De Algemene Gewone Vergadering van de Bisschoppensynode

Tot nu toe verwezen de geldende voorschriften naar de Apostolische Constitutie Episcopalis Communio[7046], die voor de omschrijving van de leden verwijst naar can. 346 van de CIC.[30|346]

Art. 346 - § 1 De bisschoppensynode die in een algemene gewone vergadering bijeengeroepen wordt, bestaat uit leden van wie de meesten Bisschop zijn, voor elke afzonderlijke vergadering gekozen door de bisschoppenconferenties op de wijze door het bijzonder recht van de synode bepaald; anderen worden krachtens ditzelfde recht afgevaardigd; anderen worden rechtstreeks door de Paus benoemd; hierbij komen enkele leden van clericale religieuze instituten die volgens hetzelfde bijzonder recht gekozen worden.

Dit resulteerde in de volgende samenstelling:

- de voorzitter (de Heilige Vader) die benoemde:

• de gedelegeerde voorzitter(s)
• de Algemeen Relator
• de speciale secretaris(sen)
• Voor de Oosterse Katholieke Kerken sui iuris
  • - de patriarchen, de grote aartsbisschoppen, de metropolieten van de metropolitane kerken sui iuris van de Oosterse Katholieke Kerken of, in geval van verhindering, de bisschop die eventueel bevoegd is voor de te behandelen aangelegenheid, aangewezen door de patriarch, de grote aartsbisschop, de metropoliet van de metropolitane kerk sui iuris, met instemming van de bisschoppensynode of de raad van hiërarchen van de Kerk waarvan zij voorzitter zijn;
  • - bisschoppen gekozen* door de bisschoppensynode en de raden van hiërarchen van de Oosterse Katholieke Kerken;
• Voor de bisschoppenconferenties
  • - Bisschoppen gekozen* door de Bisschoppenconferenties;

Hieraan werden toegevoegd

• de leden van de Gewone Raad van het Algemene secretariaat van de synode;
• de hoofden van de Dicasteries van de Romeinse Curie die met de munus episcopale (d.w.z. (aarts)bisschoppen) zijn belegd, aangewezen door de Romeinse Paus;
• tien geestelijken van Instituten van Godgewijd Leven, gekozen door hun respectieve organisaties die de Generale Oversten vertegenwoordigen;
• andere door de Paus aangewezen personen, waaronder enkele geestelijken die geen bisschop zijn.

De huidige normen voor de XVIe Gewone Algemene Vergadering[d:508] blijven gebaseerd op de Apostolische Constitutie Episcopalis Communio[7046] met enkele wijzigingen en nieuwe kenmerken aangaande de samenstelling van de Vergadering en de soorten deelnemers. Deze wijzigingen, die gerechtvaardigd zijn in het kader van het synodale proces, veranderen echter niets aan het episcopale karakter van de Vergadering.

Er zijn niet langer tien geestelijken van de Instituten van Godgewijd Leven, gekozen door de respectieve organisaties die de Algemeen Oversten vertegenwoordigen. Zij zijn vervangen door vijf vrouwelijke en vijf mannelijke religieuzen van Instituten van Godgewijd Leven, gekozen door de respectieve organisaties die de Algemeen Oversten vertegenwoordigen. Als leden hebben zij stemrecht.

Er zijn geen auditors meer. In plaats daarvan zijn er 70 niet-bisschoppelijke leden bijgekomen die verschillende groepen van gelovigen van het Volk van God vertegenwoordigen (priesters, gewijde vrouwen, diakens, lekengelovigen) en die afkomstig zijn uit de plaatselijke Kerken. Zij worden door de paus gekozen uit een lijst van 140 personen die door de zeven internationale bisschoppenconferenties en de vergadering van patriarchen van de Oosterse Katholieke Kerken zijn geselecteerd (20 voor elk van deze kerkelijke gemeenschappen). Er wordt gevraagd dat 50% van hen vrouwen zijn en dat ook de aanwezigheid van jongeren wordt benadrukt. Bij hun selectie wordt niet alleen rekening gehouden met hun algemene cultuur en prudentie, maar ook met hun theoretische en praktische kennis en hun deelname in verschillende hoedanigheden aan het synodeproces. Als leden hebben zij stemrecht.

Voorts is het vermeldenswaard dat er naast de genoemde 70 niet-bisschoppelijke leden ook niet-bisschoppelijke leden onder de door de Paus benoemde leden kunnen zijn.

De vertegenwoordigers van de dicasterieën die zullen deelnemen zijn die welke door de Heilige Vader zijn aangewezen.

