[al:620] zijn geen magie. Een sacrament kan alleen maar werken als je het in geloof begrijpt en aanneemt. Sacramenten vooronderstellen niet enkel het geloof, maar versterken het ook en brengen het tot uitdrukking. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1122-1126[[1|1122-1126]]

Jezus beval de apostelen[al:535] de mensen eerst door hun verkondiging tot discipelen te maken, dus hun geloof te wekken, en ze dan pas te dopen. Het zijn dus twee dingen die wij in de Kerk[al:582] ontvangen: het geloof en de Sacramenten[al:620]. Christen word je ook tegenwoordig niet door een ritueel of door je te laten inschrijven, maar door het aannemen van het juiste geloof. Wij ontvangen het juiste geloof van de Kerk. Zij staat daarvoor borg. Omdat het geloof van de Kerk tot uiting komt in de liturgie[al:588], mag een sacramenteel ritueel niet door een ambtsdrager of een gemeenschap worden veranderd of gemanipuleerd.

Als een sacrament wordt bediend door iemand die onwaardig is, verliest het dan zijn werking?
Nee. De Sacramenten[al:620] werken op grond van de voltrokken sacramentele handeling (ex opere operato), d.w.z. onafhankelijk van de morele houding of spirituele instelling van degene die het bedient. Het volstaat dat hij wil doen wat de kerk[al:582] doet. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1127-1128,1131[[1|1127-1128.1131]]

Degenen die de Sacramenten[al:620] bedienen, moeten in ieder geval een voorbeeldig leven leiden. Maar de Sacramenten worden niet werkzaam door de heiligheid[al:571] van wie ze uitvoert, maar doordat Christus zelf in hen werkt. Hij respecteert echter ook onze vrijheid bij het ontvangen van de Sacramenten. Daarom hebben ze alleen maar een positieve werking als wij ons openstellen voor Christus.

Wie viert de liturgie?
Christus, de Heer zelf, is het die in alle aardse liturgieën de kosmische liturgie[al:588] viert, die engelen en mensen, levenden en gestorvenen, verleden, nu en toekomst, hemel en aarde omvat. Priesters[al:612] en gelovigen nemen op onderscheiden wijze deel aan de eredienst van Christus. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1136-1139[[1|1136-1139]]

Als wij de eredienst vieren, moeten we ons innerlijk voorbereiden voor het grote dat daar geschiedt: nu en hier is Christus aanwezig en met Hem de hele hemel. Daar zijn allen vervuld van onzegbare vreugde en tegelijk van liefdevolle zorg voor ons. Het laatste boek van de Heilige Schrift, de geheime Openbaring, schildert in mysterieuze beelden die hemelse liturgie[al:588], waarmee wij hier op aarde instemmen.

Waarom vertalen wij liturgie met eredienst?
De eredienst is vooral Gods dienst aan ons - en pas dan onze dienst aan God. God geeft zich aan ons in heilige tekenen - zodat wij hetzelfde doen; ons zonder voorbehoud aan Hem geven. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1145-1192[[1|1145-1192]]

Jesus is aanwezig in Woord en Sacrament[al:620] – God is aanwezig. Dat is het eerste en belangrijkste bij iedere eredienst. Pas daarna komen wij. Jezus offert zijn leven voor ons, opdat wij Hem het geestelijke offer van ons leven brengen. In de Eucharistie[al:561] geeft Christus zich aan ons, opdat wij ons aan Hem geven. Wij geven Jezus bij wijze van spreken een blanco cheque van ons leven. Zo nemen we deel aan het verlossende en veranderende offer van Christus. Ons kleine leven wordt geopend voor het rijk van God. God kan zijn leven in ons leven leiden.

