Dienen uit liefde; Bisschopswijding van vier prelaten van de Curie

Eminenties!
Geëerde broeders en beminde kinderen!

De toediening van de bisschopswijding die wij zojuist hebben voltrokken, vindt plaats op de dag die gewijd is aan de verering van heilige Jozef: de nederige, stille, trouwe en bewonderenswaardige voedstervader van onze Heer Jezus Christus, de allerzuiverste bruidegom van de heilige Maagd Maria, de Beschermer van de heilige Kerk, model en patroon van de christelijke arbeiders. Het evangelisch licht van deze heilige, die meer dan enig ander de mysteries van de kinderjaren van Christus en van zijn onbevlekte Moeder heeft gekend, gediend en beschermd, werpt zijn schijn over het gebeuren dat wij vieren, en nodigt ons uit de diepere betekenis ervan te doorgronden, het goddelijk plan ervan te smaken, er christelijke deugd uit te putten en de daaraan verbonden verplichtingen te aanvaarden.

Zoals een huislamp die een bescheiden en rustig, maar zorgzaam en intiem licht verspreidt, het duister van de nacht verdrijft, uitnodigt tot waakzaamheid in bezinning en arbeid, de verveling van de stilte en de angst voor de eenzaamheid verlicht, de last van vermoeidheid en slaap overwint en schijnt te spreken met zachte en zekere stem van de dageraad die zal komen, zo verspreidt, naar Ons voorkomt, het licht van de vrome gestalte van de heilige Jozef zijn weldadige stralen in het “huis van God” dat de Kerk is. Het vervult haar met de menselijk innige en onuitsprekelijke herinneringen aan de komst in deze wereld van het Woord van God dat voor ons en zoals wij mens is geworden en dat heeft geleefd onder de bescherming, de leiding en het gezag van de arme timmerman van Nazareth. Het verheldert haar ook met zijn onvergelijkbaar voorbeeld, dat hem tekent als de heilige die bij uitstek gezegend is met een zo intieme gemeenschap van leven met Jezus en Maria: het voorbeeld namelijk van zijn dienst aan Christus, van zijn dienst uit liefde. Dit is het geheim van de grootheid van de heilige Jozef, dat zo goed overeenstemt met zijn nederigheid: dat hij van zijn leven een dienst, een offer heeft gemaakt aan het mysterie van de Menswording en aan de verlossende zending die daaraan verbonden is. Dat hij de wettelijke autoriteit die hem toekwam over de heilige Familie, heeft ingezet om zich geheel aan haar te schenken – zijn leven, zijn arbeid, zichzelf. Dat hij zijn menselijke roeping tot huiselijke liefde heeft omgevormd tot een bovenmenselijke zelfgave, van zijn hart en van al zijn vermogens, in de liefde die zich stelt in dienst van de Messias, ontsproten in zijn huis, zijn zoon naar naam en zoon van David, maar in werkelijkheid zoon van Maria en Zoon van God. Als er ooit iemand is aan wie dit evangelisch devies toekomt – dat de glorie is van Maria, de profetes van het Magnificat, dat van de Voorloper, en men kan zeggen van iedere heilige: “dienen uit liefde” – dan moeten wij het toeschrijven aan de heilige Jozef. Hij verschijnt ons erdoor bekleed, als door de omtrek die hem tekent en door de glans die hem verheerlijkt: Christus dienen was zijn leven, Hem dienen in de diepste nederigheid, in de meest volledige toewijding, Hem dienen met liefde en uit liefde.

Welnu, eerbiedwaardige Broeders, die Wij zo-even het geluk hebben gehad te bekleden met het bisschoppelijk merkteken, en gij, Broeders en Zonen, die hier een krans rondom hen vormt: is het niet juist ditzelfde devies, dat sinds altijd, maar van heden af, na het Concilie[d:4], meer dan ooit en in de hoogste mate past bij wie is uitverkoren om Bisschop te zijn in de Kerk van God? Zo groot is het bisschopsambt, dat het zich aan ons onder verschillende aspecten voordoet: ons menselijk oog (maar men kan het ook zeggen van ons scherper christelijk oog) wordt onmiddellijk getroffen en bijna verblind door het licht – wij bedoelen: door de waardigheid – die straalt in de persoon en in de functie van de Bisschop.