- De gekozen leden van de Algemene Gewone Vergadering (hierboven aangeduid als verkozenen), alsmede hun plaatsvervangers, worden in plenaire zitting en bij geheime stemming gekozen door de respectieve bisschoppensynodes, raden van hiërarchen van de Oosterse Katholieke Kerken en bisschoppenconferenties.

- Deze verkiezingen vinden plaats volgens de normen van het C.I.C., Canon 119, 1 °[30|119], en van het C.C.E.O., Canon 956, § 1[30|(956)]. Indien meer dan één lid moet worden gekozen, wordt voor elke verkiezing één stemming gehouden.

- De vijf vrouwelijke religieuzen en de vijf mannelijke religieuzen van de Instituten van Godgewijde Leven worden gekozen door de respectieve organisaties die de Algemeen Oversten (voor de vrouwentak: de UISG) en de Algemene Oversten (voor de mannentak: de USG) vertegenwoordigen.

- De 70 niet-bisschoppelijke leden worden aangewezen door de Internationale Vergaderingen van Bisschoppenconferenties en de Vergadering van Patriarchen van de Oosterse Katholieke Kerken, maar niet gekozen.

Het aantal te verkiezen leden wordt als volgt vastgesteld

• voor elke bisschoppensynode of hiërarchische raad van de Oosters Katholieke Kerken met 26 tot 50 leden wordt één vertegenwoordiger (en één plaatsvervanger) gekozen; bij meer dan 50 leden worden twee vertegenwoordigers (en één plaatsvervanger) gekozen.
• één vertegenwoordiger (en één plaatsvervanger) wordt gekozen voor elke bisschoppenconferentie die niet meer dan 25 leden telt; twee vertegenwoordigers (en één plaatsvervanger) worden gekozen als het aantal leden tussen 26 en 50 ligt; drie vertegenwoordigers (en twee plaatsvervangers) worden gekozen als het aantal leden tussen 51 en 100 ligt; vier vertegenwoordigers (en twee plaatsvervangers) worden gekozen als het aantal leden tussen 101 en 200 ligt; vijf vertegenwoordigers (en drie plaatsvervangers) worden gekozen door conferenties met meer dan 200 leden.

Tevens is vereist dat

• Bij de verkiezing van de bisschoppen wordt niet alleen rekening gehouden met hun algemene cultuur en voorzichtigheid, maar ook met hun kennis, zowel theoretisch als praktisch, van het onderwerp dat in de Vergadering zal worden behandeld.
• De hoofden van de Oosters Katholieke Kerken en de voorzitters van de bisschoppenconferenties delen de namen van de gekozenen mee aan de secretaris-generaal van het algemeen secretariaat van de synode[d:125], door tussenkomst van het Secretariaat van de Synode, via de Pauselijke Vertegenwoordiger van de respectievelijke Natie, ten minste vijf maanden voor de opening van de Assemblee.
• Voor zowel de vrouwelijke als de mannelijke congregaties deelt de voorzitter van het respectieve orgaan dat de algemene oversten vertegenwoordigt, de namen van de verkozenen ten minste vijf maanden vóór de opening van de Assemblee rechtstreeks mee aan de secretaris-generaal van het algemeen secretariaat van de synode[d:125].

Als men wordt gekozen door de bevoegde kerkelijke organen voor elk "type" (bisschoppen of niet-bisschoppen) van leden van de Vergadering, is men niet automatisch lid van de Vergadering. Alle verkiezingen moeten namelijk door de paus worden bekrachtigd. De namen van de gekozenen worden pas openbaar gemaakt nadat hun verkiezing door de paus is bevestigd.

Aan de vergadering nemen ook anderen deel die geen lid zijn. Omdat zij geen echte leden zijn, hebben zij geen stemrecht. Het gaat om deskundigen (mensen die in verschillende hoedanigheden bevoegd zijn voor het besproken onderwerp) die voor het eerst zullen worden vergezeld door een aantal facilitatoren, d.w.z. deskundigen die tot taak hebben de werkzaamheden op de verschillende momenten van de vergadering te vergemakkelijken.

Broederlijke afgevaardigden, leden van andere Kerken en kerkelijke gemeenschappen zullen eveneens deelnemen.

Op 17 april 2023 heeft de Heilige Vader de uitbreiding van de deelname aan de Synodale Vergadering met "niet-bisschoppen" (priesters, diakens, gewijde mannen en vrouwen, leken) goedgekeurd. Deze keuze ligt in het verlengde van de geleidelijke ontwikkeling van de constitutieve synodale dimensie van de Kerk en het daaruit voortvloeiende begrip van de instellingen waardoor deze wordt uitgeoefend.