Waarom zijn er in de erediensten zoveel tekens en symbolen?
God weet dat wij mensen niet alleen geestelijke, maar ook lichamelijke wezens zijn; wij hebben tekens en symbolen nodig om geestelijke of innerlijke werkelijkheden te herkennen en te benoemen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1145-1152[[1|1145-1152]]

Met rode rozen, een trouwring, zwarte kleding, graffiti of een aidsspeldje; altijd drukken we een innerlijke werkelijkheid uit door tekenen en die worden ook onmiddellijk begrepen. De mensgeworden God schenkt ons menselijke tekenen, waarin Hij onder ons leeft en werkzaam is: brood en wijn, het water van de doop, de zalving met de Heilige Geest. Ons antwoord op de heilige tekenen van God bestaat uit tekenen van eerbied: knielen, opstaan als we luisteren naar het evangelie, de buiging, onze handen vouwen. En net als bij een bruiloft, versieren we ook de plaats van de goddelijke aanwezigheid met het mooiste wat wij hebben: met bloemen, kaarsen en muziek.

Waartoe zijn er bij de heilige tekenen van de liturgie nog woorden nodig?
Liturgie[al:588] vieren betekent God ontmoeten: Hem laten handelen, naar Hem luisteren, Hem antwoorden. Zulke tweegesprekken uiten zich altijd in woorden en gebaren. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1153-1155,1190[[1|1153-1155.1190]]

Jezus sprak door tekenen en woorden tot de mensen. Zo is het ook in de Kerk, als de priester[al:612] de gaven toont en zegt: ‘Dit is mijn lichaam (...) dit is mijn bloed (...).’ Alleen door die verklarende woorden van Jezus worden tekenen tot Sacramenten[al:620]: tekenen die bewerken wat zij betekenen.

Waarom wordt in de erediensten gemusiceerd en hoe moet muziek zijn om in de liturgie te passen?
Waar woorden tekortschieten om God te loven, komt de muziek ons ter hulp. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1156-1158,1191[[1|1156-1158.1191]]

Als wij ons tot God wenden, blijft er altijd een rest onzegbaar en ongezegd. Dan kan de muziek ons helpen. In de jubel wordt de taal tot gezang – daarom zingen de engelen. Muziek in de eredienst moet het bidden mooier en inniger maken, de harten van alle aanwezigen dieper raken en op God richten en een feest van klanken voor God bereiden.

Hoe doordringt de liturgie de tijd?
In de eredienst wordt tijd tot tijd voor God.

Vaak weten we niet wat we met onze tijd aan moeten – we zoeken een tijdverdrijf. Tijdens de eredienst verdicht de tijd zich omdat iedere seconde gevuld is met zin. Als wij de eredienst vieren, ervaren we dat God de tijd geheiligd heeft en iedere seconde tot een poort naar de eeuwigheid heeft gemaakt.

Waarom herhalen we de liturgie ieder jaar?
Zoals wij ieder jaar onze verjaardag of huwelijksdag vieren, zo viert ook de liturgie[al:588] in het ritme van het jaar de belangrijkste heilsgebeurtenissen. Maar met één belangrijk verschil: alle tijd is Gods tijd. ‘Herinneringen’ aan de boodschap en het leven van Jezus zijn tegelijk ontmoetingen met de levende God. Catechismus van de Katholieke Kerk, (1163-1165,1194-1195)[[1|(1163-1165.1194-1195)]]

De Deense filosoof Sören Kierkegaard zei eens: ‘Of we zijn tijdgenoten van Jezus, of we kunnen het beter laten.’ Door gelovig mee te gaan met het kerkelijke jaar worden we inderdaad tijdgenoten van Jezus. Niet omdat we ons op die manier precies in zijn tijd en zijn leven zouden kunnen voorstellen of erin meeleven, maar omdat Hij, als ik op die manier ruimte voor Hem maak, in mijn tijd en in mijn leven komt met zijn helende en verzoenende aanwezigheid, met de explosieve kracht van zijn verrijzenis.