Zo-even hebt gij de woorden gehoord van de gezangen van de wijdingsplechtigheid en van de eigen vorm waarmee deze hoogste graad van het sacrament van de wijding wordt toegediend: wij hebben u, eerbiedwaardige Broeders, zo-even gewijd, aangeduid als ornamentis totius glorificationis instructos, bekleed met de tekenen van de hoogste waardigheid. En zo is het inderdaad voor hen die de ware opvolgers van de Apostelen zijn, die het priesterschap van Christus in de meest volledige mate hebben ontvangen die aan mensen kan worden meegedeeld; die overstroomd zijn door de heilige Geest met een bijzondere heiligmakende genade; die getekend zijn met een onuitwisbaar merkteken, waardoor zij onderscheiden zijn van de andere gelovigen en van de andere dienaren van het altaar, en die bekwaam gemaakt zijn voor functies die uitsluitend aan hen toekomen en die van levensbelang zijn voor het historische en zichtbare voortbestaan en voor de heiliging van het mystieke Lichaam van Christus; en die als zijn gezanten (2 Kor. 5,20)[[b:2 Kor. 5,20]] spreken en handelen in persona Christi, alsof zijn goddelijke persoon werkelijk in hen tegenwoordig zou zijn. Grotere waardigheid bestaat er niet op deze aarde. Het is dan ook verklaarbaar dat de traditie van de Kerk en het bewustzijn van het christenvolk de Bisschoppen steeds zoveel tekenen van eerbied en eer hebben toegekend.

Niet minder bewondering wekt bij de gelovige een ander aspect van de persoon van de Bisschop, beschouwd niet alleen in zijn persoonlijke zijn, maar in zijn functies, dat wil zeggen in de machten die hem zijn verleend en die hem vormen: hij is de getuige en de leraar van het geloof; hij is de apostel, de missionaris, de heraut van het Woord van God; hij is de boodschapper van het Evangelie, de verkondiger, de leraar, de profeet in de Kerk; hij is de leidsman, de beschermer, de vertegenwoordiger, de rechter, het hoofd van het christenvolk; met één woord, dat alles samenvat: hij is de Herder. De Bisschop is de Herder. Dit aspect is bijna vertrouwd, zozeer valt het samen met degene die tot het bisschopsambt is gewijd, en zozeer weerspiegelt het de welbekende evangelische beelden; maar het is een bewonderenswaardig aspect, zoals datgene dat Christus op zichzelf toepaste en opeiste: “Ik ben de goede herder” (Joh. 10,11)[b:Joh. 10,11], en dat Hij in de eerste plaats aan Petrus heeft toevertrouwd; en vervolgens is het uitgebreid ook aan alle Apostelen, aan de “Oudsten”, zoals heilige Petrus zelf schrijft (1 Petr. 5,1-2)[b:1 Petr. 5,1-2].

Maar er is in het bisschopsambt een derde aspect dat het bewustzijn van de Kerk in onze tijd sterker benadrukt: het is de uiteindelijke reden, het waarom van het episcopaat, het doel van zijn bestaan en van zijn functie: namelijk de dienst aan de Kerk. De Bisschop is bij uitstek de dienaar van de Kerk. Zo definieert Christus zichzelf: “De Mensenzoon is niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen” (Mat. 20,28)[b:Mat. 20,28]. Dienaar en bedienaar noemt heilige Paulus zichzelf zo vaak: “... cum liber essem ex omnibus, omnium me servum feci, ut plures lucrifacerem“ (Hoewel ik vrij ben ten opzichte van allen, heb ik mij tot dienaar van allen gemaakt, om er zo veel mogelijk te winnen) (1 Kor. 9,19)[b:1 Kor. 9,19]. En juist zo kwalificeert heilige Augustinus de Bisschop onophoudelijk: “Debet enim qui praeest populo, prius intellegere se servum esse multorum ... Talis debet esse bonus episcopus; si talis non erit, episcopus non erit” (Hij die het volk voorgaat, moet eerst begrijpen dat hij de dienaar is van velen … Zo moet de goede bisschop zijn; als hij zo niet is, zal hij geen bisschop zijn) Augustinus, Sermo de ordinatione episcopi; Morin, Miscellanea Augustiniana I, 563 vv.[[9645]].