De bisschoppensynode werd door Paulus VI met het motu proprio Apostolica Sollicitudo[785] (15 september 1965) ingesteld als "een permanente bisschoppensynode voor de universele Kerk, rechtstreeks en onmiddellijk onderworpen aan Onze macht", met als taak de opvolger van Petrus te adviseren en aldus deel te nemen aan de zorg voor de gehele Kerk. Vanaf het begin heeft Paulus VI echter duidelijk gemaakt dat "deze synode ... zoals elke menselijke instelling, in de loop van de tijd verder kan worden vervolmaakt". De noodzaak van deze verfijning is gebleken uit de geleidelijke receptie van het Tweede Vaticaans Concilie, met name uit de betrekkingen tussen het volk van God, het bisschoppencollege en de bisschop van Rome.

De apostolische constitutie Episcopalis Communio[7046] (15 september 2018), die de Bisschoppensynode omvormt van een gebeurtenis tot een proces, verwoord in drie opeenvolgende fasen (voorbereidend, vierend, uitvoerend), maakt deel uit van dit kader. De Assemblee die wij in oktober in Rome gaan vieren behoort tot de feestelijke fase, in aansluiting op de eerste fase, die plaatsvond met de raadpleging van het Volk van God in de afzonderlijke Kerken en de daaropvolgende fasen van kerkelijk overleg in de Bisschoppenconferenties en Continentale Assemblees. Het Instrumentum Laboris dat de basis zal vormen van het werk voor de Vergadering van oktober is de vrucht van dit proces van luisteren op alle niveaus van het leven van de Kerk.

Dit synodale proces, geïnitieerd door de Heilige Vader, het "zichtbaar beginsel en fundament van de eenheid" van de hele Kerk vgl: Lumen Gentium, 23[[[617|23]]], was mogelijk omdat elke bisschop de fase van raadpleging van het Volk van God heeft geopend, begeleid en afgesloten. Zo was het synodale proces tegelijkertijd een handeling van het hele Volk van God en zijn herders, als "het zichtbare beginsel en fundament van de eenheid in hun specifieke kerken, gevormd naar het model van de universele Kerk, waarin en waaruit de enige katholieke Kerk ontstaat" Lumen Gentium, 23[[617|23]].

Het is in dit perspectief dat men het besluit van de Heilige Vader moet begrijpen om het specifiek bisschoppelijke karakter van de te Rome bijeengeroepen Vergadering te handhaven, maar tegelijkertijd haar samenstelling niet te beperken tot alleen bisschoppen door een aantal niet-bisschoppen als volwaardige leden toe te laten.

Dit besluit versterkt de soliditeit van het proces als geheel, door in de Assemblee de levende herinnering aan de voorbereidende fase op te nemen, door de aanwezigheid van enkelen van hen die daarin een hoofdrol speelden, en zo het beeld te herstellen van een Kerk - Volk van God, gebaseerd op de constitutieve relatie tussen gemeenschappelijk priesterschap en ambtelijk priesterschap, en zichtbaarheid te geven aan de circulaire relatie tussen de profetische functie van het Volk van God en de onderscheidingstaak van de herders. Dankzij een betere integratie met de voorbereidende fase concretiseert de Assemblee de hoop dat zij "een uitdrukking kan zijn van bisschoppelijke collegialiteit binnen een volledig synodale Kerk" (Franciscus, Toespraak bij de 50e verjaardag van de synode).

Het is dus in de rol/functie van herinnering dat de aanwezigheid van niet-bisschoppen is opgenomen, en niet in die van vertegenwoordiging. Zo wordt het specifiek episcopale karakter van de synodevergadering niet aangetast, maar juist bevestigd. Dit blijkt allereerst uit de numerieke verhouding tussen bisschoppen en niet-bisschoppen, die minder dan 25% van het totale aantal leden van de Assemblee uitmaken. Maar dit blijkt vooral uit de wijze waarop de niet-bisschoppen worden benoemd: zij worden namelijk niet gekozen door een of andere demos of coetus, wiens vertegenwoordiging zij zouden overnemen, maar worden benoemd door de Heilige Vader op voorstel van de organen via welke de bisschoppelijke collegialiteit wordt gerealiseerd op het niveau van de continentale gebieden, waarbij hun aanwezigheid geworteld is in de uitoefening van de pastorale onderscheiding.

De Vergadering zal de gelegenheid krijgen om na te denken over haar eigen concrete ervaringen, teneinde voorstellen te formuleren over hoe het in de toekomst verder moet.