Wat is het liturgische jaar (kerkelijk jaar)?
Met het liturgische of kerkelijke jaar wordt aan de normale loop van het jaar een verdieping gegeven door de mysteries van het leven van Christus - van de menswording tot de wederkomst in heerlijkheid. Het liturgische jaar begint met de advent, de tijd van de verwachting van de Heer, vindt zijn eerste hoogtepunt in het kerstfeest en het tweede, nog grotere hoogtepunt in de viering van het verlossende lijden, sterven en verrijzen van Christus met Pasen. De paastijd eindigt met het pinksterfeest, de uitstorting van de Heilige Geest op de Kerk[al:582]. Het liturgische jaar wordt steeds weer onderbroken door Maria- en heiligenfeesten, waarbij de Kerk Gods genade prijst, die de mensen tot het heil heeft gebracht. Catechismus van de Katholieke Kerk, (1168-1173,1194-1195)[[1|(1168-1173.1194-1195)]]

Hoe belangrijk is de zondag?
De zondag is het middelpunt van de christelijke tijd, want op zondag vieren wij de verrijzenis van Christus en iedere zondag is Pasen in het klein. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1163-1167,1193[[1|1163-1167.1193]]

Als de zondag veronachtzaamd of afgeschaft wordt, kent de week alleen nog maar werkdagen. De mens, die geschapen is voor vreugde, verkommert dan tot werkdier of consumptieslaaf. Wij moeten op aarde echt leren feestvieren, anders weten we straks niets met de hemel te beginnen. In de hemel is het zondag zonder einde.

Wat is het getijdengebed?
Het ‘getijdengebed’ is het algemene, openbare gebed van de Kerk[al:582]. Bijbelse teksten voeren de bidder steeds dieper in het mysterie van het leven van Jezus Christus. Wereldwijd wordt zo op elk moment van de dag ruimte gemaakt voor de drievuldige God, om de bidder en de wereld stap voor stap te veranderen. Niet alleen priesters[al:612] en monniken bidden het getijdengebed. Veel christenen, voor wie het geloof belangrijk is, stemmen in met het duizendvoudige gebed dat van overal ter wereld opstijgt naar God. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1174-1178,1196[[1|1174-1178.1196]]

De zeven ‘gebedshorae’ (Latijn: hora = uur) zijn als het ware een gebedswoordenschat van de Kerk[al:582]. Het maakt onze tongen los, zelfs als wij van vreugde, zorgen of angsten met stomheid geslagen zijn. Heel vaak is het verbazend hoe een zin, een tekst van het getijdengebed ‘toevallig’ precies past bij mijn eigen situatie. God hoort het als wij Hem aanroepen. Hij antwoordt ons in die teksten – soms zelfs ontstellend concreet. Maar soms beproeft Hij ons ook met lange tijden van zwijgen en droogheid, in afwachting van onze trouw.

Hoe doordringt de liturgie de plaatsen waarin wij leven?
Christus heeft met zijn overwinning alle plaatsen van de wereld doordrongen. Hij zelf is de ware tempel, en de eredienst aan God ‘in geest en waarheid’ (Joh. 4, 24)[b:Joh. 4, 24] is niet meer aan een plaats gebonden. Niettemin zijn er in de christelijke wereld vele kerken en heilige plaatsen, omdat mensen concrete plaatsen nodig hebben om elkaar te ontmoeten, en tekenen die hen herinneren aan de nieuwe werkelijkheid. Ieder godshuis is een symbool voor het hemelse Vaderhuis waarnaar wij onderweg zijn. Catechismus van de Katholieke Kerk, (1179-1181,1197-1198)[[1|(1179-1181.1197-1198)]]

Je kunt zeker overal bidden – in het bos, op het strand, in bed. Maar omdat wij mensen niet alleen maar geestelijke wezens zijn, maar een lichaam hebben, moeten wij zien, horen en voelen. Wij hebben een concrete plek nodig als we elkaar willen ontmoeten, om ‘lichaam van Christus’ te zijn; we moeten knielen als we tot God willen bidden; we moeten het veranderde brood eten; we moeten ons fysiek in beweging zetten als Hij ons roept. En een kruis langs de weg zal ons er onderweg aan herinneren aan wie de wereld behoort.