En is het niet juist met een sterke nadruk op dit begrip dat hij, aan wie in de Kerk van God de zending van universele Bisschop wordt toegekend, zichzelf presenteert als servus servorum Dei – dienaar van de dienaren Gods? Het is dan ook geen wonder dat de meest toegewijde en bekwame moderne onderzoekers van de theologie van het episcopaat hun aandacht vooral op dit aspect richten: “Het thema van de hiërarchie, die wezenlijk bestaat in een dienst, loopt door de hele christelijke traditie heen… De manier waarop, in het Evangelie, de waardigheid van het apostelschap verbonden is met de Persoon van Jezus en met een zending die Hij ontvangen heeft, betekent dat deze waardigheid gegeven wordt als een opdracht en een plicht, niet formeel en niet in de eerste plaats als een recht dat aan het apostelschap zou toebehoren… Het is een plicht, geen recht” Congar, L’Episcopat, p. 67...Congar, L’Episcopat, p. 67 vv.. Ook de genade die aan de Bisschop wordt verleend door de wijding is weliswaar “een gave die hem innerlijk verrijkt, maar allereerst voor de dienst aan de anderen” Lécuyer, ib., p. 787Lécuyer, ib., p. 787.

Trouwens, u heeft, pasgewijde bisschoppen, nadat u het gewicht van het boek van de heilige Evangeliën op uw schouders hebben gevoeld, u heeft kort daarop de ontzagwekkende woorden gehoord: “Accipe Evangelium et vade, praedica populo...” (Neem het Evangelie en ga, verkondig het aan het volk...) Wat een opdracht, wat een plicht, wat een dienst! En u weet allen in welke bewoordingen het oecumenisch Concilie, terwijl het de bevoegdheden van de Bisschop verkondigt, ook aan zijn plichten herinnert: het bisschopsambt is een verantwoordelijkheid, ja zelfs een medeverantwoordelijkheid die de proporties van de wereld aanneemt; het is een zorg, het is een offer van zichzelf, het is een verschuldigd zijn dat ertoe neigt al zijn mogelijkheden tot dienst en opoffering uit te putten.

Zeer geliefde broeders! Spreken wij deze woorden misschien om de serene en stralende vreugde van deze dag te verduisteren? Of om tot ontzetting toe de vrees te vermeerderen die reeds uw gemoed vervult bij de gedachte aan de immense verplichtingen die u van nu af aan zullen worden opgelegd? Nee, geliefde broeders “et in passione socii” (en deelgenoten in het lijden)! Wij zeggen dit, vanwege de realiteit van de dingen waartoe u geroepen bent; vanwege de grootheid zelf van de nieuwe plichten, die een teken is van de voorliefde die de Heer, door middel van de heilige Kerk, voor u heeft gehad; vanwege het feit dat uw bestemming tot de dienst van diezelfde Kerk vergezeld gaat van een genade die bekwaam maakt en versterkt: “Potens est enim Deus, ut augeat vobis gratiam suam” (want machtig is God om in u zijn genade te vermeerderen); vanwege het eigen charisma van het bisschopsambt, namelijk de verbreiding van het Evangelie in de wereld, een charisma dat verheft en verteert als een verslindende vlam; het charisma van de liefde, Woord en Genade en bestuur, in de daad van zijn mysterievolle en menselijke doorgang van God, van Christus, naar zijn dienaar, en van de dienaar naar de zielen, naar het Volk van God: het is het charisma van de dienst van de liefde, en uit liefde.

