De apostolische reis naar de Democratische Republiek Congo en Zuid-Soedan

Geliefde broeders en zusters, goedendag!

Vorige week heb ik twee Afrikaanse landen bezocht: de Democratische Republiek Congo en Zuid-Soedan. Ik dank God die mij in staat stelde deze reis, waarnaar ik reeds lang uitkeek, te maken. Twee dromen: het Congolese volk bezoeken, behoeder van een onmetelijk land, de groene long van Afrika. Samen met Amazonia zijn ze de twee longen van de wereld. Een land rijk aan grondstoffen en met bloed besmeurd door een oorlog die nooit ophoudt omdat er steeds mensen zijn die het vuur aanwakkeren. En het Zuid-Soedanese volk bezoeken in een bedevaart van de vrede samen de Aartsbisschop van Canterbury, Justin Welby en met de algemene Moderator van de Kerk van Schotland, Iain Greenshields. We waren daar samen om te tonen dat het mogelijk is en noodzakelijk in verscheidenheid samen te werken, vooral als men het geloof deelt in Jezus Christus.

De eerste drie dagen was ik in Kinshasa, hoofdstad van de Democratische Republiek Congo. Ik herhaal mijn dankbaarheid aan de President en aan de andere gezagsdragers van het land voor het mij geboden onthaal. Meteen na mijn aankomst heb ik een boodschap aan de Natie kunnen uitspreken nabij het presidentieel paleis. Congo is als een diamant, van nature, door zijn grondstoffen en vooral door zijn volk. Deze diamant is echter voorwerp geworden van betwisting, van geweld en paradoxaler wijze ook van verarming van de bevolking. Dat is een dynamiek die men ook aantreft in andere Afrikaanse gebieden en die in het algemeen voor dat werelddeel geldt. Een gekoloniseerd werelddeel dat uitgebuit en geplunderd wordt. Met deze feiten voor ogen heb ik twee woorden uitgesproken. Het eerste negatief: "basta!" Houd op met het uitbuiten van Afrika! Zoals ik bij andere gelegenheden heb gezegd: in het collectieve onderbewuste leeft de overtuiging "Afrika moet uitgebuit worden". Houd hiermee op! Dat heb ik gezegd. Ten tweede positief: samen. Samen met waardigheid, allen samen, met wederzijdse eerbied, samen in naam van Christus, onze hoop, verder gaan! Niet uitbuiten en samen vooruit gaan.

In naam van Christus zijn we samengekomen in de grote Eucharistieviering. In Kinshasa hebben ook verschillende ontmoetingen plaatsgevonden. Zo met de slachtoffers van het geweld in het Oosten van het land, de streek die al sinds jaren wordt verscheurd door een oorlog tussen gewapende groepen die door economische en politieke belangen worden gestuurd. Ik ben niet naar Goma kunnen gaan. De mensen leven er in angst en onzekerheid, geslachtofferd op het altaar van ongeoorloofde handel. Ik heb geluisterd naar het ontstellende getuigenis van enkele slachtoffers, vooral vrouwen, die aan de voet van het kruis wapens en andere dodelijke instrumenten hebben neergelegd. Samen met hen heb ik gezegd "neen" aan het geweld, "neen" aan de ontmoediging, "ja" aan de verzoening en aan de hoop. Ze hebben zo erg geleden en blijven lijden.

Daarna heb ik de vertegenwoordigers ontmoet van verschillende caritatieve werken in het land met de bedoeling hen te bedanken en hen aan te moedigen. Hun werk voor en met de armen veroorzaakt geen ophef, maar doet dag na dag het welzijn groeien. Door promotie. De caritatieve initiatieven moeten steeds op de eerste plaats de promotie bevorderen. Niet slechts bijstand maar promotie. Bijstand maar met promotie als doel.

Een enthousiasmerend gebeuren was dat met de Congolese jongeren en catechisten in het stadion. Het was als een indompeling vandaag met het oog op de toekomst. We denken dan aan de vernieuwing die deze nieuwe generatie christenen kan betekenen, gevormd en bewogen door de vreugde van het Evangelie! Ik heb hen, aan die jongeren, vijf wegen getoond: het gebed, de gemeenschap, eerlijkheid, vergiffenis en dienst. Aan de jeugd van Congo heb ik gezegd: jullie weg is die van het gebed, van het gemeenschapsleven, van eerlijkheid, vergiffenis en dienst. Moge de Heer hun kreet om vrede en gerechtigheid horen.

Daarna heb ik in de kathedraal van Kinshasa de priesters, diakens, godgewijde mannen en vrouwen en seminaristen ontmoet. Het zijn er velen en ze zijn jong. Er zijn veel roepingen, een genade van God. Ik heb hen aangespoord dienaren van het volk te zijn, getuigen van de liefde van Christus, door drie bekoringen te weerstaan: spirituele middelmatigheid, werelds gemak en oppervlakkigheid. Dat zijn - naar mijn mening - universele bekoringen voor seminaristen en priesters. Voorzeker, spirituele middelmatigheid, wanneer een priester daarin valt, is dat triest. Werelds gemak, gemakzucht, is een van de ergste kwalen die de Kerk kunnen overkomen. En dan is er de oppervlakkigheid. Tenslotte heb ik met de Congolese bisschoppen de vreugde en de last gedeeld van het pastorale werk. Ik heb hen uitgenodigd zich te laten troosten door de nabijheid van God en door voor het volk profeten te zijn. Met de kracht van Gods Woord teken zijn van hoe de Heer is, van de houding die de Heer tegenover ons aanneemt: medelijden, nabijheid en tederheid. Dat zijn drie wijzen waarop de Heer met ons omgaat: Hij komt ons nabij - nabijheid - met medelijden en tederheid. Dat heb ik gevraagd aan de priesters en de bisschoppen.