Wat is een christelijk godshuis?
Een christelijk godshuis is een symbool zowel voor de kerkelijke gemeenschap van mensen op een concrete plaats, als voor de hemelse woningen die God voor ons bereid heeft. In een godshuis komen we bijeen om in gemeenschap of alleen te bidden en om de Sacramenten[al:620], vooral de Eucharistie[al:561] te vieren. Catechismus van de Katholieke Kerk, (1179-1186,1197-1199)[[1|(1179-1186.1197-1199)]]

‘Hier ruikt het naar de hemel’ – ‘Hier word je helemaal stil en eerbiedig.’ Sommige kerken hullen ons vormelijk in een sfeer van gebed. We voelen dat God hier aanwezig is. De schoonheid van de kerken verwijst naar de schoonheid, grootheid en liefde van God. Kerken zijn niet alleen stenen boodschappers van het geloof, maar woningen van God, die in het Sacrament[al:620] van het altaar werkelijk en waarachtig aanwezig is.

Welke liturgische plaatsen zijn bepalend voor een godshuis?
De centrale plaatsen van een godshuis zijn het altaar met het kruis, het tabernakel[al:625], de zetel van de celebrant, de ambo, het doopbekken en de biechtstoel. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1182-1188[[1|1182-1188]]

Het altaar is het middelpunt van de kerk. Hierop worden in de eucharistieviering het kruisoffer en de verrijzenis van Jezus Christus tegenwoordig. Het is ook de tafel waartoe het volk van God wordt uitgenodigd. In het tabernakel[al:625], een soort sacrale schatkist, wordt op een waardige en liefst goed zichtbare plaats in de Kerk het eucharistische Brood bewaard, waarin de Heer zelf aanwezig is. Het zogenaamde eeuwige licht is een teken dat het tabernakel ‘bewoond’ is. Brandt het niet, dan is het tabernakel leeg. De opvallende zetel (Latijn: cathedra) van de bisschop[al:540] of priester[al:612] is een teken dat het uiteindelijk Christus is die de gemeenschap leidt. De ambo (Grieks: anabainein = bestijgen), de lessenaar voor het woord van God, laat de waarde en waardigheid zien van de Bijbelse lezingen als woord van de levende God. Bij het doopbekken wordt gedoopt en het wijwaterbekken houdt de herinnering aan onze doopbelofte wakker. Een biechtstoel of -kamer is er om schuld te bekennen en vergeving te kunnen ontvangen.

Kan de Kerk de liturgie ook veranderen en vernieuwen?
Er zijn veranderlijke en onveranderlijke bestanddelen van de liturgie[al:588]. Onveranderlijk is alles wat van goddelijke oorsprong is, zoals de woorden van Jezus bij het Laatste Avondmaal. Daarnaast zijn er veranderlijke onderdelen, die de Kerk af en toe zelfs veranderen moet. Het mysterie van Christus moet immers in alle tijden en op alle plaatsen verkondigd, gevierd en geleefd worden. Daarom moet de liturgie aansluiten bij de cultuur van de afzonderlijke volken. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1200-1209[[1|1200-1209]]

Jezus sprak de hele mens aan: zijn geest en verstand, zijn hart en zijn wil. Precies hetzelfde wil Hij ook nu nog in de liturgie. Daarom heeft de liturgie[al:588] in Afrika andere kenmerken dan in Europa, is ze in een bejaardenhuis anders dan bij wereldjongerendagen[d:64] en heeft zij in een parochie een ander gezicht dan in kloosters. Maar het moet herkenbaar blijven dat het gaat om de ene eredienst van de hele, wereldwijde Kerk.

Is er een innerlijke logica die de Sacramenten met elkaar verbindt?
Alle Sacramenten[al:620] zijn een ontmoeting met Christus, die zelf het oersacrament is.