Zo dus, eerbiedwaardige broeders, kunnen wij onze gelukwensen voor de grote genade die u is verleend, niet scheiden van onze broederlijke bemoediging: het is waar, u wachten zware verantwoordelijkheden, grote plichten, vele moeilijkheden, misschien zelfs teleurstellingen en lijden; zo is het volgen van Christus; zo is de roeping om zijn apostelen en zijn dienaren te zijn. Maar “nolite timere” (vreest niet); hebt niet voortdurend voor ogen de vooruitzichten van de hindernissen en het lijden die eigen zijn aan het bisschopsambt; houdt veeleer voor ogen: de mensen die bemind, gediend en gered moeten worden; de wereld ligt voor u open! Mochten twijfel, teleurstelling of vermoeidheid u verrassen op de weg die u thans gaat inslaan, dan moge de herinnering aan dit onvergelijkelijke uur u ondersteunen: wij moeten dienen, dienen uit liefde: de zielen, de Kerk, de wereld, Christus.

U zult onze directe medewerkers zijn, dierbare broeders! Wat een troost voor ons! En – zo durven wij te denken – ook wat een troost voor u! Twee van u staan ons nabij in de leiding en de ondersteuning van de universele Kerk, in deze Heilige Stoel, waaraan Christus het heeft behaagd een bijzondere en onmisbare zending toe te vertrouwen. De post-conciliaire tijd maakt die zending wellicht nog delicater en moeilijker; de gezindheden, zowel binnen als buiten de Kerk, zijn niet altijd welgezind; vraagstukken van geestelijke vernieuwing en canonieke aanpassing vergen een aandacht, een wijsheid en een standvastigheid die aan het centrale bestuur van de Kerk een nieuw en enigszins buitengewoon karakter geven, en die degenen die – zoals u – zich wijden aan de behandeling en de oplossing van de huidige en op handen zijnde vraagstukken, tot een zeer vermoeiende arbeid verplichten.

Maar moge de liefde van de Heer ons allen steunen: “Caritas patiens est, benigna est ... omnia suffert ... omnia sustinet” (De liefde is lankmoedig, zij is goedertieren ... zij verdraagt alles ... zij doorstaat alles) (1 Korintiërs 13, 4.7)[b:1 Korintiërs 13, 4.7]. En moge God geven dat deze liefde, die de onophoudelijke arbeid van de Apostolische Stoel bezielt, zo waarachtig en zo mededeelbaar is, dat al onze broeders in de wereld, wanneer zij naar deze Apostolische Stoel opzien, daar altijd opbouw aan ontlenen, en steeds beter niet alleen de eisen van de eenheid, maar ook de vreugde en de kracht mogen ervaren.

En de andere twee nieuwgewijde bisschoppen, zie, zij zijn bestemd voor het pastorale ambt in Ons Rome naar ons hart! Wij verheugen ons te weten dat u aan de zijde staat van Onze Kardinaal-Vicarius, door hem aangewezen en direct verbonden aan zijn ambt, maar niet minder aan het Onze, als nieuwe en bekwame medewerkers.

Uw aanwezigheid zal, en dat zult u ervaren, het levende teken zijn van Onze bisschoppelijke liefde voor Onze geliefde en zo gegroeide bisdom van Rome. U toont immers door uw verkiezing en zeker door uw ambt, gedeeld met Monseigneur de Vice-gerent en de andere ijverige hulpbisschoppen, de pastorale inspanning die wij willen leveren, zodat in de Urbs NvdV: RomeNvdV: Rome, vol nieuwe mensen en nieuwe problemen, het niet ontbreekt aan het veelzijdige en vernieuwende werk dat zij nodig heeft om te behouden, ja om zich christelijk te vernieuwen, en om een voorbeeld te zijn voor de hele Kerk, en altijd geschikt en waardig te zijn om de universele zending van het katholieke Rome, het bisdom van de Paus, te begrijpen en te ondersteunen.

Het zijn goede wensen en plichten; het zijn verwachtingen en gebeden; die Wij, terwijl wij dit grootse ogenblik bezegelen met de aanroeping van de heilige Maagd, van heilige Jozef, van Johannes de Doper en van de heilige Petrus en Paulus, willen begeleiden en bijna illustreren met het zojuist genoemde motto: “dienen uit liefde”, en willen bekrachtigen met Onze Apostolische Zegen.