Daarna heeft het tweede deel van de reis zich afgespeeld in Juba, de hoofdstad van Zuid-Soedan, een staat ontstaan in 2011. Dit bezoek had een zeer bijzonder karakter dat vertolkt wordt in het motto met woorden van Jezus: "Ik bid ... opdat zij alleen één mogen zijn" (Joh. 17, 21) [[b:Joh. 17, 21]]. Het ging in feite om een oecumenische bedevaart voor de vrede, ondernomen samen met de leiders van twee kerken die historisch in die streek aanwezig zijn: de Anglicaanse gemeenschap en de Schotse Kerk. Het was een ontmoeting op de weg die enkele jaren geleden werd aangevat en die ons in 2019 in Rome had samengebracht, samen met de Zuid-Soedanese autoriteiten, met de bedoeling het engagement aan te gaan het conflict te overstijgen en de vrede op te bouwen. In 2019 werd in de Curie een geestelijke retraite van twee dagen gehouden samen met politici, met mensen die uitkeken naar een postje, sommige waren elkaars vijanden, maar allen namen ze deel aan die retraite. Dat heeft de kracht gegeven om verder te gaan. Spijtig genoeg is het proces van verzoening niet verder opgeschoten en het pas ontstane Zuid-Soedan is slachtoffer van de oude machtslogica, van de wedijver die de bron is van oorlog, geweld, vluchtelingen en inlandse ontheemden. Ik dank heel uitdrukkelijk de heer President voor het onthaal dat hij ons heeft geboden en voor de wijze waarop hij deze heel moeizame weg tracht te organiseren door "neen" te zeggen aan de corruptie en aan de wapenhandel en "ja" aan ontmoeting en dialoog. Daarom is het schandelijk dat veel zogenaamde beschaafde landen Zuid-Soedan hulp aanbieden maar dan in de vorm van wapens, wapens om de oorlog aan te wakkeren. Dat is schandelijk. En dus vooruitgaan met de woorden "neen" aan corruptie en wapenhandel en "ja" aan ontmoeting en dialoog. Alleen op deze wijze kan er ontwikkeling zijn, kan het volk in vrede werken, de zieken zich laten verzorgen, de kinderen naar school gaan.

Het oecumenisch karakter van het bezoek aan Zuid-Soedan werd bijzonder zichtbaar in het gebedsmoment dat gevierd werd samen met de Anglicaanse broeders en met die van de Schotse Kerk. Samen hebben we naar het Woord van God geluisterd, samen hebben we onze gebeden van lofprijzing, smeking en voorspraak aangeboden. In een sterk conflict geladen omgeving zoals die van Zuid-Soedan was dit teken fundamenteel en niet vanzelfsprekend want, spijtig genoeg, zijn er die de Naam van God misbruiken om geweld en onderdrukking te rechtvaardigen.

Broeders en zusters, Zuid-Soedan is een land dat ongeveer 11 miljoen inwoners telt - heel klein! - waarvan twee miljoen, omwille van de gewapende conflicten, inlandse ontheemden zijn en evenveel zijn naar aangrenzende landen gevlucht. Daarom heb ik een grote groep inheemse ontheemden willen ontmoeten, naar hen luisteren en hen de nabijheid van de Kerk laten aanvoelen. Immers, de Kerken en de organisaties van christelijke inspiratie staan op de eerste plaats aan de zijde van deze arme mensen die al sinds jaren in vluchtelingenkampen verblijven. In het bijzonder heb ik mij tot de vrouwen gericht - er zijn daar dappere vrouwen - zij zijn de kracht die het land kunnen veranderen. Ik heb allen aangemoedigd om het zaad te zijn van het nieuwe Zuid-Soedan, zonder geweld, verzoend en vredig.

Daarna, in de ontmoeting met de Herders en de godgewijden van die plaatselijke Kerk, hebben we naar Mozes gekeken als voorbeeld van gehoorzaamheid aan God en van volharding in voorspraak.

In de Eucharistieviering, laatste gebeuren van het bezoek aan Zuid-Soedan en ook van heel de reis, heb ik mij tot spreekbuis van het Evangelie gemaakt en die christenen aangemoedigd "zout en licht" te zijn in dat zo vertroebelde land. God stelt zijn hoop niet in groten en machtigen, maar in de kleinen en in de nederigen. Dat is de wijze waarop God te werk gaat.

Ik dank de autoriteiten van Zuid-Soedan, de heer President, de organisatoren van de reizen en allen die zich hebben ingespannen en gewerkt om de reis goed te laten verlopen. Ik dank mijn broeders, Justin Welby en Iain Greenshields, om mij te hebben vergezeld op deze oecumenische reis.

Laten we bidden dat in de Democratische Republiek Congo en in Zuid-Soedan en in heel Afrika, de zaden mogen ontkiemen van zijn Rijk van liefde, rechtvaardigheid en vrede.