• Er zijn Sacramenten van initiatie[al:578], die in het geloof binnenleiden:
  • Doop,
  • Vormsel[al:631] en
  • Eucharistie[al:561].
• Er zijn Sacramenten van heling:
  • Biecht en
  • Ziekenzalving.
• En er zijn Sacramenten van gemeenschap en zending:
  • Huwelijk en
  • Wijding.
  Catechismus van de Katholieke Kerk, 1210-1211[[1|1210-1211]]

De Doop verbindt met Christus. Het Vormsel[al:631] schenkt ons zijn geest. De Eucharistie[al:561] verenigt ons met Hem. De Biecht verzoent ons met Christus. Door de Ziekenzalving geneest, sterkt en troost Christus. In het Huwelijkssacrament belooft Christus zijn liefde in onze liefde en zijn trouw in onze trouw. Door het Sacrament van Wijding mogen de priesters[al:612] zonden vergeven en de heilige Mis vieren.

Wat is de Doop?
De Doop is de weg uit het rijk van de dood naar het leven; de toegangspoort tot de Kerk[al:582] en het begin van een blijvende gemeenschap met God. Catechismus van de Katholieke Kerk, (1213-1216,1276-1278)[[1|(1213-1216.1276-1278)]]

De Doop is het fundamentele Sacrament[al:620] en de voorwaarde voor alle andere Sacramenten. Het verenigt ons met Jezus Christus, neemt ons op in zijn verlossende sterven aan het kruis, bevrijdt ons daardoor van de macht van de zonde en laat ons met Hem opstaan tot een leven zonder de macht van de zonde. Omdat de Doop een verbond met God is, moet de mens er ‘ja’ op zeggen. Bij de zuigelingendoop belijden de ouders in de plaats van het kind het geloof.

Hoe wordt de Doop bediend?
De klassieke vorm van doopbediening is de drievuldige onderdompeling van de dopeling in water. Meestal wordt het hoofd van de dopeling driemaal met water besprenkeld, waarbij de volgende woorden worden uitgesproken: ‘Ik doop u in naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.’ Catechismus van de Katholieke Kerk, 1229-1245,1278[[1|1229-1245.1278]]

Water symboliseert reiniging en nieuw leven, wat al tot uiting kwam in de boetedoop bij Johannes de Doper. De Doop, die in ‘naam van de Vader en de Zoon en van de Heilige Geest’ met water wordt toegediend, is meer dan een teken van omkeer en boete, het is nieuw leven in Christus. Daarom gaat de Doop gepaard met de zalving, het witte doopkleed en de doopkaars.

Wie kan worden gedoopt en wat wordt van een doopkandidaat verlangd?
Ieder mens die nog niet gedoopt is, kan worden gedoopt. De enige voorwaarde is het geloof, dat bij de doop openlijk moet worden beleden. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1246-1252[[1|1246-1252]]

Een mens die zich tot het Christendom bekeert, krijgt niet alleen een andere wereldbeschouwing. Hij gaat een weg van leren (catechumenaat)[al:542] waarop hij door persoonlijke omkeer, maar vooral door het geschenk van de Doop tot een nieuw mens wordt. Hij is nu een levend lidmaat aan het lichaam van Christus.

Waarom houdt de Kerk vast aan de praktijk van de kinderdoop?
De Kerk houdt sinds oude tijden vast aan de kinderdoop. Daarvoor is één reden: voordat wij voor God kiezen, heeft God voor ons gekozen. De Doop is dus een genade, een onverdiend geschenk van God, die ons onvoorwaardelijk aanneemt. Gelovige ouders die het beste willen voor hun kind, willen ook de Doop, waarin het kind aan de invloed van de erfzonde en de macht van de dood wordt onttrokken. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1250,1282[[1|1250.1282]]

De kinderdoop stelt voorop dat christelijke ouders de dopeling het geloof bijbrengen. Het is een vergissing door een verkeerde opvatting van 'vrije keuze' het kind de Doop te willen onthouden. Zoals je een kind niet de liefde kunt onthouden opdat het later zelf voor de liefde kan kiezen, zo zou het een vergissing zijn als gelovige ouders hun kind de genade van God in de Doop zouden onthouden. Zoals ieder mens geboren wordt met het vermogen te spreken, maar de taal moet leren, zo wordt ook ieder mens geboren met het vermogen te geloven, maar moet hij het geloof leren kennen. Maar je kunt niemand de Doop opdringen. Als je als klein kind de Doop hebt ontvangen, moet je die zelf later in je leven ‘ratificeren’, dat wil zeggen: je moet er ja tegen zeggen, opdat hij vruchtbaar wordt.

Wie kan de Doop bedienen?
In normale gevallen bedient de bisschop[al:540], een priester[al:612] of een diaken[al:553] het Sacrament[al:620] van de Doop. In noodgevallen kan iedere Christen, ja ieder mens dopen, door water over het hoofd van de dopeling te gieten en de doopformule te spreken: ‘Ik doop u in de naam van de Vader en van de Zoon en van de Heilige Geest.’ Catechismus van de Katholieke Kerk, 1256,1284[[1|1256.1284]]

De Doop is zo belangrijk dat zelfs een niet-Christen hem kan bedienen. Hij moet daarbij alleen de intentie hebben te doen wat de Kerk doet als zij doopt.

Is de Doop echt de enige weg tot het heil?
Voor allen die het Evangelie ontvangen hebben en gehoord hebben dat Christus ‘de Weg, de Waarheid en het Leven’ (Joh. 14, 6)[b:Joh. 14, 6] is, is de Doop de enige weg tot God en tot het heil. Maar tegelijk is het waar dat Christus voor alle mensen is gestorven. Daarom vinden ook alle mensen het heil die geen gelegenheid hebben gehad Christus en het geloof werkelijk te leren kennen, maar die oprecht God zoeken en leven naar hun geweten (zogenaamde doopsel van begeerte). Catechismus van de Katholieke Kerk, 1257-1261,1281,1283[[1|1257-1261.1281.1283]]

God heeft het heil verbonden aan de Sacramenten[al:620]. Daarom moet de Kerk ze onvermoeibaar aanbieden aan de mensen. Missie opgeven zou verraad betekenen aan Gods opdracht. God zelf is echter niet gebonden aan de Sacramenten. Waar de Kerk – door schuld of door andere redenen – niet kan komen of zonder succes blijft, daar baant God zelf de mens een andere weg tot het heil.

Wat gebeurt er bij de Doop?
Door de Doop worden wij lid van het lichaam van Christus, zusters en broeders van onze Verlosser en kinderen van God. Wij worden bevrijd van de zonde, ontrukt aan de dood en zijn vanaf dan bestemd voor een leven in de vreugde van de verlosten. Catechismus van de Katholieke Kerk, (1262-1274,1279-1280)[[1|(1262-1274.1279-1280)]]

Gedoopt zijn betekent: mijn persoonlijke levensverhaal duikt onder in de stroom van de liefde van God. ‘Ons leven’, aldus Paus Benedictus XVI, ‘behoort Christus en niet meer onszelf. (...) Door Hem begeleid, ja door Hem in zijn liefde opgenomen, zijn wij vrij van angst. Hij omvangt ons en draagt ons, waar we ook gaan - Hij, die het leven zelf is’ Resurrexi et adhuc tecum sum[[4897]].

Wat betekent het in de Doop een naam te ontvangen?
Door de naam die wij in de Doop ontvangen, zegt God ons: ‘Ik heb je bij je naam geroepen, je bent van mij’ (Jer. 43, 1)[b:Jer. 43, 1]. Catechismus van de Katholieke Kerk, 2156-2159,2165[[1|2156-2159.2165]]

In de Doop lost de mens niet op in een anonieme goddelijkheid, maar wordt hij juist in zijn individualiteit bevestigd. Met een naam gedoopt zijn betekent: God kent mij; Hij zegt ja tegen mij en neemt mij voor altijd aan in mijn onverwisselbare eenmaligheid.

Waarom zouden Christenen bij de Doop de naam van een grote heilige moeten kiezen?
Betere voorbeelden dan heiligen zijn er niet, en betere helpers ook niet. Als mijn patroon een heilige is, heb ik een vriend bij God. Catechismus van de Katholieke Kerk, (2156-2159,2165-2167)[[1|(2156-2159.2165-2167)]]

Wat is het Vormsel?
Het Vormsel[al:631] is het Sacrament[al:620] dat de doop voltooit en waarmee ons de gave van de Heilige Geest wordt geschonken. Wie in vrijheid kiest voor een leven als kind van God en onder de tekenen van handoplegging en zalving met Chrisma, bidt om Gods geest, krijgt de kracht om in woord en daad te getuigen van Gods liefde en macht. Hij is nu een volwaardig, verantwoordelijk lid van de Katholieke Kerk. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1258-1314[[1|1258-1314]]

Als een trainer een voetbalspeler het veld opstuurt, legt hij hem de hand op zijn schouder en geeft hem de laatste aanwijzingen. Zo kun je het Vormsel[al:631] ook zien. Ons wordt de hand opgelegd. We betreden het veld van het leven. Door de Heilige Geest weten we wat we te doen hebben. Hij heeft ons gemotiveerd tot in onze vingertoppen. Zijn opdracht klinkt in onze oren. We zullen zijn vertrouwen niet teleurstellen en het spel voor hem beslissen. We moeten alleen maar willen en naar Hem luisteren.

Wat zegt de Heilige Schrift over het Sacrament van het Vormsel?
Al in het Oude Testament[al:604] wachtte het volk van God op de uitstorting van de Heilige Geest over de Messias. Jezus leidde een leven in een bijzondere geest van liefde en van volkomen eenheid met zijn Vader in de hemel. Deze geest van Jezus was de ‘Heilige Geest’, die het volk Israël vol verlangen verwachtte; en het was dezelfde geest die Jezus aan zijn leerlingen beloofde, dezelfde geest die vijftig dagen na Pasen, op het Pinksterfeest, op de leerlingen neerdaalde. En het is weer deze Heilige Geest van Jezus die op iedereen neerdaalt die het Sacrament[al:620] van het Vormsel[al:631] ontvangt. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1285-1288,1315[[1|1285-1288.1315]]

Al in het Bijbelboek Handelingen van de Apostelen, dat enkele tientallen jaar na Jezus’ dood ontstond, zien wij Petrus en Johannes op ‘vormingsreis’: zij leggen nieuwe Christenen die voordien ‘alleen in de naam van Jezus, de Heer, gedoopt waren’ de handen op, zodat hun hart vervuld werd met de Heilige Geest.

Wat gebeurt er bij het Vormsel?
Bij het Vormsel[al:631] krijgt de ziel van een gedoopte Christen een onuitwisbaar zegel dat hij maar één keer kan ontvangen en dat die mens voor altijd als Christen stempelt. De gave van de Heilige Geest is de kracht van boven, waarin deze mens de genade van zijn doop door zijn leven waarmaakt en ‘getuige’ van Christus is. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1302-1305,1317[[1|1302-1305.1317]]

Wie het Vormsel ontvangt, sluit een ‘verdrag’ met God. De vormeling zegt: Ja, ik geloof in U, mijn God, geef mij uw Heilige Geest, zodat ik U geheel toebehoor, nooit van U gescheiden word en mijn hele leven met lichaam en ziel, in daden en woorden, in goede en slechte dagen van U getuig. En God zegt: Ja, Ik geloof ook in jou, Mijn kind – en Ik zal jou Mijn geest, ja, Mijzelf schenken. Ik zal jou geheel toebehoren. Ik zal me in dit en in het eeuwige leven nooit van jou scheiden. Ik zal in je lichaam en in je ziel, in je daden en woorden zijn. Zelfs als je Mij vergeet, zal Ik er toch zijn – in goede en in slechte dagen.

Wie kan het Vormsel ontvangen en wat wordt van een vormeling verlangd?
Iedere katholieke Christen die het Sacrament[al:620] van de Doop heeft ontvangen en ‘in staat van genade’ is, kan tot het Vormsel[al:631] worden toegelaten. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1306-1311,1319[[1|1306-1311.1319]]

‘In staat van genade’ zijn betekent geen zware (dood)zonde hebben begaan. Door een zware zonde maak je je los van God en kun je alleen door de Biecht weer met God worden verzoend. Een (jonge) Christen die zich op het Vormsel voorbereidt, bevindt zich in één van de belangrijkste fasen van zijn leven. Hij zal alles doen om het geloof met zijn hart en zijn verstand te bevatten; hij zal alleen en met anderen bidden om de Heilige Geest; hij zal zich voor zover het in zijn macht ligt, verzoenen met de mensen in zijn omgeving en met God, waartoe de Biecht hoort, die ook dichter bij God brengt als je geen zware zonde hebt begaan.

Wie mogen het Vormsel bedienen?
Het Sacrament[al:620] van het Vormsel[al:631] wordt gewoonlijk bediend door de bisschop[al:540]. Om zwaarwichtige redenen kan de bisschop de bevoegdheid aan een priester[al:612] toekennen. In doodsgevaar kan iedere priester het Vormsel toedienen. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1312-1314[[1|1312-1314]]

Wat is de heilige Eucharistie?
De heilige Eucharistie[al:561] is het Sacrament[al:620], waarin Jezus Christus zijn lichaam en zijn bloed - Zichzelf - voor ons geeft, opdat wij ons ook in liefde geven aan Hem en ons in de heilige Communie[al:547] met Hem verenigen. Zo worden we verbonden tot het ene lichaam van Christus, de Kerk. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1322,1324,1409[[1|1322.1324.1409]]

De Eucharistie[al:561] is na de Doop en het Vormsel[al:631] het derde initiatiesacrament van de katholieke Kerk. De Eucharistie[al:561] is het mysterieuze middelpunt van al die Sacramenten[al:620], want het historische offer van Jezus aan het kruis word tijdens de transformatie tegenwoordig op verborgen wijze en zonder dat er bloed aan te pas komt. Zo is de eucharistieviering ‘de oorsprong en het hoogtepunt van heel het christelijke leven’ Lumen Gentium, 11[[617|11]]. Daar is alles op gericht; er is niets wat daarboven gaat. Als wij het gebroken brood eten, verenigen we ons met de liefde van Jezus, die zijn lichaam aan het hout van het kruis voor ons gaf; als wij drinken uit de beker, verenigen we ons met Hem die in overgave aan ons zelfs zijn bloed vergoot. Wij hebben deze ritus niet bedacht. Jezus zelf vierde met zijn leerlingen het Laatste Avondmaal en liep daarin vooruit op zijn dood; Hij gaf zich aan zijn leerlingen in de tekenen van Brood en Wijn en gaf ze opdracht vanaf nu en over zijn dood heen Eucharistie[al:561] te vieren. ‘Doe dit telkens opnieuw om mij te gedenken’ (1 Kor. 11, 24)[b:1 Kor. 11, 24].

Wanneer heeft Christus de Eucharistie ingesteld?
Jezus heeft de Heilige Eucharistie[al:561] ingesteld aan de vooravond van zijn dood, in ‘de nacht waarin Hij werd overgeleverd’ (1 Kor. 11, 23)[b:1 Kor. 11, 23], toen Hij de apostelen[al:535] in de avondmaalszaal in Jeruzalem om zich heen verzamelde en het Laatste Avondmaal met hen vierde. Catechismus van de Katholieke Kerk, 1323,1337-1340[[1|1323.1337-1340]]